محمد‌حسین بابالو: بازار پلی‌اتیلن داخلی با محوریت بورس کالای ایران شرایط مناسبی ندارد. هم‌اکنون حجم تقاضا در بورس بسیار بالا است و بیشتر انواع پر کاربرد با رقابت مورد معامله قرار می‌گیرد تا جایی که در بیشترین حد ممکن قیمت‌گذاری می‌شود. باقیمانده این حجم افزایش تقاضا به سمت بازار غیررسمی هدایت شده که به افزایش چشمگیر قیمت‌ها انجامیده است. این روند صعودی قیمت‌ها به گونه‌ای پیش رفته که در بهترین حالت در هفته‌ای که گذشت فاصله قیمتی بورس با بازار بیش از ۱۰۰۰ تومان در هر کیلوگرم بود. در روزهای آینده و به تبع افزایش مجدد تقاضا، احتمال افزایش بیشتر قیمت‌ها نیز وجود دارد که نیاز به افزایش عرضه‌ها را بیش از پیش نمایان کرده است. با توجه به این تفاوت قیمتی مداخله دولت برای بهبود بازار توجیه‌پذیر است.

پلی‌اتیلن یکی از ساده‌ترین و ارزان‌ترین پلیمرها است و از سویی پر مصرف‌ترین ماده پلاستیکی در جهان لقب گرفته است. این ماده از پلیمریزاسیون اتیلن به دست می‌آید و به‌طور خلاصه به صورت PE نشان داده می‌شود. پلی‌اتیلن ساختار مولکولی بسیار ساده‌ای دارد، به طوری که ساده‌تر از تمام پلیمرهای تجاری است. یک مولکول پلی‌اتیلن زنجیر بلندی از اتم‌های کربن است که به هر اتم کربن دو اتم هیدروژن چسبیده‌ است. با توجه به تقسیم‌بندی‌های تجاری و شرایط معامله این پلیمر می‌توان پلی‌اتیلن را به انواع مختلفی از جمله پلی‌اتیلن سبک‌، سنگین و ترفتالات (معروف به PET) و... تقسیم‌بندی کرد. در بازارهای داخلی جذاب‌ترین انواع پلی‌اتیلن سنگین انواع بادی، تزریقی، فیلم و اکستروژن است و برای پلی‌اتیلن سبک انواع خطی و فیلم و برای پلی‌اتیلن ترفتالات نیز انواع بطری و نساجی جذابیت زیادی دارد. مهم‌ترین‌ کاربرد پلی‌اتیلن‌ها را می‌توان در صنایع نایلکس، نایلون، سلفون برای محافظت غذا و میوه، بسته‌بندی مرغ و گوشت، سطل، مخزن آب، لوله‌های آبرسانی و... دانست. در شرایط فعلی بازار و با توجه به تقاضای فصلی هم‌اکنون انواع ترفتالات بطری به‌منظور نگهداری آب و نوشابه و ظروف نگهداری مواد غذایی بیشترین جذابیت را دارند.

شرایط تقاضا

شرایط تقاضای پلی‌اتیلن بسیار گسترده است و البته ثبات نسبی ندارد. به‌صورت متوسط می‌توان یک حداقل را برای تقاضا به شمار آورد ولی با توجه به قرابت بسیار بالا با دیگر صنایع بالاخص صنایع غذایی نوسان تقاضا، تغییر محسوسی را تجربه می‌کند. این شرایط به گونه‌ای پیچیده می‌شود که حجم تقاضا در بورس کالای ایران در چند هفته پیاپی تغییر چشمگیری می‌یابد. نهایتا باید گفت که پراکندگی تقاضا برای پلی‌اتیلن و حتی دیگر انواع پلیمرها از یک پراکندگی زمانی برخوردار است و بازار به یک یا چند نوع خاص توجه بیش از حد نشان می‌دهد.

به عنوان مثال هم‌اکنون تقاضا برای پلی‌اتیلن ترفتالات بطری معروف به پت بسیار زیاد است. به‌صورت سنتی با توجه به نزدیکی به فصل تابستان هم‌اکنون زمان اوج تقاضا برای مواد اولیه جهت بسته‌بندی مایعات از جمله آب معدنی و مایعات شیرین دیگر است. این در حالی است که در چند ماه گذشته بازار هیچ توجهی به این نوع خاص پلی‌اتیلن نداشت.

به صورت کلی می‌توان گفت که تقاضا برای تمامی انواع پلی‌اتیلن بسیار بالا است و می‌تواند باز هم افزایش یابد. با توجه به روند بهبود اقتصادی و امید به افزایش تولید ناخالص داخلی و افزایش حجم تولیدات صنعتی می‌توان به افزایش نسبی تقاضای پلی‌اتیلن‌ها بیشتر امیدوار بود.

در شرایط فعلی تقاضای غالب به بورس کالای ایران بازمی‌گردد. پس از عدم دریافت مواد اولیه مورد نیاز، خریداران مجبور به حضور در بازارهای غیررسمی خواهند شد که به افزایش قیمت‌ها منتهی می‌شود. تقاضای انواع پلی‌اتیلن به‌صورت فزاینده‌ای در مسیر افزایش است و به نظر می‌رسد افزایش بیشتری پیدا کند.

شرایط عرضه

شرایط عرضه پلی‌اتیلن‌ها با محوریت بورس کالای ایران جذابیتی ندارد. در هفته‌های گذشته عرضه شرایط مطلوبی نداشت و نیاز به افزایش عرضه‌ها حس می‌شد. هم‌اکنون شاهد افزایش عرضه انواع پلی‌اتیلن‌ها هستیم که شاید بتواند نقطه قوتی به شمار بیاید ولی به هیچ عنوان حجم آن کافی نبوده است.

در شرایط فعلی در کنار عرضه در بورس کالا شاهد عرضه‌های صادراتی نیز هستیم که گاهی عرضه به بازار داخلی را با مشکل روبه‌رو می‌کند. با توجه به بالاتر بودن سود حاصل از صادرات در قیمت‌های بالای دلار این جذابیت شاید بتواند به کاهش عرضه به بازار داخلی منجر شود. شنیده‌ها حکایت از آن دارد که به‌منظور تحویل برخی محموله‌های صادراتی در زمان معین و برای جلوگیری از پرداخت هزینه دموراژ (جریمه تاخیر در تحویل کالا به کشتی) تحویل برخی محموله‌های معامله شده در بورس کالا با تاخیر صورت می‌گیرد تا محموله‌های صادراتی آماده شوند.

از طرفی قیمت‌ها در بازار غیررسمی بسیار بالاتر از بازار رسمی یعنی بورس کالای ایران است. به گفته یکی از فعالان بازار، متوسط قیمت‌ها در بازار غیررسمی از قیمت تمام شده در بورس با احتساب مالیات بر ارزش افزوده و کارمزدها نزدیک به ۱۰۰۰ تومان در هر کیلوگرم بیشتر است. این فاصله قیمتی به معنی فاصله ۲۲ میلیون تومانی برای هر کامیون خواهد بود. این مطلب قطعا جذابیت فروش در بازار غیررسمی را افزایش داده که شائبه خروج از بورس کالا را تقویت می‌کند.

بررسی شرایط عمومی عرضه و تقاضا

بازار مواد پلی‌اتیلنی بسیار نوسانی است که در زمان تقاضای فصلی فعلی این شرایط به تلاطم در بازار منتهی شده است. در این هفته به نسبت هفته قبل شرایط بهتری حاکم بود و متوسط فاصله قیمت‌ها نزدیک ۱۰۰۰ تومان در هر کیلوگرم رسید که هنوز بسیار بالا است. هم‌اکنون عرضه در بورس کالا به هیچ عنوان جوابگوی تقاضای رسمی موجود نیست. به عنوان مثال در تاریخ ۱۶ اردیبهشت حجم معاملات در بورس کالای ایران برابر با ۱۶هزار و ۵۸۴ تن بود که در همین روز و تنها برای پلی‌اتیلن‌ها شاهد ۲۰۴ هزار و۹۳۱تن تقاضا بودیم. این شرایط به هیچ عنوان مطلوب نیست و قطعا نیاز به دخالت دولت حس می‌شود. با احتساب زمان مورد نیاز برای تحویل، این موارد می‌تواند به افزایش قیمت‌ها در بازار غیررسمی ختم شده و اوضاع نوسانی فعلی را شدیدتر کند. در نمودار فوق و برای برخی از معاملات در بورس کالا حجم عرضه در برابر تقاضا درج شده است که از بی‌تاثیر بودن عرضه‌ها در برابر حجم تقاضا حکایت می‌کند. بهترین راه‌حل برای اصلاح شرایط فعلی افزایش عرضه‌ها در بورس کالا است که می‌تواند به افزایش ثبات در بازار بینجامد. از سویی با ملایم‌تر شدن بازار ارز و اصلاح قیمت‌ها، قطعا از جذابیت صادرات کاسته خواهد شد که توجه به بازار داخلی می‌تواند اولین رویکرد پتروشیمی‌ها باشد. نهایتا باید گفت که اولین و تنها راه‌حل خروج از شرایط فعلی تسهیل فرآیند خرید از بورس کالای ایران بوده که با افزایش عرضه‌ها قطعا به بهبود اوضاع منجر می‌شود. از طرفی برای ملایم‌تر نمودن شدت تقاضا در زمان اوج تقاضای فصلی، تولیدکنندگان می‌توانند با عرضه محصولات خود به‌صورت سلف یا مدت دار و با زمان تحویل مشخص به تلاطم بازار در زمان‌های معینی خاتمه دهند.

بازارهای جهانی اتیلن

هم‌اکنون قیمت انواع پلی‌اتیلن‌ها در بیشتر بازارهای مهم جهانی در مسیر افزایش قرار دارد. افزایش هزینه تولید در کنار افزایش آرام قیمت نفت مهم‌ترین دلیل این افزایش عنوان می‌شود. تقریبا در تمامی بازارهای جهانی تقاضا برای پلی‌اتیلن ضعیف است ولی شرایط عمومی عرضه، روندی را موجب شده که قیمت‌ها صعودی شود. مشکلات اوکراین و تاثیر بر قیمت نفت و گاز و مواد مشتقه از آنها در کنار کاهش نسبی حجم تولید و پایین بودن موجودی انبارها نیز در این روند صعودی موثر بوده است.

شرایط تقاضا در اقصی نقاط جهان شرایط پیچیده‌ای دارد. هم‌اکنون قیمت‌ها افزایش داشته و طبیعتا پتانسیلی برای کاهش تقاضا بالاخص از سوی تولیدکنندگان کوچک خواهد بود. این در حالی است که با کاهش نسبی حجم تولیدات صنعتی در شرق آسیا به ویژه چین روبه‌رو هستیم که با کاهش نرخ سرمایه‌گذاری در این کشور وخیم‌تر نیز شده است. از طرفی این روزها زمان تقاضای فصلی این قبیل پلیمرها است که داده قدرتمندی برای افزایش تقاضا خواهد بود. در بازار داخلی آمریکا برای ماه آوریل به نسبت ماه مارس ۵۵/۲ میلیون پوند کاهش تقاضا ثبت شد. در بازار ترکیه نیز قیمت‌ها در مسیر صعودی است، ولی تقاضا شرایط مطلوبی ندارد. به نظر می‌رسد برآیند این شرایط به سمت جذابیت تقاضا به پیش نمی‌رود که می‌توان از آن به عنوان سرعت‌گیری برای افزایش قیمت‌ها یاد کرد.

مهم‌ترین و تاثیرگذارترین رخداد بر قیمت تمام شده پلیمرها از جمله پلی‌اتیلن قیمت نفت است. به نظر نمی‌رسد نفت تمایلی به کاهش قیمت داشته باشد. در بسیاری از نقاط جهان پلی‌اتیلن با کاهش تولید روبه‌رو است و می‌تواند باز‌هم کاهش یابد. این در حالی‌است‌که موجودی انبارهای پلی‌اتیلن کم است و فروشندگان جایگاه محکم‌تری اتخاذ کرده‌اند.

قیمت نفت سبک آمریکا در آخرین معاملات ۱۰۲ دلار معامله شد که به نسبت روزهای قبل نزدیک به ۲ دلار افزایش را نشان می‌دهد. مدتی است که قیمت نفت سبک آمریکا در بالاتر از ۱۰۰ دلار در هر بشکه معامله می‌شود و در یک بازه زمانی کوتاه ۹۹/۹۹ دلار معامله شد. به نظر نمی‌رسد نفت WTI نوسان با کف ۱۰۰ دلار را کنار بگذارد. قیمت ۱۰۰ دلار برای این نوع نفت یک کف بنیادین به حساب می‌آید که استفاده بیشتر از شیل‌های نفتی مهم‌ترین دلیل این مطلب است. نفت برنت نیز ۵۴/۱۰۹ دلار معامله شد که بیش از ۵/۲دلار افزایش را نشان می‌دهد. بحران اوکراین هنوز نمی‌گذارد نفت ارزان معامله شود. این موارد پتانسیل قدرتمندی برای بالاماندن قیمت انواع پلیمرها است. در روزهای آینده و فصول تعطیلات غرب به‌صورت فصلی تقاضای بنزین افزایش می‌یابد که ممکن است حجم تولید پلیمرها را باز هم کاهش دهد.

شرایط بازارهای جهانی و دورنمای قیمت‌ها

در بازار روسیه با کاهش محسوس حجم تولید پلیمرها به ویژه پلی‌اتیلن روبه‌رو هستیم. بحران اوکراین و احتمال سرایت آن به دیگر مناطق و تشنج بازارهای منطقه دلیل اصلی این رخداد بود. این شرایط در کنار بالابودن قیمت نفت مهم‌ترین دلیل افزایش قیمت پلی‌اتیلن عنوان شد. در بازارهای شرقی با محوریت سواحل چین و در بازارهای غربی از جمله، آمریکا، اروپا و حتی ترکیه با افزایش قیمت‌ها روبه‌رو هستیم. آرام‌ترین افزایش قیمت در بازارهای اروپایی و محسوس‌ترین آن در بازار ترکیه ثبت شد. بازار ترکیه به دلیل قرابت با کشورمان از اهمیت بیشتری برخوردار است.

در بازار ترکیه قیمت‌ها در بالاترین سطح از اکتبر سال ۲۰۰۸ تاکنون قرار دارد. متوسط قیمت پلیمرهای سبک، سبک خطی و سنگین فیلم در بازار ترکیه برای تحویل در سواحل این کشور با ۲۰ تا ۳۰ دلار افزایش به ۱۶۷۲ دلار در هر تن رسید. هم‌اکنون فشار بالایی از سوی عرضه به بازار وارد می‌شود ولی تقاضا رشد محسوسی نداشته است. در بازارهای صادراتی این حوزه تولیدکنندگان اروپایی غایب هستند که افزایش نرخ برابری یورو در مقابل دلار آمریکا باعث خروج تولیدکنندگان اروپایی شده است. هم‌اکنون نرخ برابری هر یورو در برابر دلار آمریکا برابر با ۱/۳۹۳۱ است که بالاترین نرخ در ۲ ماه اخیر می‌باشد. در بازارهای اروپایی هم قیمت‌ها در مسیری صعودی بود تا جایی که برای پلی‌اتیلن سبک ۱۵ یورو یا ۹/۲۰ دلار افزایش ثبت شد.

دورنمای بازار پلی‌اتیلن جهانی هنوز مثبت است و به نظر می‌رسد با افزایش بیشتر قیمت‌ها روبه‌رو باشیم. حجم تولید پایین است و ممکن است در بازارهای غربی باز هم کاهش یابد. از طرفی هم‌اکنون زمان تقاضای فصلی پلی‌اتیلن است که به کاهش موجودی انبارها منتهی شده و ممکن است این موجودی باز هم کاهش یابد. برآیند این موارد نهایتا می‌تواند به افزایش ادامه دار قیمت‌ها منجر گردد. با توجه به آرامش نسبی شرایط بالاخص از سوی روسیه می‌توان به افزایش تولید این کشور امیدوار باشیم ولی هنوز پتانسیل صعود قدرتمند است. دورنمای قیمت‌ها در کوتاه مدت مثبت است ولی در میان مدت تا دراز مدت نمی‌توان به افزایش بیشتر و محسوس قیمت‌ها امیدوار بود. سطوح فعلی، سطوح امیدوار‌کننده‌ای برای قیمت پلی‌اتیلن در بازارهای جهانی است.