خروج تولیدکنندگان بخش خصوصی سنگ‌آهن از چرخه تولید در پی افت بیش از ۴۰ درصد صادرات
سنگ‌آهنی‌ها در تله افت قیمت
فعالیت در حوزه سنگ‌آهن که تا اواخر سال ۲۰۱۱ توجیه اقتصادی بسیار بالایی داشت، حالا و با رسیدن قیمت این محصول به محدوده ۴۵ دلار، فعالان این حوزه را با چالش‌هایی جدی همراه کرده است. یکی از مهم‌ترین آثار افت قیمت سنگ‌آهن در بازارهای جهانی، حالا در ایران خود را به‌صورت کاهش بیش از ۴۰ درصدی صادرات سنگ‌آهن نشان می‌دهد.
فعالیت در حوزه سنگ‌آهن که تا اواخر سال 2011 توجیه اقتصادی بسیار بالایی داشت، حالا و با رسیدن قیمت این محصول به محدوده 45 دلار، فعالان این حوزه را با چالش‌هایی جدی همراه کرده است. یکی از مهم‌ترین آثار افت قیمت سنگ‌آهن در بازارهای جهانی، حالا در ایران خود را به‌صورت کاهش بیش از 40 درصدی صادرات سنگ‌آهن نشان می‌دهد. به عقیده کارشناسان این میزان کاهش صادرات سنگ‌آهن به معنای تعطیلی ده‌ها معدن در بخش خصوصی و از دور خارج شدن آنهاست، اتفاقی که می‌تواند تبعات اجتماعی و اقتصادی فراوانی به همراه داشته باشد. صادرات سنگ‌آهن از سوی معدنکاران ایرانی در حالی با این میزان کاهش همراه شده است که کارشناسان در کنار اشاره به افت قیمت‌های جهانی به‌عنوان یکی از دلایل اصلی این کاهش، به مواردی مانند ضعیف بودن زیرساخت‌های حملونقل در کشور و عدم حمایت دولت از صادرات معدنکاران نیز به‌عنوان سایر عوامل تاثیرگذار اشاره می‌کنند. در حال حاضر سنگ‌آهن عیار 66 درصد سی‌اف‌آر چین، بین 47 تا 48 دلار ارزش دارد. قیمت فوب سنگ‌آهن مگنتیت ایران با عیار 60 تا 61 درصد در بندر عباس نیز روی قیمت 33 تا 35 دلار قرار دارد که به قیمت اشاره شده 16 دلار هزینه حمل اضافه می‌شود. بالا بودن هزینه حمل برای سنگ‌آهن ایران یکی از چالش‌های اصلی صادرات این محصول است که کارشناسان آن را از نبود زیرساخت‌های کافی برای حملونقل ناشی می‌دانند. اما همان‌طور که اشاره شد، به عقیده فعالان حوزه سنگ‌آهن، صادرات این کالا در مقطع فعلی در سال جاری، نسبت به همین بازه زمانی در سال گذشته کاهشی بیش از 40 درصد را تجربه می‌کند.
تقویت صادرات، راهی برای گریز
از نگاه کارشناسان افت قیمت جهانی سنگ‌آهن و کاهش چشمگیر صادرات این محصول، اتفاقی است که تبعات اصلی آن به تولیدکنندگان کوچک بخش خصوصی باز می‌گردد. بر این اساس در حالی‌که با وجود مشکلات فراوان، معادن بزرگ سنگ‌آهن همچنان به فعالیت خود در زمینه تولید و صادرات ادامه می‌دهند، تولیدکنندگان بخش خصوصی قربانیان اصلی جریان افت قیمت به شمار می‌روند. مهرداد اکبریان، رئیس هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن با اشاره به سیر نزولی قیمت سنگ‌آهن طی یک سال و نیم گذشته که افت ۱۰۰ دلاری این محصول را در پی داشته است، به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: این میزان افت قیمت باعث شد ابتدا صادرات ما با افت همراه شود و سپس از حجم تولیدات ما کاسته شود. اکبریان در ادامه می‌گوید: در چنین شرایطی می‌توان مشاهده کرد که حجم صادرات سنگ‌آهن ایران با کاهشی بیش از ۴۰ درصدی همراه بوده است و همین میزان فعلی صادرات نیز مربوط به چند معدن بزرگ است که با حاشیه سودی پایین به صادرات خود ادامه می‌دهند در حالی‌که بخش خصوصی عموما در رکود کامل یا ورشکستگی قرار دارند.
اکبریان با تشریح شرایط فعلی فعالان حوزه سنگ‌آهن، با اشاره به تقویت صادرات به‌عنوان راهکاری برای خروج از رکود می‌گوید: برای تقویت صادرات، دولت باید بپذیرد که حوزه سنگ‌آهن در شرایط زیان قرار دارد و هیچ سودی برای تقسیم وجود ندارد. از نگاه این کارشناس در چنین شرایطی دولت می‌تواند با در پیش گرفتن دو اقدام، برای تقویت صادرات به تولیدکنندگان سنگ‌آهن در شرایطی که قیمت‌ها در کمترین حالت خود قرار دارند، کمک کند. اکبریان در توضیح نخستین اقدام می‌گوید: دولت باید تلاش کند تا در حمایت از تولیدکنندگان بخش خصوصی یا معادن بزرگ از ضرر و زیان آنها بکاهد، این کار نیز به این صورت قابل اجرا خواهد بود که دولت از دریافت حقوق عوارضی مانند حق انتفاع، حق پروانه، مالیات و بهره مالکانه چشم‌پوشی کرده یا تخفیفی قائل شود. اکبریان به افزایش چشمگیر هزینه‌های ارسال بار از طریق سازمان بنادر و کشتیرانی اشاره می‌کند و می‌گوید: برای مثال حق انتفاع سازمان بنادر و کشتیرانی از 28 میلیون به 170 میلیون تومان و بیشتر رسیده است که برای کاستن از این بار سنگین دولت می‌تواند اقداماتی را در پیش گیرد.
دومین راهکار پس از کاستن از هزینه‌های یاد شده، سرمایه‌گذاری و تاکید دولت بر توسعه زیرساخت‌ها است زیرا در حال حاضر هزینه‌های حملونقل مانعی بزرگ بر سر راه صادرات به شمار می‌رود، به خصوص هزینه‌های حملونقل زمینی که از فرسودگی سیستم حمل و نقل در کشور ناشی می‌شود. رئیس هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن در این زمینه با اشاره به سرمایه‌گذاری کشورهایی مانند استرالیا و برزیل در زمینه حملونقل دریایی برای سنگ‌آهن می‌گوید: با سرمایه‌گذاری‌های سنگینی که این کشورها روی حملونقل دریایی خود انجام داده‌اند هزینه حملونقل آنها هم‌اکنون به ۳ تا ۴ دلار رسیده است در حالی‌که در حال حاضر هزینه حمل ما با کشتی روی ۱۶ دلار قرار دارد، از سویی بنادر ما هنوز از ظرفیت‌های کافی برای پذیرش کشتی‌های بزرگ برخوردار نیستند و فضای بارگیری آنها مناسب نیست. اما آیا این ضعف‌ها در گذشته وجود نداشته‌اند؟ بنابراین کاهش جهانی قیمت‌ها تا چه میزان بر روند نزولی صادرات سنگ‌آهن کشور تاثیرگذار بوده است؟
اکبریان در پاسخ به این سوال می‌گوید: نقاط ضعفی که به آنها اشاره شد درگذشته نیز وجود داشته‌اند اما در زمانی که قیمت‌ها بالا بود، این موارد دیده نمی‌شدند این در حالی است که با افت مداوم قیمت سنگ‌آهن مشکلاتی نظیر ضعف مدیریتی، نبود زیرساخت‌های لازم، بالا بودن هزینه‌های داخلی و حتی اشتباهات فنی معدنکاران به وضوح دیده می‌شوند.
خارجی‌ها به دنبال معادن ایران؟
مشکلات یاد شده در بخش سنگ‌آهن در حالی وجود دارد که اعمال تحریم‌های بین‌المللی غرب علیه ایران، معدنکاران را تا حدود زیادی از امکانات روز دنیا برای اکتشاف یا فرآوری سنگ‌آهن به محصولاتی مانند گندله یا کنسانتره دور نگاه داشته بود. حال با وجود قرار گرفتن در آستانه رفع‌تحریم‌ها و رفت و آمد هیات‌های تجاری خارجی به ایران، این سوال مطرح می‌شود که طرف‌های خارجی مشتاق برای حضور در ایران تا چه میزان می‌توانند بر رفع چالش‌های سنگ‌آهنی‌ها اثرگذار باشند؟ این سوال در حالی مطرح می‌شود که این روزها شاهد ورود هیات‌های بزرگی از فعالان اقتصادی خارجی به کشور هستیم، اما در کنار خوش‌بینی که نسبت به ورود این هیات‌ها در ایجاد تغییر و تحول در مدل تولیدات کشور وجود دارد، کارشناسان چندان به این رفت و آمدها خوش‌بین نیستند.
به گفته کارشناسان این هیات‌ها عمدتا یا به دنبال خرید مواد خام از ایران هستند یا قصد فروش محصولات تمام‌شده خود را دارند. در چنین شرایطی کارشناسان عقیده دارند اگر قرار باشد این هیات‌های تجاری تنها به طرح انگیزه‌های تجاری خود در سفرهایشان به ایران بپردازند، ورود هیچ کدام از آنها به کشور منجر به انجام کار عملیاتی نخواهد شد. اکبریان عقیده دارد «ما نباید برای خروج از شرایط فعلی اختیار بخش معادن خود را به خارجی‌ها بدهیم، ما می‌توانیم از تجهیزات و نرم‌افزارهای روز آنها برای اکتشافاتی کم‌هزینه‌تر و کم ریسک‌تر استفاده کنیم یا با آنها در کارخانه‌های فرآوری شراکت داشته باشیم، اما به نظر می‌رسد آن‌طور که آنها می‌خواهند و برای ورود به سرمایه‌گذاری در بخش معدن خواهان پروانه بهره‌برداری از معادن شده‌اند، نتوان یک همکاری دو جانبه و منطقی در این حوزه داشت.» با تمام کاستی‌هایی که در حوزه سنگ‌آهن وجود دارد، به نظر می‌رسد چنانچه دولت قصد مرتفع کردن هرکدام از مشکلات یاد شده را داشته باشد، باید به‌صورتی حساب شده برای حمایت از بخش خصوصی اقدام کند، در کنار این موضوع همکاری با طرف‌های خارجی قطعا می‌تواند این روند را تسهیل کرده و سرعت بیشتری به آن بدهد اما نکته‌ای که مهم به نظر می‌رسد تحدید سهم‌خواهی خارجی‌ها برای ورود به ایران و همکاری با بخش معدن کشور است.
ارسال نظر