محمدعلی نمایشی * بررسی‌های کارشناسی و اکتشافات انجام شده نشان می‌دهد که ایران از نظر ذخایر قطعی سنگ‌آهن در رتبه یازدهم جهانی قرار دارد؛ اکتشافاتی که تاکنون در کمتر از ۸ درصد مساحت جغرافیایی کشور انجام شده و حدود ۶/۴ میلیارد تن ذخیره زمین شناسی در این سطح برآورد شده که با برنامه‌های جدید اکتشافی در دست انجام، امکان افزایش ذخایر سنگ‌آهن کشور وجود دارد. رتبه‌بندی ۱۱ کشور اول جهان به لحاظ ذخایر سنگ‌آهن به این قرار است: ۱- استرالیا (۳۵ میلیارد تن) ۲- برزیل (۲۹ میلیارد تن) ۳- روسیه (۲۵ میلیارد تن) ۴- چین (۲۳ میلیارد تن) ۵- هند (۷ میلیارد تن) ۶- آمریکا (۹/۶ میلیارد تن) ۷- اوکراین (۵/۶ میلیارد تن) ۸- کانادا (۳/۶ میلیارد تن) ۹- ونزوئلا (۴ میلیارد تن) ۱۰- سوئد (۵/۳ میلیارد تن) ۱۱- ایران (۵/۲ میلیارد تن).

از سوی دیگر ذخایر قطعی سنگ‌آهن در جهان حدود ۱۷۰ میلیارد تن برآورد شده و ایران با داشتن ۵/۲ میلیارد تن ذخیره قطعی (موجود) سنگ‌آهن، ۴/۱ درصد ذخیره جهان را در اختیار دارد.

در حال حاضر، ۳ حوزه معدنی بزرگ در کشور شناسایی شده که توسط شرکت‌های بزرگ معدنی در حال بهره‌برداری بوده و عمده تولید کشور را انجام می‌دهند. تعداد معادن فعال کوچک و بزرگ سنگ‌آهن در کشور نیز در مجموع ۱۶۵ واحد است.

در مجموع ۶۲ میلیون تن سنگ‌آهن در کشور برای تولید محصولات دانه بندی و کنسانتره استخراج می‌شود که بخشی از آن صرف کارخانه‌های داخلی (برای تولید ۱۵ میلیون تن شمش فولاد) می‌شود و بخشی به صورت دانه‌بندی شده صادر می‌شود.

در حال حاضر میزان تولید سالانه سنگ‌آهن دانه‌بندی و کنسانتره حدود ۴۲ میلیون تن برآورد می‌شود و در صورتی که طرح‌های هفت گانه فولاد استانی راه‌اندازی شود، مصرف سنگ‌آهن نیز افزایش می‌یابد.

به گزارش انجمن تولیدکنندگان فولاد جهان، تولید جهانی فولاد در سال ۲۰۱۳ به حدود یک میلیارد و ۵۸۲ میلیون تن رسیده است که نسبت به سال ۲۰۱۲ رشدی معادل

۵/۳ درصد را از خود نشان می‌دهد. ایران به لحاظ تولید فولاد در سال ۲۰۱۳ رتبه ۱۵ جهان را کسب کرده که معادل ۴/۱۵ میلیون تن تولید فولاد خام است.

در حال حاضر، بزرگ‌ترین پروژه صنعتی - معدنی شرق کشور در منطقه سنگان با مشارکت سرمایه‌گذاران بخش خصوصی در حال اجرا است که با راه‌اندازی واحدهای تولید کنسانتره و گندله، میزان تولید محصولات مذکور در این منطقه به حدود ۵/۱۷ میلیون تن در سال خواهد رسید.

آنچه حائز اهمیت است، با توجه به طرح‌های مختلف فولادی بخش دولتی و خصوصی در کشور، در آینده نزدیک این واحدها نیاز به مواد اولیه کنسانتره و گندله سنگ‌آهن پیدا خواهند کرد و از این رو، انجام اکتشافات گسترده در سطح کشور برای شناسایی معادن سنگ‌آهن ضروری است تا درنتیجه زنجیره تولید فولاد در همه بخش‌ها به صورت متوازن توسعه یابد.

*کارشناس معدن