سیاست‌های توسعه بخش پایین دستی پتروشیمی

معاون مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی با اعلام این خبر که آنچه تا امروز پتروشیمی‌های گازی دریافت کرده‌اند رانت بوده، تاکید کرد که رانت‌ها باید به مشوق تبدیل شوند. به گفته وی پتروشیمی‌های متانولی موظف به ایجاد واحد تولید پروپیلن می‌شوند. خبرگزاری فارس در این رابطه در گفت‌وگو با محمد حسن پیوندی با طرح این موضوع که یکی از مسائل چالش برانگیز صنعت پتروشیمی در سال‌های اخیر قیمت خوراک پتروشیمی‌های گازی است، نظر وی در رابطه با اجرایی شدن مصوبات و تدابیر اتخاذ شده در این زمینه را جویا شده است. جزئیات این مصوبه اولا حکایت از تفکیک بهای خوراک از بهای سوخت دارد. دومین موضوع نیز آن است که قیمت سوخت که ۴۵ تا ۵۰ درصد گاز مصرفی را در بر می‌گیرد روی ۷۰ تومان در هر مترمکعب معادل ۸/۲ سنت باقی بماند و قیمت خوراک به ۱۳ سنت افزایش یاید که عملا قیمت پرداختی برای کل گاز مصرفی پتروشیمی‌‌ها را به حدود ۸ سنت افزایش می‌دهد. این در شرایطی است که بخش خصوصی اظهار می‌کند ما این مصوبه را اجرا نمی‌کنیم.

پیوندی در این رابطه اعلام کرد بنده نماینده حاکمیت در حوزه پتروشیمی هستم و بنابراین تصمیمات شورای عالی امنیت ملی یا ستاد تدابیر ویژه اقتصادی موضع حاکمیتی من هم هست، اما به عنوان کسی که در صنعت پتروشیمی بزرگ شده است نظراتی در این باره دارم. تاکنون نیز قدمی یا نظری برخلاف توسعه صنعت پتروشیمی نداشته‌ام چون این صنعت را بسیار تاثیرگذار در اقتصاد ملی می‌دانم؛ کما اینکه می‌بینید فشاری که تحریم‌های تحمیلی به صنعت پتروشیمی وارد کرد آنقدر نیست که به سایر بخش‌ها وارد شده است، چرا‌که خود غربی‌ها به این محصولات نیاز دارند. از سوی دیگر شما می‌توانید نفت خام را جایگزین کنید اما همین متانول، اوره یا پلیمر و پلاستیکی که ما صادر می‌کنیم قابل جایگزین کردن نیست و برای جایگزین کردن آن باید ۴ یا ۵ سال صبر کنند که مجتمع جدید احداث شود.

پیوندی در ادامه توضیح داد: قطعا دستوری که به بنده ابلاغ شود باید آن را اجرا کنم اما به عنوان یک کارشناس لازم است برخی موضوعات را مطرح کنم. وی ادامه داد: قیمت گاز روی تولید دو محصول اوره و متانول تاثیر مستقیم دارد. برای تولید اوره و متانول تنها به مولکول متان نیاز است و به جز متان بقیه بخش‌های گاز به نفع تولید اوره و متانول نیست، پس این خوراک گاز طبیعی نیست که مطمئنم این گاز نزدیک به ۵ درصد اتان دارد، چرا‌که خریدار روی ارزش حرارتی این گاز حساب باز می‌کند.

وی گفت: بنده شخصا با تولید و صادرات LNG به شدت مخالف بوده‌ام. بسیاری از من می‌پرسند این مورد به شما که در حوزه پتروشیمی هستید چه ارتباطی دارد اما باید گفت LNG نیاز کشوری مثل ما نیست بلکه نیاز کشوری مانند قطر است، چراکه ما کشوری با جمعیت ۷۰ میلیونی هستیم و تقاضای ما برای گاز طبیعی بسیار بالا است؛ چه به عنوان مصرف خانگی و چه به لحاظ صنایع انرژی‌بری مانند آلومینیوم، فولاد و مس، بنابراین ما به راحتی می‌توانیم اتان و ترکیبات سنگین‌تر را از متان تفکیک کنیم و متان را به اوره و متانول تبدیل کنیم و اتان و ترکیبات سنگین‌تر را به پلاستیک‌ و امثال آن.

معاون مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی تشریح کرد: گاز پارس جنوبی حدود ۱۰ درصد اتان و ترکیبات سنگین‌تر دارد و بقیه آن متان است. شما برای دسترسی به آن ۱۰ درصد، ابتدا باید برای ۹۰ درصد بقیه تقاضا ایجاد کنید. ارزش افزوده بالا هم در آن ۱۰ درصد است که پلیمر و مواد شیمیایی از آن تولید می‌شود. البته ما برای این ۹۰ درصد تقاضای زیادی داریم، از جمله مصرف انرژی در کشور و امکان صادرات از طریق خط لوله به سمت اروپا و آسیا، اما رقیب ما یعنی قطر چنین امکانی ندارد، یعنی نه خط لوله دارد، نه جمعیت و نه صنایع، بنابراین گاز قطر حتما باید LNG شود.

وی افزود: وقتی شما به سراغ LNG می‌روید به شما اجازه نمی‌دهند اتان و ترکیبات سنگین‌تر گاز را جدا کنید. اینها حقایق پشت پرده قیمت گاز است.

به گزارش خبرگزاری فارس، پتروشیمی‌های خوراک مایع ارزش افزوده بیشتری تولید می‌کنند، زنجیره ارزش طولانی‌تری دارند، امکان تولید محصولات پایین دستی بیشتری ایجاد می‌کنند، ارزش ذاتی محصولاتشان هم بیشتر است، اما درباره پتروشیمی‌های گازی اینگونه نبوده و ارزش متانول یا اوره صادراتی ایران واقعا بالا نیست. پیوندی در این رابطه معتقد است گازی که صادر می‌کنید متان خالص نیست و نزدیک به ۵ تا ۶ درصد اتان دارد، بنابراین ارزش ۴۰ تا ۵۰ سنتی در هر مترمکعب گاز صادراتی به دلیل همین ۵ درصد اتان است. به گفته وی، کل پتروشیمی در سال ۸۹ حدود ۲۹/۱۷ میلیون بشکه معادل نفت خام گاز غنی دریافت کرده است. دریافت مایعات و میعانات گازی معادل ۵/۶۳ میلیون بشکه، گاز طبیعی متان معادل ۵۸ میلیون بشکه و نفت سفید و پلتفورمیت نیز برابر با ۱۳ میلیون بشکه معادل نفت خام بوده که در مجموع پتروشیمی ۱۵۲ میلیون بشکه معادل نفت خام،‌خوراک دریافت کرده است. از سوی دیگر در همان سال نیز کل هیدروکربور کشور ۳ میلیارد بشکه معادل نفت خام بوده است. پیوندی ادامه داد، نکته دیگری را هم می‌خواهم اضافه کنم این است که ما در پارس جنوبی از عمق چند کیلومتری چاه حفر می‌کنیم، خطوط انتقال چند ده کیلومتری کف دریا نصب می‌کنیم، پالایشگاه‌های بزرگ احداث می‌کنیم تا از این کربن و هیدروژن استفاده کنیم که بخش بزرگی از این گاز سوزانده می‌شود و حرارت تولید می‌کند.

وی تشریح کرد: ۱۰ درصد از این هیدروکربور تبدیل به محصول پتروشیمی می‌شود و ۹۰ درصد بقیه یا خام صادر شده یا در منازل و صنایع سوزانده می‌شود و حرارت ایجاد می‌کند که بهترین بازدهی آن هم در نیروگاه‌های سیکل ترکیبی است که به اعتقاد من بیش از ۴۵ درصد راندمان ندارد؛ خلاصه این که این فقط متان است که متانول و اوره تولید می‌کند نه کل گاز طبیعی.

معاون شرکت ملی صنایع پتروشیمی در پاسخ به این سوال که به نظر شما چند درصد از ارزش صادراتی گازی که به ترکیه صادر می‌شود ناشی از ۵ یا ۶ درصد اتان موجود در آن است، گفت: گازی که به ترکیه صادر می‌شود صادرات گاز خام است اما این موضوع با اشتغالزایی که در صنعت پتروشیمی اتفاق افتاده باید مقایسه شود. وی همچنین در پاسخ به این سوال که تولید متانول در بالادست صنعت پتروشیمی اشتغال‌زایی قابل توجهی ندارد گفت: با اشتغال نمی‌توان آن را توجیه کرد، اما آن را با سوختن متان یا صادرات خام می‌توان مقایسه کرد.

صادرات محور دیگر موضوعات مورد بررسی در این گفت‌وگو بود. پیوندی پیرامون اینکه کشورهایی از جمله عراق با دو خط لوله، سوئیس، ترکیه پاکستان، کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس و مانند اینها ظرفیت‌های بالفعل صادرات گاز ایران هستند گفت: اگر گاز را وارد خط لوله کردید باید بایستید و بیرون رفتن آن را از کشور هم تماشا کنید. به گفته وی نباید حتی یک تن کاندنسیت (میعانات گازی) سوار کشتی شده و صادر شود، بنابراین تا جایی که امکان دارد باید برای آن پروژه درست کرده و آن را تبدیل به کالا کرد. وی اذعان کرد: من مسوول راه‌اندازی ناحیه یک اراک بودم و از افتخارات من این است که برای اولین بار در کشور مسوول‌ تولید اتیلن و پروپیلن بوده‌ام. این کار ریسک بسیار بالایی هم داشته است. چون در خشکی واقع شده بود. شما در کنار دریا برای راه‌اندازی واحد اتیلن مشکلی ندارید چون اتیلن و پروپیلن دو سیکل سرمای بسیار عظیم دارد تا بتوانید اتیلن و پروپیلن را جدا کنید، در واقع در کنار دریا می‌توانید اتیلن را در کشتی بارگیری کنید و سیکل سرما را راه‌اندازی کنید، اما در خشکی امکان حمل اتیلن از راه زمین برای راه‌اندازی چرخه وجود ندارد.

از سوی دیگر در اراک که در برنامه پنج ساله اول ساخته شد، طراح خارجی بود، ساخت تجهیزات تمام خارج از کشور بود، پیمانکار ساخت و احداث هم خارجی بود. مهندسی تفصیلی نیز در خارج انجام شده بود اما الان وضعیت برعکس است؛ چراکه به جز مهندسی اصول و لیسانس اغلب این موارد به جای خارج، در ایران انجام می‌شوند.پیوندی در پایان گفت ما تا جایی که می‌توانیم باید اتان و ترکیبات سنگین‌تر را از گاز پارس جنوبی برداشت کرده و آن را به پلاستیک با ارزش افزوده بالاتر تبدیل کنیم.