در گفت‌و‌گو با مدیر عامل بورس کالای ایران مطرح شد
قیمت عادلانه با ساز و کار بورس
گروه بورس کالا- حدیث موسوی: با اینکه زمان زیادی از آغاز فعالیت بورس کالای ایران نمی‌گذرد، اما این بورس به عنوان یکی از ارکان اصلی بازار سرمایه، به یکی از نهادهای تاثیرگذار در اقتصاد ایران تبدیل شده است. نسبت ارزش معاملات بورس کالای ایران در سال ۹۱ به تولید ناخالص داخلی بالغ بر ۱۲ درصد بوده و در همین سال، ۶۴ درصد از ارزش بازار سرمایه ایران نیز به این بورس تعلق گرفته است. همچنین طی ده ماهه سال ۹۲، در مجموع ارزش معاملات انجام شده در بورس کالای ایران به حدود ۶/۳۴ هزارمیلیارد تومان رسیده که ۴۸ درصد نسبت به دوره مشابه سال گذشته رشد داشته است.
گروه بورس کالا- حدیث موسوی: با اینکه زمان زیادی از آغاز فعالیت بورس کالای ایران نمی‌گذرد، اما این بورس به عنوان یکی از ارکان اصلی بازار سرمایه، به یکی از نهادهای تاثیرگذار در اقتصاد ایران تبدیل شده است. نسبت ارزش معاملات بورس کالای ایران در سال ۹۱ به تولید ناخالص داخلی بالغ بر ۱۲ درصد بوده و در همین سال، ۶۴ درصد از ارزش بازار سرمایه ایران نیز به این بورس تعلق گرفته است. همچنین طی ده ماهه سال ۹۲، در مجموع ارزش معاملات انجام شده در بورس کالای ایران به حدود ۶/۳۴ هزارمیلیارد تومان رسیده که ۴۸ درصد نسبت به دوره مشابه سال گذشته رشد داشته است. از سوی دیگر در این مدت بورس کالا بیش از ۱۶ هزارمیلیارد تومان تامین مالی جهت سرمایه در گردش صنایع کشور را بر عهده داشته که نسبت به مدت مشابه سال قبل، ۳۳ درصد افزایش داشته است. در حال حاضر ۱۸۵ کالای پایه در بخش‌های صنعتی، معدنی، پتروشیمی و کشاورزی از طریق ۷۷ شرکت کارگزاری به عنوان شبکه بازاریابی گسترده بورس کالا مورد معامله قرار می‌گیرد. در این بین محصولات فولادی که از اهمیت استراتژیک در فرآیند توسعه صنعتی کشور برخوردار است، از جمله مهم‌ترین محصولات مورد معامله در بورس کالای ایران نیز محسوب می‌شود به طوری‌که در ده ماهه سال ۹۲، ۷۲ درصد از حجم معاملات تالار صنعتی و معدنی با سهم ۷۴ درصدی از ارزش معاملات این تالار، به معاملات محصولات فولادی تعلق داشته است. به همین جهت و در آستانه برگزاری چهارمین همایش چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن ایران در مصاحبه‌ای که با دکتر پناهیان، مدیرعامل بورس کالای ایران داشتیم، وی به بیان مواردی در این زمینه پرداخت که متن این گفت‌و‌گو در ادامه می‌آید.
شبهاتی در مورد ساز و کار عرضه محصولات مختلف در بورس کالا مطرح است. عده‌ای معتقدند محدودیت‌های ورود شرکت‌ها به بورس کالا و اجبار به تعیین سقف و کف برای حجم عرضه و قیمت محصولات مختلف اعم از محصولات فولادی با مبانی اقتصاد آزاد مغایرت دارد. آیا این موضوع صحت دارد؟ در بورس‌های کالایی جهان این مساله چگونه است؟
برخی از محدودیت‌هایی که در حال حاضر بورس کالا با آن مواجه است به دلیل ساختار اقتصادی و شرایط خاص اقتصادی کشور حادث شده و بر بورس کالا تحمیل می‌شود. برای مثال محدودیت‌های حجم عرضه و حجم معاملات عمدتا با هدف روانی و تسهیل معاملات و نیز سهولت عملیات اجرایی تحویل کالا از سوی تولیدکنندگان صورت گرفته است. ضمن اینکه در خصوص برخی کالاها به‌منظور جلوگیری از کشف قیمت مبتنی بر عرضه‌های محدود، برای عرضه و میزان معاملات حداقل‌هایی تعیین شده است. علاوه‌بر این باید توجه کرد که در خصوص اعمال برخی محدودیت‌ها در عرضه و دامنه قیمت‌ها، بورس کالا به دلیل شرایط و ساختار کلان اقتصاد کشور و اجرای برخی برنامه‌ها از سوی دولت از جمله هدفمندسازی یارانه‌ها، تاثیر پذیرفته است. بر این اساس و تحت تاثیر برخی مسائل روانی حاکم شده بر بازار، محدودیت‌هایی بر بورس کالا اعمال شد. محدودیت‌هایی که قطعا دائمی نیست و در تلاش هستیم با مساعدت دولت، آنها را کاهش داده و در نهایت حذف کنیم، دولت هم در این خصوص به ما قول مساعد داده است. به هر حال ایجاد ساز و کار اصولی بورس برای کشف قیمت و معاملات آزاد و عادلانه وظیفه ذاتی ماست که با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید در تلاش هستیم هر چه سریع‌تر به آن جامه عمل بپوشانیم.
از سویی دیگر در بسیاری از بورس‌های کالایی جهان عمدتا معاملات در قالب قراردادهای مشتقه انجام می‌گیرد و از این رو ساختار بورس کالای ایران که معاملات آن بیشتر از نوع معاملات فیزیکی است با سایر بورس‌ها تا حدی متفاوت است.
* کشف قیمت در بورس کالا با ابهاماتی همراه است. با توجه به اینکه در حوزه فولاد کشف قیمت اهمیت بالایی دارد و تغییرات قیمت‌های داخلی آن همواره متاثر از نوسان نرخ ارز و شمش‌های وارداتی فولاد به کشور است، آیا فرمول‌های تعیین قیمت محصولات فولادی قابلیت اعمال این موارد را نیز دارند؟ اصولا کشف قیمت کالاها در رینگ فولاد بر چه اساسی است؟ آیا نباید نوسانات داخلی قیمت را در بازار آزاد در زمینه قیمت‌های بورس کالا هم لحاظ کرد؟
به‌طور کلی فرآیند کشف قیمت محصولات فولادی در بورس کالای ایران بر اساس ساز و کار عرضه و تقاضای بازار صورت می‌گیرد. در این فرآیند، کشف قیمت محصولات فولادی متناسب با شرایط کسب و کار، نوسانات قیمت‌های جهانی و نرخ ارز تعیین می‌شود و این موضوع به وضوح با مقایسه قیمت‌های کشف شده در بورس کالا و قیمت‌های جهانی قابل مشاهده است. به‌طور مثال در حال حاضر که با رکود در بازار محصولات فولادی مواجه هستیم و در عین حال بازار ارز نیز بعد از کاهش اولیه به ثبات نسبی رسیده است، قیمت محصولات فولادی نیز متناسب با شرایط جدید به‌طور قابل ملاحظه‌ای با کاهش همراه بوده است. طبیعی است که با رونق گرفتن بازار در آینده قیمت این نوع محصولات نیز با افزایش همراه خواهد بود.
هم‌اکنون به علت رکود در بازار فولاد، نقدینگی شرکت‌های فولادی به شدت کاهش یافته است. بورس کالا چه ابزارهایی در اختیار دارد یا می‌تواند تعریف کند تا در شرایط رکودی فولادسازان بتوانند همچنان به عرضه محصولات در بورس کالا اقدام کنند و از معاملات تالار صنعتی عقب نکشند؟
یکی از جذابیت‌های بورس کالا برای تولیدکنندگان محصولات فولادی امکان انجام معاملات سلف در یک بستر امن است. معاملات سلف در واقع یکی از ابزارهای تامین مالی تولیدکنندگان است. بورس کالا از این طریق سال گذشته حدود ۱۴۰ هزار میلیارد ریال برای تولیدکنندگان محصولات فولادی تامین مالی فراهم کرد و این رقم در ۱۰ ماهه سال جاری به ۱۲۷ هزار میلیارد ریال رسیده است.
یکی از اهداف استراتژیک بورس کالا در حوزه محصولات فولادی راه اندازی ابزارهای مالی جدید نظیر قراردادهای سلف موازی و قراردادهای آتی است. قراردادهای سلف موازی، موجبات نقدشوندگی معاملات سلف را که سهم بسیار زیادی در حجم و ارزش معاملات بورس کالا دارند، فراهم می‌آورد. این ابزارها نه تنها در تامین مالی بنگاه‌ها کمک شایانی می‌کند بلکه به کشف قیمت شفافتر کمک کرده و از همه مهم‌تر امکان مدیریت ریسک نوسانات قیمتی و همچنین برنامه ریزی بلندمدت را برای بنگاه‌ها فراهم می‌کند. این موضوع در نهایت به خلق ارزش افزوده بالاتر در حوزه استراتژیک محصولات فولادی منتهی خواهد شد. بورس کالا همچنین در صدد جلب مشارکت بانک‌ها با ارائه تسهیلات به تولیدکنندگان و شرکت‌ها و نیز راه اندازی سیستم قبض انبار برای محصولات فولادی بوده است که در هدایت منابع مالی به سمت بخش‌های تولیدی و شرکت‌های فولادی، نقش بسیار تاثیرگذاری خواهد داشت.
عده‌ای از کارشناسان معتقدند معاملات آتی فولاد می‌تواند در بورس کالا راه‌اندازی شود؛ چر اکه صنعت فولاد بالادست بسیاری از صنایع است و نوسانات قیمت آن روی بسیاری از پروژه‌ها، بخش‌ها و محصولات اثرگذار است، بنابراین کنترل و پیش‌بینی قیمت در مورد محصولات این حوزه به ترسیم یک دورنما از آینده اقتصادی بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی کمک می‌کند. معایب و مزایای راه‌اندازی سامانه آتی فولاد را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا بورس کالا امکان راه‌اندازی این سامانه را در مورد محصولات فولادی دارد؟
تجربه جهانی نشان داده است که اقتصاد مبتنی بر بازار بهترین راهکار برای تخصیص بهینه منابع است. در این سیستم، قیمت‌ها نقش کلیدی برای هماهنگی فعالیت‌های تولیدکنندگان و مصرف کنندگان دارد و یکی از ابزارهایی که سیستم قیمت‌ها می‌تواند کارکرد اساسی خود را از آن طریق پیاده سازد، قراردادهای آتی است. با استفاده از این قراردادها نه تنها قیمت‌ها به صورت شفاف و رقابتی کشف خواهد شد بلکه امکان مدیریت ریسک نوسانات قیمتی و از این رو امکان برنامه‌ریزی بلندمدت برای بنگاه‌ها فراهم خواهد شد. علاوه‌بر این قراردادهای آتی می‌تواند با ترسیم دورنمای اقتصادی، سیاست گذاران حوزه بازارهای کالایی را جهت طراحی بسته‌های سیاستی خود کمک کند.
در حال حاضر اقدامات ارزشمندی با همکاری فعالان بازار جهت توسعه هر چه بیشتر قرارداد آتی به ویژه قراردادهای آتی محصولات فولادی در بورس کالا صورت گرفته و در این رابطه اقدامات مطالعاتی و تحقیقاتی قراردادهای آتی میلگرد به پایان رسیده و امیدنامه این قرارداد هم اکنون در نوبت بررسی در هیات پذیرش بورس کالای ایران قرار دارد که به محض پذیرش می‌توانیم عملیات اجرایی راه‌اندازی قراردادهای آتی میلگرد را آغاز کنیم و برای برخی دیگر نظیر ورق، مطالعات خوبی انجام شده است. به‌طور قطع با راه‌اندازی این قراردادها گام موثری جهت توسعه فعالیت‌های اقتصادی در این حوزه از اقتصاد برداشته خواهد شد و با در نظر گرفتن ارتباط استراتژیک این بخش با سایر بخش‌های اقتصادی کشور، شاهد سرریز تأثیرات مثبت آن به دیگر بخش‌ها نیز خواهیم بود.
ورود قراضه آهن و آهن اسفنجی به تالارهای بورس کالا نیازمند چه پیش نیازهایی است؟ آیا ترتیباتی برای عرضه این محصولات در بورس کالا با توجه به نیاز بسیار زیاد تولیدکنندگان فولاد به آن اندیشیده شده است؟ صادرات محصولات فولادی از طریق بورس نیز ایده‌ای است که از سوی دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد مطرح شده، آیا بورس کالا این قابلیت را دارد؟
محصولات فولادی نه تنها از اهمیت استراتژیکی در فرآیند توسعه صنعتی کشور برخوردار است بلکه در معاملات بورس کالا نیز حجم قابل توجهی را به خود اختصاص داده است. به همین جهت بورس کالا به دنبال تکمیل زنجیره عرضه محصولات فولادی بوده که در وهله اول به کشف قیمت بهتر محصولات فولادی و از این رو خلق ارزش افزوده بیشتر منتهی خواهد شد. همچنین این اقدام منجر به کاهش قدرت انحصاری برخی از تولیدکنندگان محصولات فولادی در بازار خواهد شد. پایش لحظه‌ای بازار و انتقال کاستی‌های مربوطه به آن به سیاست گذاران بازارهای کالایی بخش دیگری از اثرات مثبت تکمیل زنجیره عرضه محصولات فولادی است. در این خصوص بورس کالا با انجام کارهای کارشناسی و همچنین برگزاری نشست‌های تخصصی با فعالان بازارهای سنگ‌آهن و قراضه آهن، اقدامات موثری جهت تکمیل این فرآیند برداشته است.
در خصوص صادرات محصولات فولادی نیز باید عنوان کرد هم اکنون در بورس کالا علاوه‌بر تالار معاملات فیزیکی کالا، محصولاتی نظیر سنگ‌آهن، کک و قیر و... به صورت فعالانه در تالار صادراتی مورد عرضه و معامله قرار می‌گیرند. بورس کالا با توسعه معاملات به ویژه معاملات محصولات فولادی در تالار صادراتی، به دنبال ارتقای جایگاه صنعت فولاد ایران به عنوان مرجع قیمت‌گذاری (price maker) در بازارهای منطقه‌ای و جهانی است. در همین رابطه اکنون قیمت سنگ‌آهن به صورت رقابتی و شفاف و با توجه به نرخ دلار در بورس کالای ایران کشف می‌شود.
به نظر شما سیاست‌هایی که قرار است توسط مجلس در مورد بهره مالکانه ۳۰ درصدی اتخاذ شود، چه اثری بر معاملات بورس کالا خواهد گذاشت؟
افزایش بهره مالکانه به معنی افزایش هزینه فعالان بخش معدن است. به‌طورکلی اکثریت قریب به اتفاق محصولاتی که در رینگ صنعتی عرضه می‌شوند محصولات غیرمعدنی هستند و تنها بخشی که از تغییر نرخ بهره مالکانه به‌طور مستقیم متاثر می‌شوند، شرکت‌های معدنی عرضه کننده در بورس کالا هستند. هم اکنون سنگ‌آهن صرفا در رینگ صادراتی بورس کالا مورد معامله قرار می‌گیرد و عرضه‌کنندگان آن برای حفظ سهم خود در بازارهای جهانی باید مطابق با قیمت‌های جهانی اقدام به عرضه کند. به همین سبب افزایش نرخ بهره مالکانه و به تبع آن افزایش هزینه معدن‌داران، صرفا منجر به کاهش حاشیه سود آنها به دلیل ثبات قیمت‌های فروش می‌شود و از این بابت تاثیری بر میزان معاملات آنها در بورس کالا نخواهد داشت.
البته باید توجه داشت که احتمال می‌رود، در صورت تصویب بهره مالکانه ۳۰ درصدی، تولیدکنندگان سنگ‌آهن مصمم به فروش بر اساس مکانسیم بازار شوند که در این صورت به احتمال قوی بورس کالا یکی از ابزارهای مفید برای عملیاتی کردن این مهم خواهد بود و این به معنی رونق گرفتن رینگ داخلی این محصول است.
چهارمین همایش چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن ایران اواخر بهمن ماه توسط روزنامه دنیای اقتصاد برگزار خواهد شد. با توجه به اینکه شما عضو کمیته راهبردی همایش و یکی از سخنرانان اصلی آن هستید، تاثیر این همایش‌ها را در برنامه‌ریزی فعالان هر دو طیف صنعت فولاد و معدن ایران چگونه ارزیابی می‌کنید؟
برگزاری چنین نشست‌هایی که در آن نمایندگانی از تمامی فعالان بخش‌های مختلف زنجیره عرضه محصولات فولادی حضور دارند، فرصت بسیار مناسبی برای اطلاع از روند سرمایه‌گذاری ها، مشکلات، چالش‌ها و چشم‌انداز بخش صنعت فولاد و معدن در اختیار فعالان این بخش‌ها و همچنین سیاست‌گذاران قرار می‌دهد و فعالان این بازار می‌توانند از توانمندی‌ها و همچنین زمینه‌های سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف زنجیره عرضه محصولات فولادی اطلاع حاصل کنند. یه طور قطع با برگزاری چنین نشست‌هایی می‌توان با هم اندیشی فعالان بازار اقدامات موثری برای حل کاهش هزینه‌های مبادلات و از این‌رو افزایش حجم معاملات و خلق ارزش افزده به عمل آورد.بورس کالا نیز به عنوان یکی از نهادهای اساسی بازار، حضور فعال و پر رنگی در این نشست به‌منظور معرفی اهداف استراتژیک و برنامه‌های آتی خود در حوزه صنعت فولاد و معدن خواهد داشت و در حاشیه این نشست جلساتی با فعالان بازار برگزار خواهد کرد.
***
علاقه‌مندان جهت کسب اطلاعات بیشتر ازهمایش چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن ایران می‌توانند با شماره‌های۳۲ و۸۷۷۶۲۴۳۰ یا وب‌سایت http://events.den.ir تماس حاصل فرمایند.
ارسال نظر