جواد موسوی کارشناس بازار محصولات پتروشیمی کارگزاری اطمینان سهم روز سه‌شنبه بازار محصولات پتروشیمی پس از تجربه دو هفته نسبتا خوب مجددا وارد مرحله رکودی عمیق شد، آمار معاملات همچنان نشان از رکود در بازار ایران نسبت به سال‌های پیش دارد. در بازار روز سه‌شنبه تقاضای کل محصولات ۲۷.۷۱۶ تن بود که نسبت به هفته قبل (۹ دی ماه ۱۳۹۳) ۷۰۰۰ تن کاهش را نشان می‌دهد. ولی حجم عرضه در این روز ۵۶۱۹۱ تن بود که نسبت به هفته قبل ۷۰۰۰ تن افزایش را نشان می‌دهد. روند نزولی تقاضا برای این هفته بیشتر از این مورد نشات می‌گرفت که زمزمه‌هایی از کاهش نرخ پایه کلیه محصولات پتروشیمی در بازار آزاد به گوش می‌رسد و اکثر خریداران به امید خرید با قیمت پایین تر در آینده ترجیح دادند خرید نکنند. همان‌طور که مشخص است پتروشیمی‌های بندر امام و اروند نیز به مدت یک ماه به اورهال رفته‌اند و بازار پی‌وی‌سی تا حدودی با رونق مواجه شده و طرف تقاضا بر عرضه پیشی گرفته است. PVC بهترین گروه بازار: پلی وینیل کلراید بهترین گروه بازار و با بیشترین حجم معامله بود، البته این هم به دلایلی چون کاهش عرضه به دلیل عدم تولید پتروشیمی بندر امام و اروند بود که مورد توجه بازار قرار گرفت. هرچند نباید در مورد این گروه قیمت تقریبا مناسب آنها را هم نادیده گرفت زیرا در میان تمامی گروه‌ها قیمت این گروه مناسب بوده و حتی از قیمت صادراتی آن نیز ارزان‌تر بوده و این در حالی است که قیمت صادراتی سایر کالاها به شدت از قیمت داخلی ارزان‌تر است.

بدترین گروه بازار: گروه سنگین بادی و گروه سنگین فیلم بدترین گروه بازار بود که به دلیل عدم کاهش نرخ F۷۰۰۰ توسط پتروشیمی مهر مورد توجه بازار قرار نگرفت. البته در بازار روز دوشنبه گروه پلی پروپیلن اوضاع وخیمی داشت.

تحلیل وضعیت حاکم بر بازار ایران

در شرایط فعلی رکود بر اقتصاد ایران سایه انداخته است تا حدی که بعضی از تولیدکنندگان قادر به ادامه فعالیت نبوده، بعضی دیگر با حداقل ظرفیت کار کرده و بعضا شرکت‌های بزرگ و باسابقه در حال فعالیت به‌صورت کامل هستند که تعداد این دسته بسیار محدود است. مشکل کمبود نقدینگی از طرف دیگر در بازار کاملا مشهود بوده زیرا با توجه به رکود فعلی بسیاری از تولیدکنندگان یا قادر به فروش محصول نهایی خود نبوده یا فروش آنها به‌صورت نسیه است و با مشکل کمبود نقدینگی مواجه هستند. یکی از مهم‌ترین‌ دلایلی که باعث جذب افراد به سمت خرید مواد از بازار آزاد می‌شود همین عامل فروش به‌صورت نسیه و در قبال چک در بازار آزاد است. در گذشته زمانی که قیمت‌ها آزاد‌سازی شد قرار بر این شد که از طریق فروش نسیه توسط شرکت‌های پتروشیمی به این قبیل بنگاه‌ها در تامین مواد اولیه خود کمک شود اما به جز مجتمع‌های تولید‌کننده PET و PVC بقیه مجتمع‌ها حاضر به این کار نشدند. اوایل به دلیل دریافت بهره ماهانه ۲ درصد در قبال فروش نسیه این شکل فروش هم برای خریداران جذاب نبود ولی در ادامه پتروشیمی اروند و غدیر و آبادان اعلام کردند که در قبال فروش اعتباری از مشتریان بهره‌ای دریافت نمی‌کنند و همین عامل باعث افزایش فروش آنها شد. پیشنهاد می‌شود که دفتر توسعه صنایع تکمیلی ما بقی پلیمر سازها را هم ترغیب به فروش به‌صورت اعتباری و نسیه جهت رونق گرفتن کار بنگاه‌هایی کند که با کمبود نقدینگی مواجه هستند. در حال حاضر مجتمع‌های نویدزرشیمی و مهر اقدام به فروش نسیه می‌کنند ولی در مورد پتروشیمی مهر می‌توان گفت که دریافت بهره ماهانه سبب کاهش جذابیت شده است. نویدزرشیمی هم که به خاطر سخت‌گیری‌های زیاد اصلا کمکی به خریداران نمی‌کند. مورد بعدی اختصاص ارز مبادله‌ای برای واردات مواد مشابه پلیمری از سایر کشورها می‌باشد که خود باعث شده مواد خارجی با کیفیت بیشتر برای مصرف جذابیت بیشتری پیدا کند این در حالی است که مبنای محاسبه نرخ مواد پلیمری در داخل ارز آزاد است.

تجزیه و تحلیل بازار صادراتی

مورد دیگری که در وضعیت فعلی بازار ایران می‌توان به آن اشاره کرد از دست رفتن بازار صادراتی است که در این مورد لازم است که واقعیت‌هایی بیان شود:

در این مورد می‌توان گفت درست است که کشور عراق با جنگ داخلی مواجه شده ولی مناطق پر جمعیت شیعه‌نشین جنوب این کشور تاکنون بحران امنیتی شدیدی را تجربه نکرده‌اند زیرا پتانسیل‌های قومیتی آنها فضایی برای رشد گروه‌های تکفیری نداشته و ندارد. در هر حال بازار عراق تا حدودی از دست رفته که در از دست دادن این بازار مهم صادراتی عوامل متعددی به جز جنگ داخلی موثر هستند از جمله:

۱. آزاد‌سازی نرخ مواد اولیه و افزایش حدودا ۱۰ درصدی مواد اولیه در اولین مرحله: به‌عنوان مثال در ۱۷ تیر ماه ۱۳۹۳ بود که قیمت‌ها آزاد‌سازی شد و همین عامل به علاوه افزایش نرخ ارز سبب افزایش حدودا ۱۵ درصدی برخی گریدها در طول سه ماه شد و این در حالی است که این شائبه و گمانه‌زنی وجود دارد که در کشوری مثل عمان یا اردن یا حتی ترکیه که بسیاری از مواد اولیه پتروشیمی خود را از کشور ما تهیه می‌کند، قیمت تمام شده مواد اولیه با احتساب هزینه‌های موجود و مالیات، ارزان تر از ایران باشد به همین خاطر تولیدکنندگان آن کشور‌ها مواد خود را با بهای تمام‌شده بسیار کمتری تولید می‌کردند و تولیدکنندگان ایرانی توان رقابت با آنها را از دست دادند و گرنه در حال حاضر واردات عراق بسیار بیشتر از قبل بوده و کشوری مثل عمان جانشین خوبی برای ایران شده است. در این زمینه همچنین می‌توان گفت که شرکت‌های تولیدی اقدام به خرید مواد OFF گرید به دلیل قیمت پایین می‌کردند و همین عامل سبب کاهش کیفیت محصول نهایی و عدم توان رقابت با نمونه‌های مشابه خارجی می‌شد.

۲. نحوه حمایت از صادر‌کنندگان در ایران: در سایر کشورها دولت علاوه بر اینکه به صادرکنندگان جوایز متعدد می‌دهد به آنها برای تولید هرچه بیشتر و با هزینه کمتر گاهی وام‌هایی با بهره‌های پایین و در حد صفر تخصیص داده و به این شکل قدرت رقابت آنها را در مقابل کالاهای ایرانی بالا می‌برد ولی متاسفانه در ایران سیاست‌های تشویقی از صادرکنندگان به شدت ضعیف بوده (اگر نگوییم وجود ندارد ) و وام‌های اعطایی به آنها با بهره‌های بالا است.

۳. عدم نظارت کافی بر کالاهای وارداتی در جهت حمایت از تولیدکنندگان داخلی: متاسفانه کشوری مثل ترکیه مواد اولیه را از پتروشیمی‌های ما با قیمتی بسیار پایین می‌خرد و تولید می‌کند و همان مواد تولید شده را با قیمت بالاتری به خود ما می‌فروشد بنابراین تبدیل به رقیبی برای صنعت داخلی ما شده و نهایتا به مرور زمان به نابودی صنعت داخلی می‌انجامد. بنابراین دولت باید در مورد ورود موادی که در کشور به خود کفایی رسیده ایم در شرایط فعلی و به نفع تولیدکنندگان داخلی یا محدودیت ایجاد کرده یا تعرفه‌های زیادی اعمال کند تا شاهد رکودی عمیق‌تر از شرایط فعلی نباشیم.

۴. کمبود سرمایه در گردش کافی: آخرین مورد که در زمینه بازار داخلی نیز به آن اشاره شد عبارت است از چالش بنگاه‌های تولید‌ی در زمینه کمبود‌ نقد‌ینگی و سرمایه د‌ر گرد‌ش و معوقاتی که در شبکه بانکی وجود‌ د‌ارد‌. وقتی تولید‌کنند‌گان سرمایه‌ای ند‌ارند‌ که بتوانند‌ چرخ تولید‌ را بچرخانند‌، کالایی هم تولید‌ نمی‌شود‌ که بتواند‌ بازار د‌اخلی را تامین کند‌. از سوی د‌یگر کالایی هم تولید‌ نمی‌شود‌ که بتواند‌صاد‌رشود‌. با ادامه سیاست‌های فعلی کشور ما همچنان به سمت صادرات مواد خام پیش رفته و صنایع تکمیلی همچنان از سایر رقبا عقب می‌افتند و این شکاف روز به روز بیشتر و بیشتر خواهد شد. در حال حاضر کشورهایی مثل عراق و افغانستان به جای محصولات نهایی صنایع تکمیلی، مواد پلیمری PVC از ایران خریداری می‌کنند و چندان دور از انتظار نیست که در آینده شاهد صادرات محصولات صنایع تکمیلی افغانستان به ایران باشیم.

دلایل کاهش تقاضا در بورس کالا در۱۶ دی ماه ۱۳۹۳

۱. پخش شدن شایعه کاهش ۱۰ درصدی قیمت‌ها در بورس کالا توسط خود مجتمع‌های پتروشیمی

۲. عدم تغییر قیمت در روز سه شنبه توسط مجتمع‌های بندر‌امام و مهر بر خلاف آریا ساسول و مارون

۳. بی اعتمادی اکثر فعالان بازار به بازار محصولات پتروشیمی و کناره‌گیری موقت آنها از خرید مواد

۴. کاهش قیمت نفت و رسیدن آن به محدوده ۵۰ دلار

۵. ثبات قیمت دلار در محدوده بالای ۳۵۰۰ تومان

۶. عدم جذابیت قیمت‌های فعلی برای تولیدکنندگان صنایع پایین دستی و انتظار کاهش مجدد نرخ

راهکار‌های پیشنهادی برای عبور از شرایط فعلی

۱. کاهش قیمت مواد اولیه توسط پتروشیمی‌ها و رساندن آن به سطحی که توان رقابت با محصولات مشابه خارجی وجود داشته باشد.

۲. تامین سرمایه در گردش واحد‌های تولیدی به بهترین شکل

۳. عرضه‌های منظم و با کیفیت بالای مجتمع‌های پتروشیمی

۴. تسهیل مبادلات بین‌المللی برای صادرکنندگان

۵. اعطای جوایز متعدد صادراتی و معافیت‌های مالیاتی

پیش‌بینی معاملات در هفته آینده

در آخرین هفته دی ماه پیش‌بینی می‌شود که وضعیت کم‌رونقی را شاهد باشیم زیرا تا فعالان بازار اعتماد نکنند و به بازار وارد نشوند بازار بی رونق خواهد ماند و در حال حاضر انتظار افت بیشتر قیمت‌ها وجود دارد. از سویی در بازارهای جهانی نفت به قیمت زیر ۵۰ دلار برای هر بشکه رسیده که خود بر کاهش تقاضا در آینده بی‌تاثیر نخواهد بود. به نظر می‌رسد روزهای سخت فعلی ادامه خواهد یافت و حتی به وخامت آن دامن زده شود.