دنیای اقتصاد- هاشم آردم: فرابورس ایران در ایام نوروزی و از ابتدای سال جدید تا‌کنون مانند بورس تهران رشد قابل توجهی را ثبت کرد. در حالی که شاخص هم‌وزن بورس تهران در تنها ۵ روز کاری در سال جدید تقریبا ۵/ ۲ درصد رشد نشان داده است، شاخص فرابورس نیز در این مدت تقریبا ۴/ ۱ درصد رشد کرد. چنین رشدی در این مدت کوتاه اگرچه تا حدودی هیجانی به نظر می‌رسد اما علل نسبتا قانع‌کننده‌ای دارد. در آخرین روزهای سال گذشته و با توجه به نیاز فعالان بازار سهام به تأمین نقدینگی و همچنین تسویه اعتبارات از سوی کارگزاران، فشاری غیر عادی در سمت عرضه سهام به وجود آمد. از آنجا که محرک‌های قابل توجهی برای تحریک خریداران بالقوه به خرید سهام وجود نداشت، افت محسوسی در متوسط قیمت‌های سهام تجربه شد. در سال جدید اما فشار فروش فصلی از بازار حذف و نگرانی‌ها از افت بیشتر قیمت‌ها مرتفع شد.

در نتیجه طبیعی بود که کنش‌های مثبتی در روند قیمت‌ها ایجاد شود. نکته دیگری که باعث شد قیمت‌ها در ایام نوروز سیری صعودی به خود بگیرند، مسأله‌ای که تقریبا هر سال در بازار سهام تجربه می‌شود؛ به‌صورت سنتی فعالیت بازار در اولین هفته سال کمرنگ‌تر از هر زمان دیگری است. کسب و کار اشخاص حقوقی نیز در این ایام در حالت نیمه تعطیل قرار می‌گیرد و این حقیقی‌ها هستند که سکان بازار را در اختیار می‌گیرند. با غیبت اشخاص حقوقی، مدیریت قیمت‌ها و تنظیم عرضه و تقاضا کاهش‌یافته و بهترین موقعیت برای جولان سفته‌بازان فراهم می‌شود. در کنار این مسائل می‌توان به عوامل بنیادی نیز اشاره کرد. همان‌طور که در آخرین گزارش‌های سال گذشته «دنیای اقتصاد» نیز اشاره شده بود، اولین پیش‌بینی‌های سود شرکت‌ها برای سال مالی منتهی به ۲۹‌اسفند ۱۳۹۶، تا حدودی محتاطانه و همچنین امیدوارکننده منتشر شده بود. اما به دلیل وجود نیاز به نقدینگی در میان فعالان بازار، در اسفندماه استقبال قابل توجهی از این گزارش‌ها نشد. این موضوع از یک طرف پختگی و احتیاط فعالان بازار را نشان می‌دهد و از طرف دیگر می‌تواند دلیلی بالقوه برای رشد قیمت‌ها در بازار باشد. در هر حال باید پذیرفت که اولین پیش‌بینی شرکت‌ها، به اندازه کافی دقیق و قابل اتکا نیست و تنها نشان‌دهنده چشم‌اندازی است که از نظر مدیران شرکت‌ها وجود دارد. این گزارش‌ها تنها به‌عنوان یک دلگرمی می‌تواند خریداران و سهامداران را نسبت به آینده امیدوار کند. احتمالا اگر قرار بود فعالان بازار سهام توجه بیشتری نسبت به اولین پیش‌بینی‌های منتشر شده شرکت‌های بورسی و فرابورس نشان دهند، این امکان وجود داشت که قیمت‌ها جهش بیشتری را تجربه کند.

جنجال نمادهای بازار پایه

در آخرین روزهای سال گذشته ساز و کار طبقه‌بندی و معاملات نمادهای موجود در بازار پایه فرابورس ایران تغییر کرد. شرکت فرابورس ایران با این اقدام تلاش دارد روش‌های جدیدی برای برخورد با شرکت‌های متخلف از قانون اوراق بهادار ایجاد کند. در گزارش‌های پیشین «دنیای اقتصاد» روش جدید طبقه‌بندی شرکت‌های بازار پایه به‌طور مفصل مورد بحث قرار گرفت. مهم‌ترین نکته ضوابط جدید بازار پایه، دسترسی معامله‌گران برخط به این نمادها است. این روزها بخش عمده معاملات بورس و فرابورس به‌صورت برخط و اینترنتی انجام می‌شود. بنابراین باز شدن دسترسی معامله‌گران برخط به نمادهای بازار پایه می‌تواند به معنای افزایش نقدشوندگی این نمادها باشد. نباید فراموش کرد که قرار گرفتن نماد شرکت‌ها در بازار پایه، تنها به دلیل کمبود شفافیت این شرکت‌ها نیست. بلکه اغلب شرکت‌های درج شده در بازار پایه دارای سهام شناور پایین هستند. حال پایین بودن میزان سهام شناور این شرکت‌ها دو دلیل عمده دارد. برخی شرکت‌ها سرمایه پایینی دارند و برخی شرکت‌ها نیز به اندازه کافی سهامدار ندارند و البته برخی شرکت‌ها نیز هر دو ویژگی را به‌طور همزمان دارند. بنابراین چنانچه خریدار بالقوه‌ای برای این نمادها وجود دارد مجبور است سهام مورد علاقه خود را از گروه کوچکی از سهامداران خریداری کند. در این صورت می‌توان ادعا کرد که در لحظه صفر، این نمادها احتمالا مازاد تقاضا خواهند داشت، چرا که عرضه در سطح بسیار پایینی قرار دارد. چنین فضایی به راحتی منجر به ایجاد صف خرید و رشد سریع قیمت‌ها خواهد شد. در ایام نوروزی، این نمادهای بازار پایه بودند که بیشترین رشدهای قیمتی را ثبت کردند. در این مدت کوتاه برخی نمادها رشدهای بیش از ۴۰ درصدی را ثبت کردند. چنانچه رشدهای هفته آخر سال گذشته را نیز به این رقم اضافه کنیم، جهش‌های قیمتی حتی نجومی‌تر می‌شوند. در این رابطه باید این اخطار را داد که نمادهای دارای بنیاد ضعیف، در حالت عادی نمی‌توانند در قیمت‌های فعلی باقی بمانند. چنانچه فعالان حقیقی بازار، که بیشتر تحت تأثیر هیجان بازار قرار می‌گیرند، با مشاهده رشد‌های فعلی قیمتی در سودای کسب بازدهی نجومی اقدام به خرید در قیمت‌های بالا کنند، احتمالا در آینده نزدیک متحمل زیان خواهند شد. اغلب نمادهایی که در هفته آخر سال گذشته و اولین هفته سال جاری در گروه پربیننده‌ترین نمادهای بازار پایه قرار گرفتند، نماد شرکت‌هایی هستند که یا در ترازنامه خود زیان انباشته سنگین دارند یا بندهای سنواتی قابل توجه حسابرس دارند. برخی از این نمادها، ارزش معاملات قابل توجهی را نیز تجربه کردند. در این زمینه انتظار می‌رفت که نهاد ناظر هوشمندانه‌تر عمل می‌کرد و دست‌کم مانند گذشته اجازه می‌داد که این نمادها بدون محدودیت نوسان معامله شوند. نهاد ناظر در ضوابط جدید بازار پایه محدوده نوسان روزانه ۱۰ درصدی را برای این نمادها در نظر گرفته است. این موضوع علاوه بر آنکه یک عقبگرد در معاملات سهام به حساب می‌آید، به دلیل وجود فرهنگ صف‌نشینی میان فعالان بازار سهام، منجر به ایجاد هیجان بیشتر و تطمیع بورس‌بازان کمترحرفه‌ای می‌شود. قرار بود حذف دامنه نوسان در بازار پایه، تمرینی برای حذف دامنه نوسان در کلیت بازار باشد تا بورس و فرابورس ایران نیز در جهت عادی‌سازی معاملات قدم بردارد. ایجاد دامنه نوسان در این نمادها از طرفی باعث از بین رفتن بارقه‌های امید در حذف دامنه نوسان و از طرف دیگر باعث افزایش هیجان و ترویج فرهنگ صف‌نشینی در بازار سهام شد. فعالان بازار باید این نکته را در نظر داشته باشند که تمامی نمادهای بازار پایه موقتا در تابلو «ب» درج شده‌اند و این عملکرد شرکت‌ها خواهد بود که مانع از انتقال نمادهایشان به تابلو «ج» خواهد بود. چنانچه افزایش نقدشوندگی این نمادها باعث شده است که بازار پایه بیشتر مورد توجه قرار بگیرد، باید در نظر داشت که این نقدشوندگی برای همه نمادهای بازار پایه، دائمی نخواهد بود.