گروه بورس - مجید اسکندری: فرآیند استقرار «مدیریت ریسک در نظام بانکی» با همت موسسه حسابرسی آزمون پرداز، انجمن حسابداران خبره انگلستان و بانک صادرات با انجام نخستین میزگرد تخصصی در این زمینه، وارد مرحله جدیدی شد.

به گزارش خبرنگار ما، روز گذشته مدیران ریسک چند بانک دولتی و خصوصی در کنار کارشناسان بین‌المللی این حوزه گردهم آمدند تا به تبادل‌نظر و بررسی مسائل روز مدیریت ریسک و کفایت سرمایه در نظام بانکی بین‌الملل و ایران بپردازند.
این نخستین بار است که مدیران یادشده، بدون حضور مقام همتای خود از بانک مرکزی در خصوص تحولات انجام‌شده در این حوزه به بحث پرداختند.
دبیر این میزگرد بر این باور است که تاکنون به مدیریت ریسک در بانک‌های کشورمان، توجه چندانی نشده و بانک‌ها در این زمینه توفیقی حاصل نکرده‌اند.
دکتر عباس وفادار در این باره گفت: ریسک یک مقوله علمی است که با گذشت زمان و رشد دانش، تغییراتی در آن به وجود می‌آید؛ بنابراین ضرورت آشنایی با آخرین مفاهیم ریسک و اجرایی کردن مدیریت ریسک در قالب نرم‌افزارها احساس می‌شود، اما متاسفانه در این زمینه شاهد موفقیت بانک‌ها نبوده‌ایم.
وی درباره دلایل اصلی این امر گفت: نداشتن شناخت کافی از مفهوم ریسک و بومی‌سازی نشدن مدیریت ریسک موجب شده است که بانک‌ها کمتر به مقوله مدیریت ریسک بپردازند.
وفادار خاطرنشان کرد: ساختار دولتی بانک‌ها، قوانین، تسهیلات تکلیفی، محدودیت‌های وام، نرخ دستوری سود بانکی، انتخاب تکلیفی مشتری و عقود اسلامی مهم‌ترین عواملی است که مدیریت ریسک در بانک‌ها را با شکست مواجه ساخته است.
این استاد دانشگاه یادآور شد: هدف اصلی مدیریت ریسک، یاری رساندن به اعضای هیات‌مدیره و مدیریت ارشد به منظور دستیابی به اهداف سازمانی و از طریق ایجاد یک سیستم هماهنگ و مستمر است که موجب به حداقل رسیدن زیان‌های کسب و کار می‌شود.
عضو جامعه حسابداران رسمی سپس گفت: امروز شاهد صدها میلیون دلار سرمایه‌گذاری بانک‌ها در زمینه مدیریت ریسک و کفایت سرمایه هستیم و مباحثی از قبیل نظام حاکمیت ریسک و استانداردهای بازل 2 و 3 دارای موافقان و مخالفان سرسختی در صنعت بانکداری است و بسیاری معتقد هستند این قبیل استانداردها باعث تقویت و استحکام نظام بانکی در مقابل بحران‌های مالی در چند دهه اخیر شده است.
مدیریت ریسک هیچ گاه متوقف نمی‌شود
در این میزگرد، یکی از کارشناسان بین‌المللی بانکداری و مدیریت ریسک و نظام کفایت سرمایه جایگاه مدیریت ریسک را در سازمان‌ها مورد توجه قرار داد و گفت: مدیریت ریسک طی چند سال گذشته، به گروهی از متخصصان محدود می‌شد، اما پس از بحران‌های مالی رخ داده، پس از سال 2008، این محدودیت‌ها برداشته شد و اکنون همه باید در نقش مدیر ریسک باشند، زیرا همه در یک کشتی نشسته‌اند که در صورت بروز سانحه، با هم غرق خواهند شد، بنابراین باید چالش‌ها را شناسایی کرده و آنها را به فرصت تبدیل کنیم.
این کارشناس مدیریت ریسک بانک مرکزی امارات ادامه داد: تفاوت ریسک با حسابرسی، این است که هر روز و هر وقت باید ناظر بر اعمال دیگران بوده و با توجه به سیاست‌های حاکم بر نظام بانکداری، این کار را انجام داد؛ بنابراین مدیریت ریسک هیچ گاه متوقف نمی‌شود.
دکتر یوسف پادگانه سپس گفت: یکی از کارهای مدیریت ریسک این است که همیشه دنبال عوامل مشکل‌ساز است و باید این تفکر را در سازمان‌ ایجاد کند که مدیریت ریسک، شریک تجاری مدیریت شرکت است و در این فرآیند، ارزش سهام شرکت افزایش می‌یابد.
وی تاکید کرد: هدف اصلی مدیریت ریسک، رساندن زیان‌ها به حداقل ممکن است، اما اگر کسی مدعی شود که زیان را به صفر می‌رساند، نباید به او توجه کرد زیرا این کار غیرممکن است.
پادگانه در حاشیه این میزگرد در گفت‌و‌گو با خبرنگار «دنیای اقتصاد» درباره ریسک‌های موجود در نظام بانکی کشور گفت: مهم‌ترین ریسک در نظام بانکداری، ریسک اعتباری است که وظیفه آن به حداقل رساندن مطالبات مشکوک‌الوصول و لاوصول از طریق سنجش صحیح وام‌های پرداختی است که از این طریق، زیان‌های بانک به حداقل ممکن می‌رسد.
وی افزود:‌ریسک عملیاتی و ریسک نقدینگی موارد دیگری است که سیستم بانکی با آن روبه‌رو است.
این استاد دانشگاه، درباره راه‌های موجود برای مقابله با این ریسک‌ها گفت: برای مقابله با ریسک‌های یادشده، سیستم بانکی نیازمند ساختار مستقل مدیریت ریسک است که این ساختار براساس استراتژی و سیاست‌های بانک در سیستم بانکی باید دیده شود.
این کارشناس بانکی ادامه داد: مدیریت ریسک به عنوان شریک تجاری کارکنان بانک، سهم بسزایی در به حداقل رساندن زیان‌های روزانه کاری دارد. برای ایجاد چنین سیستمی وجود نظام حاکمیت ریسک و سیستم‌ها از ضروریات محسوب می‌شود.
پادگانه با تاکید بر نقش مدیریت ریسک گفت: مدیران ریسک از طریق شناسایی، تجزیه و تحلیل، سنجش، گزارش‌‌دهی و بازبینی ریسک‌های روزمره در تمامی ابعاد سازمان، می‌توانند کمک شایانی به هیات‌مدیره بانک‌ها بکنند. وی سپس گفت: در زمینه مدیریت ریسک، نگاه به بحث کفایت سرمایه و به‌خصوص راهکارهای کمیته بال (2 و 3) از اهمیت خاصی برخوردار است.
این راهکارها می‌تواند کمک شایانی به ثبات نظام بانکی و استقرار مدیریت ریسک در سیستم بانکی ایران بکند.
بانک مرکزی از بانک‌ها عقب مانده است
پادگانه خاطرنشان کرد: راهکارهای کمیته بال در بیشتر کشورهای دنیا در حال پیاده‌سازی است، ولی متاسفانه در کشور ما هنوز آن طور که باید و شاید، پیاده نشده و ما ۲۳ سال در این زمینه با دنیا فاصله داریم.
این کارشناس پیشنهاد کرد بانک مرکزی ایران باید نسخه ملی‌شده کمیته بال و راهکارهای ارائه‌شده توسط IFSB را به کار بندد، زیرا پیاده‌سازی این استانداردها باعث ارتقای جایگاه نظام بانکی ایران در نظام بانکداری بین‌المللی می‌شود و هزینه تعاملات بین‌المللی ما را به نحو شایانی کاهش خواهد داد.
پادگانه یادآور شد:‌ در حال حاضر، بانک‌های ایرانی از بانک مرکزی جلوتر هستند و بانک مرکزی باید به بانک‌ها در استقرار جایگاه مدیریت ریسک، کمک بیشتری بکند که این موضوع باعث کاهش زیان‌ها خواهد شد و بانک مرکزی باید بیشتر به حفظ جایگاه نظارتی خود بپردازد.
آثار بزرگ در پی حرکات کوچک
در ادامه این میزگرد، مدیران ریسک بانک‌های دولتی و خصوصی به تبادل‌نظر پرداخته و ابعاد مختلف موضوع را مورد بررسی قرار دادند.
مدیران یادشده در اظهارنظری مشترک بر این اعتقاد بودند که بانک مرکزی به عنوان مقام ناظر باید پایه اصلی اجرای مدیریت ریسک باشد، اما تاکنون اقدام قابل‌توجهی در این زمینه انجام نداده است.
آنها بر این باور بودند که بانک‌های ما همواره به دلیل برخورداری از پشتیبانی دولت، به ریسک فکر نکرده‌اند.
در این باره مدیر ریسک بانک مسکن گفت: بیش از 70 درصد اقتصاد ما بانک محور است و بانک‌های ما ساختار دولتی دارند، بنابراین بانک مرکزی باید وارد این حوزه شود.
سیاح افزود: چندی پیش بانک مرکزی با ارسال نامه‌ای ساده در مورد ریسک نقدی و ساختار اعتباردهی از ما توضیح خواست که این اقدام، تاثیر عجیبی در سطح مدیریت ایجاد کرد؛ بنابراین ممکن است حتی حرکت‌های کوچک، آثار بزرگی در بر داشته باشد.
وی با انتقاد از نبود حمایت‌های بانک مرکزی در این زمینه گفت: گاه با گفتن یک جمله مانند: «با توجه به وجود ساختارهای مشابه، ایجاد چنین ساختاری لازم نیست»، همه زحمات مدیران ریسک شبکه بانکی را از بین می‌برند.
سیاح خاطرنشان کرد: ابتدا در بدنه بانک،‌ عده‌ای مخالف ایجاد واحد مدیریت ریسک بودند، اما الان بر عکس شده است.
استقرار حاکمیت شرکتی
مدیر ریسک بانک پاسارگاد نیز در این جلسه گفت: ما برای پیاده‌سازی نظام مدیریت ریسک در بانک‌ها، نگاهمان را باید به حاکمیت شرکتی معطوف کنیم.
باقری افزود: بررسی تاریخچه بسیاری از سیستم‌های نوینی که وارد کشور می‌شود، نشان می‌دهد که پیاده‌سازی آنها توسط نهادهای مرجع و نظارتی، بسیار موثر است.
وی ادامه داد‌: در زمینه حاکمیت شرکتی، بانک مرکزی به بانک‌ها ابلاغیه داده و در قالب توصیه گفته است که در قالب وجود اعضای هیات‌مدیره غیرموظف هیات‌مدیره، حاکمیت شرکتی را در بانک‌ها محقق کند که اگر اینها محقق شود در پیاده‌سازی مدیریت ریسک موفق خواهیم بود.
ارتقای سیستم گزارش‌دهی
در این نشست رییس بخش جهانی گزارشگری مالی انجمن حسابداران خبره انگلستان (ACCA) با اشاره به اهمیت سیستم گزارش‌دهی گفت:‌ با توجه به مسائل مربوط به مدیریت ریسک و ناکامی‌های آن، لزوم توجه بیشتر به این مقوله از سوی بانک‌ها احساس می‌شود.
ریچارد مارتین افزود: یک تحلیلگر به دنبال سیستم‌های گزارش‌دهی و سازگاری آن با راهبردهای بانک است. سیستم گزارش‌دهی ریسک‌ها اهمیت فراوانی دارد و باید کاملا شفاف و با ذکر جزئیات باشد.
وی سپس گفت: ریسک‌های مرتبط با استراتژی، ریسک‌های موجود در نظام حسابرسی (ریسک‌های مالی) و ریسک‌های اعتباری باید به دقت گزارش شوند.
برای گزارش‌دهی این ریسک‌ها الزاماتی وجود دارد و چگونگی مدیریت آنها تعریف شده است.
مارتین درخصوص تاثیرگذاری مدیریت ریسک بانک‌ها بر بازار سرمایه گفت: تمرکز اصلی ما باید بر گزارش‌دهی باشد؛ به‌ویژه برای سیستم‌های مدیریت ریسک قانون‌گذاران بورس انتظار دارند اطلاعات خوبی از بانک‌ها به دست آورند و بازار سرمایه می‌تواند آیینه‌ای برای دادن اطلاعات برای ریسک کسب‌و‌کار بازار باشد.
وی تاکید کرد: ما از بانک‌ها خواسته‌ایم اطلاعات کیفی و کمی را که نشان دهنده عملکرد آنها است و تاثیر آنها را بر بورس نشان می‌دهد به بازار ارائه کنند.
اینکه هیات‌مدیره یک بانک،‌ چگونه ریسک را مدیریت می‌کنند باید نشان داده شود تا سرمایه‌گذاران قدرت تصمیم‌گیری قبل از مواجهه با خطر را داشته باشند.
تداوم نشست مدیران ریسک بانک‌ها
دبیر نخستین میزگرد مدیریت ریسک در نظام بانکی در پایان این نشست خواستار هم‌اندیشی و تبادل‌نظر بین مدیران ریسک بانک‌ها شد و اظهار امیدواری کرد این نشست‌ها در آینده نزدیک نیز پیگیری تا در این زمینه نتایج مثبتی حاصل شود.