رقابت مخرب در بازارگردانی اوراق

دنیای اقتصاد- زهرا رحیمی: روز گذشته نخستین و بزرگ‌ترین پذیره‌نویسی تامین مالی کشاورزی مربوط به اوراق سلف موازی استاندارد گندم با سود سالانه ۲۰ درصدی به ارزش ۲۶۵۰ میلیارد تومان در بورس کالا انجام شد. پذیره‌نویسی این اوراق روز چهارشنبه ۲۴ شهریور برای تامین مالی شرکت بازرگانی دولتی برای پرداخت مطالبات گندمکاران از دولت آغاز شد و در همان روز اول نزدیک به ۱۲۰۰ میلیارد تومان معادل ۴۵ درصد کل عرضه اوراق سلف گندم به فروش رسید. در حالی که پذیره‌نویسی این اوراق قرار بود تا یکشنبه ۲۸ شهریور ماه نیز ادامه پیدا کند، اما تمامی اوراق مزبور در دومین روز عرضه به فروش رسید. به نظر می‌رسد نرخ سود جذاب و ضمانت موجود روی پرداخت سود اوراق مزبور باعث شد که عرضه آنها به سومین روز نرسد. با این حال همگام با عرضه این اوراق یک رقابت مخرب در بین فعالان بازار سرمایه حس می‌شد، تا جایی که شائبه لابی‌گری شرکت‌های تامین سرمایه برای نخریدن این اوراق نیز منتشر شد. برخی عنوان می‌کردند این یک کار تخصصی است و نباید آن را به صندوق‌ها و کارگزاری‌ها واگذار کرد و برخی دیگر معتقد بودند که تامین مالی نباید به یک امر انحصاری تبدیل شود و به هر نهاد مالی که کفایت سرمایه داشته و از دانش تحلیل سرمایه‌گذاری برخوردار باشد، باید اجازه داد در تامین مالی‌های مختلف شرکت کند. «دنیای اقتصاد« در این گزارش به بررسی این دو نگاه متقابل پرداخته است.

استقبال از اولین تامین مالی کشاورزی

حسین خزلی‌خرازی، مدیرعامل کارگزاری بانک کشاورزی در مورد پذیره‌نویسی اوراق مزبور گفت: پذیره‌نویسی اوراق سلف موازی گندم، در روز دوم پایان یافت و کل اوراق به ارزش ۲۶۵۰ میلیارد تومان طی روزهای چهارشنبه هفته گذشته و دیروز به فروش رسید. وی افزود: صندوق سرمایه‌گذاری یکم کارگزاری بانک کشاورزی برای ذخیره اوراق بازارگردانی و رعایت نصاب‌های سرمایه‌گذاری مصوب هیات مدیره محترم سازمان بورس تنها با خرید ۴۲۶ میلیارد تومان در این مهم مشارکت کرد و بقیه اوراق توسط سرمایه گذاران حقیقی و حقوقی و عموم فعالان بازار سرمایه خریداری شد. خرازی افزود: اوراق سلف موازی گندم با نام و معاف از مالیات بوده و با سررسید ۶ ماهه و با نرخ بازده حداقل سالانه ۲۰ درصد منتشر می‌شود. نرخ بازخرید بازارگردان نیز روز شمار معادل ۱۹ درصد در سررسید سالانه تعیین شده است. به گفته خرازی در سال جدید بیش از ۱۵ هزار میلیارد تومان نقدینگی برای خرید گندم نیاز است که ۲۶۵۰ میلیارد تومان از آن از طریق این اوراق در بورس کالا انجام شد و مابقی از طریق منابع بودجه‌ای و بانک‌ها صورت خواهد گرفت.

خرازی به انتشار صحبت‌هایی مبنی بر لابی‌گری شرکت‌های تامین سرمایه برای نخریدن این اوراق اشاره کرد و افزود: اینکه بازارگردانی این اوراق توسط تامین سرمایه‌ها صورت نگرفت، خیلی به مذاق این نهادهای تامین مالی خوش نیامد. وی افزود: سازمان بورس و اوراق بهادار کفایت سرمایه و تحلیل سرمایه‌گذاری صندوق یکم کشاورزی را بررسی کرد و پس از آن مجوز بازارگردانی پذیره‌نویسی اوراق مزبور را در اختیار این صندوق قرار داد. از این رو اینکه این بازارگردانی توسط نهادهای غیر‌تخصصی صورت می‌گیرد، موضوع درستی نیست. مدیر‌عامل کارگزاری بانک کشاورزی افزود: در اقتصاد آزاد، بحث انحصارات جایی ندارد و هر نهاد تامین مالی که کفایت سرمایه و دانش سنجش سرمایه‌گذاری و ریسک آن اجازه دهد، می‌تواند اقدام به بازارگردانی کند. ضمن اینکه در بودجه سال جاری برآورد شده حدود ۴۰ هزار میلیارد تومان اوراق به فروش برسد، از این رو برای دیگر نهادهای مالی نیز این فرصت خواهد بود که نقش بازارگردان را به عهده گیرند.

صحت و سقم لابی‌گری تامین سرمایه‌ها

همان‌طور که اشاره شد با شروع پذیره‌نویسی اوراق سلف موازی برخی صحبت‌ها حاکی از لابی‌گری تامین سرمایه‌ها برای عدم خرید این اوراق در بازار به وجود آمد. در این راستا این شائبه نیز به وجود آمد که از آنجا که بازار‌گردانی این اوراق را به تامین سرمایه‌ها نداده‌اند و همچنین با توجه به سهم ۲ درصدی بازارگردانی این اوراق که معادل ۵۳ میلیارد تومان است، برخی مدیران عامل این شرکت‌ها برای نخریدن این اوراق لابی می‌کنند. در همین رابطه «دنیای اقتصاد» صحت و سقم این موضوع را از منظر چند مدیر عامل تامین سرمایه جست‌وجو و دو دیدگاه کاملا متفاوت را شناسایی کرد.

لابی‌گری داستان‌سازی است

دیدگاه اول. در این باره برخی از مدیران مزبور لابی‌گری تامین سرمایه‌ها برای عدم خرید اوراق سلف موازی را نادرست دانستند و گفتند: هیچ شرکت تامین سرمایه‌ای کاری بر‌خلاف منافع اقتصاد انجام نمی‌دهد، اما افرادی که این تئوری‌ها را تولید می‌کنند نباید فراموش کنند که هر تامین سرمایه‌ای اختیار منابع خودش را دارد و تصمیم به اینکه در کجا سرمایه‌گذاری کند، به خود تامین سرمایه مربوط است.این افراد می‌گویند: امر بازارگردانی امری تخصصی است و از این رو واگذار کردن این اقدام به برخی نهادها از جمله کارگزاری‌ها وصندوق‌ها که سررشته زیادی در این موضوع ندارند، نمی‌تواند اقدام درستی باشد. ضمن اینکه به نظر می‌رسد افراد غیر‌متخصصی که نتوانسته‌اند این اقدام را انجام دهند، اکنون شروع به شایعه‌سازی و داستان پردازی کرده‌اند که تامین سرمایه‌ها می‌خواهند این پذیره‌نویسی انجام نشود.

تامین مالی انحصاری نیست

دیدگاه دوم. در مقابل دیدگاه اول اما یکی از مدیران عامل شرکت‌های تامین سرمایه می‌گوید: با آغاز پذیره‌نویسی اوراق مزبور برخی همکاران بنده درصدد لابی گری برای عدم خرید این اوراق با توجیه اینکه این عرضه باید توسط یک نهاد تخصصی صورت گیرد، برآمدند این در حالی است که به اعتقاد من همه نهادهای تامین مالی شامل کارگزاری‌ها، صندوق‌ها و تامین سرمایه‌ها در صورت کفایت سرمایه و دانش لازم می‌توانند تامین مالی انجام دهند.

از طرفی هشت شرکت تامین سرمایه موجود نمی‌توانند همه تامین مالی موجود در اقتصاد کشور را انجام دهند. از این رو نباید این امر را صرفا در انحصار تامین سرمایه‌ها دانست. از طرفی در اقتصاد آزاد، انحصار محلی از اعراب ندارد. این مدیر عامل تامین سرمایه هم چنین می‌گوید: بنا به دلایل مذکور من یکی از موافقان اقدام سازمان بورس در راستای عرضه این اوراق و محول کردن آن به نهادهای مختلف تامین مالی هستم. به اعتقاد این مدیرعامل تامین سرمایه بحث مورد نظر یک دعوا بر سر منافع صنفی بوده است که با منافع اقتصاد کشور در تقابل است.