گروه بورس- علیرضا باغانی، مجید اسکندری: با افت ۳۷۷ واحدی شاخص بورس تهران در روز گذشته، یکشنبه ناهموار و خاکستری بازار سرمایه ایران رقم خورد. دیروز شاخص کل با قرار گرفتن در کانال ۲۶ هزار و ۲۹۱ واحدی افت ۴/۱ درصدی را به ثبت رساند تا هفتمین رکورد بیشترین افت روزانه را در سال جاری تجربه کند، در حالی که این میزان افت مقداری شاخص در تاریخ ۴۳ ساله بورس هم فقط ۱۱ بار اتفاق افتاده است.

بر این اساس، بورس پاییزی به سرمایه‌گذاران بازار سهام تاکنون زیان ۵/۲ درصدی را وارد ساخته تا سودآوری بازار سرمایه ایران از ابتدای سال ۹۰ به سطح ۹/۱۲ درصد محدود شود.

بررسی وضعیت بورس در ۱۳ سال اخیر نیز حاکی از آن است که مهرماه ۹۰، ششمین مهر منفی در این سال‌ها بوده که از ابهام تاریخی بازار در نخستین ماه پاییز حکایت دارد؛ البته هنوز ۴ روز کاری از مهرماه باقی مانده که بعید است بتواند بازدهی ماهانه بورس را به محدوده مثبت بازگرداند.

افزون بر این، سرمایه‌گذاران بازار سهام در شرایطی به طور جدی‌تر خود را برای ورود به فصل زرد پاییز آماده می‌کنند که در ۱۳۹ روز کاری سال ۹۰، بازدهی بورس در ۶۱ روز منفی رقم خورده و سهامداران در ۷۸ روز هم شاهد رشد شاخص بوده‌اند.

با این حال، بازدهی بازار در سال ۹۰ در سه ماه مثبت و در چهار ماه منفی بوده است. مطالعه آمار و ارقام نشان می‌دهد که بورس تهران در ماه‌های فروردین، مرداد و شهریور به ترتیب ۷/۱۳، ۵/۲ و ۹/۶ درصد رشد داشته است. برخلاف این روند بازار در ماه‌های اردیبهشت، تیر، خرداد و مهر (تاکنون) ۲/۱- درصد، ۳/۲- درصد، ۷/۳- درصد و ۵/۲ درصد بازدهی داشته که حکایت از زیان‌دهی بورس در ماه‌های مورد اشاره دارد.

در این حال، بررسی دقیق‌تر وضعیت بورس طی ۶ سال گذشته حاکی از آن است که بعد از سال‌های ۸۴ و ۸۷، سال ۹۰ تا این لحظه به عنوان بدترین سال بورس شناخته شده است تا جایی که بازدهی بازار طی ۶ سال گذشته تنها در سال‌های ۸۴ و ۸۷ کمتر از ۱۳ درصد بوده است. این بررسی نشان می‌دهد که سهامداران در سال ۸۴، ۸/۱۲ درصد زیان ناشی از سرمایه‌گذاری خود شناسایی کردند، در شرایطی که در سال ۸۷ بازدهی بازار به منفی ۴/۱۰ درصد رسید. حال آن که در سال ۸۵ بازار ۶/۱۴ درصد باز رشد داشته و در سال ۸۶ هم سهامداران از بورس تهران ۶/۱۷ درصد سود گرفتند. اما با محاسبه سود نقدی تقسیم شده در مجامع شرکت‌ها و عملا تولد شاخص بازده نقدی و قیمت، بازدهی بورس در سال ۸۸ به ۴/۵۷ درصد رسید و در سال ۸۹ هم سهامداران از بازار سرمایه ۸/۸۵ درصد بازدهی گرفتند. این در حالی است که سودآوری بازار از ابتدای سال جاری تاکنون فقط به ۸/۱۲ درصد محدود شده است.

بررسی دیگر متغیر با اهمیت بازار هم از وضعیت رکودی و نزولی بورس تهران حکایت دارد، زیرا در شرایطی که ارزش بازار سرمایه تا روز معاملاتی گذشته در بورس تهران به ۱۲۵ هزار میلیارد تومان یعنی بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار رسیده اما در ابتدای سال ارزش بازار ۱۱۱ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان بوده است. بدین ترتیب اگر عرضه‌های جدید صورت گرفته در بورس یعنی بانک پاسارگاد با ارزش بازار ۵ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان، بانک انصار با ارزش بازار هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان و تجارت الکترونیک پارسیان را با ارزش بازار ۵۰۰ میلیارد تومان از ارزش بازار ابتدای سال کسر کنیم، می‌توان گفت ارزش بورس از اول سال جاری تاکنون فقط ۶ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان رشد کرده است که از سکون مزمن بازار سرمایه ایران در ماه‌های گذشته حکایت دارد.

دیگر متغیر بااهمیت بازار سرمایه یعنی ارزش روزانه معاملات خرد و بلوک هم در ۶ ماهه نخست سال معادل ۸۵ میلیارد تومان بوده که این متغیر در روزهای پاییزی بورس تهران با ثبت کاهشی چشمگیر به حدود ۳۰ میلیارد تومان رسیده است.

نگرانی از وضعیت معدنی‌ها

در این حال، علی قاسمی ارمکی کارشناس ارشد بازار سرمایه توقف نماد شرکت‌های سنگ‌آهنی را یکی از دلایل افت شاخص بورس در روز گذشته دانست.

وی با بیان اینکه فعالان بازار از تصمیم ناگهانی مبنی بر تغییر هزینه‌های شرکت‌های سنگ‌آهن نگران شده‌اند، گفت: نه تنها سنگ‌آهنی‌ها بلکه شرکت‌های فولادی هم با هزینه‌های ناشی از این تصمیم روبه‌رو خواهند شد.

وی افزود: افزایش پرداخت به صندوق کارکنان فولاد ازسوی بخش عمده‌ای از شرکت‌های پذیرفته شده در بازار یعنی سنگ‌آهنی‌ها و فولادی‌ها است.

این کارشناس بازار سرمایه با بیان این که احتمال تسری پیامدهای این تصمیم به کل بازار وجود دارد، گفت: سهم سنگ‌آهنی‌ها و فولادی‌ها در پرتفولیوی بسیاری از شرکت‌های سرمایه‌گذاری پررنگ است، از این رو بازار نگران این است که کل نمادها از این تصمیم متاثر شوند، ضمن اینکه احتمال دارد، ایمیدرو برای تامین هزینه‌های صندوق فولاد برای شرکت‌های دیگر معدنی هم شرایط مشابهی را ایجاد کند که این اتفاق نگران‌کننده است.

وی در برابر این سوال که به نظر شما اگر روز گذشته توقف یکباره نمادهای سنگ‌آهنی و فولادی رخ نمی‌داد، آیا بازار این قدر منفی می‌شد، پاسخ داد: بازار در روزهای قبل هم منفی بود که دلایل آن را می‌توان در متغیرهای برون‌زای اقتصادی و پیرامونی در سیستم بانکی ذکر کرد.

گزارش‌های کم‌اثر شش ماهه

یک کارشناس دیگر بازار سرمایه بر این باور است که بازار، احتمال ریزش قیمت‌ها را از قبل پیش‌بینی کرده بود.

عظیم ثابت در این زمینه به خبرنگار ما گفت: با آغاز نیمه دوم سال، گزارش‌های ۶ ماهه شرکت‌ها ارائه می‌شود و همواره انتظار است که این گزارش‌ها از پیش‌بینی‌های اولیه که با محافظه‌کاری ارائه شده بود، بهتر باشد و سرمایه‌گذاران بتوانند در تصمیم‌گیری‌های خود از آنها بهره گیرند. اما این گزارش‌ها آثار مثبت چندانی به همراه نداشت و قیمت سهام تغییر چندانی نکرد.وی ادامه داد: به طور معمول در این مقاطع از سال، قیمت فلزات اساسی، محصولات معدنی و نفت، کاهش می‌یابد، اما در سال جاری، این افت نیز شدیدتر بود زیرا کشورهای بلوک غرب با بحران‌ اقتصادی مواجه شده‌اند.

ثابت، کنترل قیمت ارز از سوی بانک مرکزی را یکی دیگر از عوامل افت بازار برشمرد و گفت: فعالان بازار امیدوار بودند با افزایش قیمت ارز، صنایعی که با بازارهای جهانی مرتبط هستند و صادرات دارند، در حاشیه امنیت بهتری نسبت به دیگر صنایع قرار داشته باشند، اما به دلیل بروز برخی مسائل حاشیه‌ای و منطقه‌ای و هشیاری و واکنش سریع فعالان بازار در قبال اخبار ناشی از مسائل یادشده، شاهد واکنش منفی بازار هستیم.

جو سکوت و انتظار

این کارشناس بازار ادامه داد: از سوی دیگر حجم معاملات بورس در مقایسه با گذشته کاهش پیدا کرده و سرمایه‌گذاران استقبال چندانی از این بازار نمی‌کنند و جو سکوت و انتظار بر فضای کلی بازار حاکم شده است.

ثابت درخصوص افت روز گذشته شاخص بورس گفت: فشارهای یادشده بر بازار باعث شد، خریداران عقب‌نشینی کرده و بازار شاهد هجوم عرضه برای خروج از برخی سهم‌ها باشد که این امر به تشکیل صف‌های فروش منجر شد.

وی کاهش شاخص بورس را طبیعی برشمرد و رفتار بازار را ناشی از یک الگوی فصلی نزول در فصل‌های پاییز دانست.

سنگ‌آهنی‌ها چرا بسته شدند؟

گروه بنگاه‌ها- توقف یکباره نماد چهار شرکت سنگ‌آهنی گل‌گهر، چادرملو، معادن و فلزات و سرمایه‌گذاری امید روز گذشته شوک منفی دیگری بر پیکر بازار کم‌رمق پاییزی وارد آورد. این اتفاق در حالی افتاد که بورس این روزها رکود و نزول قابل ملاحظه‌ای را تجربه می‌کند.در حالی که بورس علت این توقف‌ها را تاخیر در انتشار اطلاعات با اهمیت از سوی شرکت‌ها اعلام کرده، یک مقام آگاه در این شرکت‌ها به خبرنگار ما گفت: اختلاف بر سر رقمی است که از سوی سنگ‌آهنی‌‌ها و فولادی‌ها به صندوق بازنشستگی فولاد واریز می‌شود.وی افزود: تا قبل از خصوصی‌سازی‌های اصل ۴۴، شرکت‌های فولادی و سنگ‌آهن بدون هیچ مشکلی وجوه زیادی را به صندوق بازنشستگی فولاد پرداخت می‌کردند، اما پس از بورسی شدن این شرکت‌ها و حضور سهامداران در مجامع و مطالبات بر حق آنها، دیگر امکان پرداخت چنین ارقامی وجود نداشت و هر سال مبلغ قابل پرداخت به صندوق کمتر شد.این کاهش پرداخت در حالی اتفاق افتاد، که حقوق بازنشستگان هرساله در حال افزایش است و همین مساله صندوق‌ کارکنان فولاد را با مشکل تامین نقدینگی مواجه کرده است.وی اضافه کرد: مسوولان ایمیدرو که همیشه به دنبال ثابت نگه داشتن رقمی مستمر برای پرداخت از سوی شرکت‌ها به این صندوق بودند در حال حاضر قصد تامین این مبلغ را از شرکت‌های سنگ‌آهنی دارند. این مقام آگاه افزود: رقمی تاکنون مصوب نشده و در حد صحبت‌ بوده ولی طرفین در آستانه تصمیم‌گیری برای توافق درباره جزئیات مساله پیش آمده هستند. به گفته وی، افزایش سهمی که معدنی‌ها و فولادی‌ها باید به صندوق بپردازند سود این شرکت‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اما این تغییر احتمالا خیلی بااهمیت نیست. این مقام مسوول که خواست نامش فاش نشود از بسته شدن نماد سنگ‌آهنی‌ها استقبال کرد و گفت: سازمان بورس کار درستی انجام داده است و این مساله کمک می‌کند که این موضوع قدیمی بین صندوق کارکنان فولاد و سنگ‌آهنی‌ها یک بار برای همیشه حل و فصل شود و اطلاعات شفاف و آثار مالی آن به بازار اعلام شود.از سویی دیگر، یک مقام مسوول در شرکت چادرملو نیز در این باره گفت: از دو سال پیش بحثی مبنی بر اختصاص بخشی از افزایش مبلغ فروش سنگ‌آهن برای کمک به صندوق بازنشستگی فولاد مطرح شده بود؛ بدین ترتیب که از محل افزایش قیمت سنگ‌آهن، درصدی به این صندوق اختصاص یابد، اما طبق مصوبه مجلس مقرر شد این رقم به تامین‌اجتماعی پرداخت شود. این در حالی است که صندوق کارکنان فولاد در حال حاضر با کمبود منابع مواجه شده و به همین دلیل درصدد برگشت نقدینگی از تامین اجتماعی و یا دریافت منابع جدید از شرکت‌ها است.این مقام مسوول افزود: به نظر می‌رسد بحث افزایش حقوق و عوارض بهره‌برداری از معادن نیز در کنار این موضوع دلیل دیگری برای توقف نماد شرکت‌های مزبور است.سیدعلی حسینی، معاون نظارت بر بورس و ناشران اوراق بهادار سازمان بورس نیز درباره توقف نماد معدنی‌ها به فارس گفت: این اقدام بورس ناشی از تصمیم اخیر ایمیدرو در رابطه با سه گروه سنگ‌آهنی‌ها، فولادی‌ها و صندوق بازنشستگی فولاد است.وی ادامه داد: ایمیدرو در جریان برگزاری جلساتی با مسوولان این سه گروه تغییراتی در مورد قیمت سنگ‌آهن و مبلغ واریزی شرکت‌های معدنی به صندوق بازنشستگی کارکنان فولاد داده و فرمول جدیدی را برای این مقوله‌ها تعیین کرده که به نظر می‌رسد این تغییر بر روی سهام شرکت‌های سنگ‌آهنی تاثیرگذار است.معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران اوراق بهادار سازمان بورس خاطرنشان کرد: این در حالی است که مقرر شده صبح سه‌شنبه جاری جلسه مشترکی با مسوولان ایمیدرو و شرکت‌ها برگزار شود تا اطلاعات جدید و آثار مالی تصمیم اخیر بررسی و اعلام شود. یادآوری می‌شود خدامراد احمدی؛ رییس سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) عصر دیروز در گفت‌وگو با خبرنگار ما از این موضوع اظهار بی‌اطلاعی کرد و افزود: قرار است روز سه‌شنبه جزئیات مسائل بررسی شود.