غلامعلی رحیمی - مهرزاد زمانی *

بهای نفت خام در بازارهای جهانی طی هفته گذشته (۲۹ نوامبر الی ۳ دسامبر ۲۰۱۰) از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بود. قیمت نفت خام WTI در بورس نایمکس (آتی‌های ماه اول)، در ابتدا به دلیل وجود تردیدهایی درباره عدم توان ایرلند برای پرداخت بدهی‌های خود و افزایش نگرانی‌ها درباره گسترش بحران کسری بودجه و مشکلات مالی به سایر اقتصادهای منطقه یورو، افزایش ارزش دلار در مقابل یورو و کاهش ارزش شاخص سهام در بازارهای جهانی، از حدود ۷۳/۸۵ دلار در هر بشکه در تاریخ ۲۹ نوامبر ۲۰۱۰ تا کمتر از ۱۱/۸۴ دلار در هر بشکه در تاریخ ۳۰ نوامبر کاهش یافت؛ ولی مجددا در پی کاهش دمای هوا در شمال شرق و شمال غرب اروپا و نیز در منطقه شمال شرق آمریکا (که بزرگ‌ترین بازار سوخت گرمایشی این کشور محسوب می‌شود) و در نتیجه افزایش تقاضا برای سوخت گرمایشی، افزایش ریسک‌های سیاسی و ژئوپلتیک (انتشار اسناد محرمانه توسط ویکی لیکس و تنش در روابط دیپلماتیک آمریکا، چین، کره‌شمالی و کره‌جنوبی در واکنش به برنامه آمریکا و کره‌جنوبی برای برگزاری رزمایش مشترک در منطقه)، اخلال در روند انتقال نفت خام از طریق خط لوله شرکت کانادایی انبریج، تعطیلی دو پایانه صادرات نفت خام «دوس بوکاس» و «کواتزاکوالکوس» متعلق به شرکت نفت دولتی پیمکس در خلیج مکزیک به دلیل شرایط نامساعد جوی، افزایش برآورد تقاضای نفت خام آمریکا در ماه سپتامبر ۲۰۱۰ توسط اداره اطلاعات انرژی آمریکا، بهبود پایبندی اعضای اوپک به سهمیه‌های تولید، کاهش برآوردها از تولید نفت خام عراق تا سال ۲۰۱۷، افزایش شاخص اعتماد مصرف‌کننده در آمریکا، افزایش ارزش شاخص سهام در بازارهای جهانی و کاهش ارزش دلار در مقابل یورو، قیمت نفت خام WTI تا سطح ۱۹/۸۹ دلار در هر بشکه در تاریخ ۳ دسامبر افزایش یافت. البته طی هفته گذشته، افزایش تعداد متقاضیان کار در آمریکا و نیز افزایش سطح ذخیره‌سازی‌های نفت خام آمریکا معادل ۱/۱ میلیون بشکه در هفته منتهی به ۲۶ نوامبر ۲۰۱۰، از عوامل تضعیف‌کننده قیمت‌های نفت خام به شمار می‌روند.

شاخص بازارهای سهام طی هفته گذشته از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بودند. بر این اساس، شاخص بازارهای سهام در ابتدا به دنبال نگرانی‌ها درباره شرایط مالی و بحران کسری بودجه کشورهای اروپایی با کاهش همراه بود؛ ولی مجددا در پی افزایش برآوردها درباره تقاضای نفت خام آمریکا و افزایش شاخص اعتماد مصرف‌کننده در این کشور، ارزش سهام در بازارهای جهانی به میزان قابل توجهی طی دوره ۳۰ نوامبر الی ۳ دسامبر ۲۰۱۰ افزایش یافت.

معامله‌گران نفتی معمولا برای تشخیص میزان حساسیت مصرف‌کنندگان، بازارهای سهام را مورد توجه قرار می‌دهند. در واقع شاخص بازار سهام نشانه‌ای از میزان اعتماد مصرف‌کنندگان بوده و توجه سرمایه‌گذاران نفتی به این مساله، سبب شده است تا بازار نفت خام و سهام معمولا هم جهت باشند. در حال حاضر شرایط کونتانگو در بازارهای جهانی نفت خام در حال گسترش می‌باشد و بالا بودن سطح ذخیره سازی‌های نفت خام آمریکا به میزان ۸/۱۹ میلیون بشکه نسبت به مدت مشابه سال قبل در تاریخ ۲۷ نوامبر ۲۰۰۹، موید چنین روند منطقی می‌باشد. همچنین بالا بودن موجودی کوشینگ اوکلاهما منجر به حق مرغوبیت نفت خام برنت نسبت به WTI و نیز تشدید وضعیت کونتانگو نفت خام WTI شده است. شرایط کونتانگو به شرایطی اطلاق می‌شود که نفت خام در قراردادهای ماه‌های دورتر نسبت به قراردادهای ماه‌های نزدیک‌تر در سطوح بالاتری معامله شود.

ارزش یورو در مقابل دلار طی هفته گذشته از یک روند افزایشی برخوردار بود. البته در روز سه شنبه ۳۰ نوامبر ۲۰۱۰، در پی وجود تردیدهایی درباره عدم توان ایرلند برای پرداخت بدهی‌های خود و تسری مشکلات مالی به سایر اقتصادهای منطقه اروپا، ارزش یورو در مقابل دلار اندکی کاهش یافت.

تصویب کمک‌های مالی به ایرلند از سوی اتحادیه اروپا، تا حدودی موجب تضعیف ارزش یورو در مقابل دلار گردید؛ ولی کارشناسان معتقدند این روند تداوم نیافته و برنامه‌های انبساطی بانک مرکزی آمریکا، سبب کاهش ارزش دلار خواهد شد. به‌طور کلی ارزش دلار در مقابل یورو طی ماه‌های اخیر در پی تصمیمات فدرال رزرو مبنی بر ارائه کمک‌های مالی برای بهبود اوضاع اقتصادی این کشور، از یک روند کاهشی برخوردار بوده است. سیاست‌گذاران بانک مرکزی آمریکا اعلام کرده اند که آماده ارائه کمک‌های بیشتر برای بهبود اوضاع اقتصادی این کشور هستند، لذا در صورت اجرای برنامه‌های انبساطی بانک مرکزی آمریکا و تزریق پول به اقتصاد این کشور برای جلوگیری از بازگشت به رکود، ارزش دلار افت خواهد کرد.

سبد نفت خام اوپک در بردارنده ۱۲ نوع نفت خام اعضای این سازمان شامل مخلوط الجزایر، گریسول آنگولا، اورینته اکوادور، سنگین ایران، سبک بصره، صادراتی کویت، اس ‌سیدر لیبی، سبک «بونی» نیجریه، مارین قطر، سبک عربی عربستان سعودی، موربان امارات و بی.سی.اف ۱۷ ونزوئلا است.

میانگین بهای هر بشکه نفت خام صادراتی ایران با ۱ دلار و ۶۷ سنت افزایش نسبت به هفته قبل (۲۲ نوامبر ۲۰۱۰)، در روز ۲۹ نوامبر۲۰۱۰ به بشکه‌ای ۸۳ دلار و ۱۲ سنت رسیده است. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین وزنی بهای هر بشکه نفت خام سبک ایران به مقصدهای مختلف در روز دوشنبه (۲۹ نوامبر ۲۰۱۰ ) ۸۴ دلار و ۱۸ سنت بود و همین رقم برای نفت خام سنگین در سطح ۸۲ دلار و ۵۱ سنت قرار داشت. همچنین قیمت هر بشکه نفت خام سبک ایران به بازار آفریقای جنوبی ۸۴ دلار و ۲۳ سنت و هر بشکه نفت خام سنگین ایران به این بازار ۸۲ دلار و ۹۳ سنت گزارش شده است. هر بشکه نفت خام سبک ایران در بازار آسیا ۸۴ دلار و ۲۴ سنت، شمال غربی اروپا ۸۴ دلار و ۲۴ سنت و در بازار مدیترانه ۸۳ دلار و ۴۳ سنت معامله شده است. هر بشکه نفت خام سنگین ایران نیز در بازار آسیا ۸۲ دلار و ۴۳ سنت، شمال غربی اروپا ۸۲ دلار و ۹۴ سنت و در بازار مدیترانه ۸۱ دلار و ۹۳ سنت به فروش رسیده است. طی دوره ۲۲ نوامبر الی ۲۹ نوامبر ۲۰۱۰، بیشترین افزایش در قیمت نفت خام سبک و سنگین ایران مربوط به بازارهای شمال غربی اروپا، مدیترانه و آفریقای جنوبی با ۲۱/۲ دلار افزایش در هر بشکه بوده است. همچنین میانگین وزنی بهای هر بشکه نفت خام سبک و سنگین ایران به مقصدهای مختلف از ابتدای ماه نوامبر، به ترتیب به میزان ۶۸/۱ و ۵۲/۱ دلار در هر بشکه طی دوره مذکور افزایش یافته است.

قیمت نفت خام برنت دریای شمال در بورس لندن(ICE) نیز برای تحویل در ماه ژانویه ۲۰۱۱، از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بوده و ابتدا از حدود ۳۴/۸۷ دلار در هر بشکه در تاریخ ۲۹ نوامبر ۲۰۱۰ تا کمتر از ۹۲/۸۵ دلار در هر بشکه در تاریخ ۳۰ نوامبر کاهش یافت، ولی مجددا با ۵/۵ دلار افزایش در هر بشکه، تا سطح ۴۲/۹۱ دلار در هر بشکه در تاریخ ۳ دسامبر افزایش یافت. سطح بالای ذخیره سازی نفت خام در آمریکا موجب شده است تا قیمت نفت خام برنت حق مرغوبیت ۲۳/۲ دلار در هر بشکه نسبت به نفت خام WTI داشته باشد.

پیش‌بینی قیمت:

در هفته گذشته قیمت در ماه نوامبر بسته شد و ماه دسامبر شروع شد. با توجه به اینکه قیمت بسته شده در ماه نوامبر روند افزایشی را برای ماه جاری رقم زد قیمت در روزهای اولیه توانایی ادامه روند افزایشی را نشان داد. قیمت نفت WTI پس از ماه‌ها نوسان در دامنه نوسانی مشخص، بالاخره توانست خود را از دامنه قبلی تا حدی رهایی بخشد. سطح ۹۰ دلار از مقاومت‌های مهم در مسیر افزایشی است که باید منتظر شکسته شدن این سطح برای باز شدن ادامه مسیر صعودی بود. در هفته جاری قیمت نفت با این سطح روبه‌رو خواهد شد که چنانچه از آن بگذرد احتمالا کاهش می‌یابد تا در وقت مناسب از آن عبور کند. افزایش قیمت نفت در حالی رخ داد که سطح ذخیره‌سازی‌های نفت و بنزین افزایش یافتند، از طرف دیگر سطح ذخیره سازی‌های نفت خام نسبت به سال گذشته در سطح بالایی قرار دارد، ولی قیمت به این ارقام واکنش نشان نداد و بیشتر تحت اثر شرایط اقتصادی و تحولات در بورس‌ها قرار گرفت. ارزش دلار در بورس‌ها کاهش یافت و ارزش طلا به عنوان ذخیره ارزش افزایش یافت، بنابراین قیمت نفت نیز که کالایی به عنوان ذخیره ارزش در صنعت نفت مورد نظر است، افزایش یافت. آمار منتشره آمریکا در مورد شرایط اقتصادی در برخی موارد مناسب بود که می‌توان به شاخص اعتماد مصرف کننده اشاره کرد و از طرف دیگر برخی شاخص‌ها مانند تعداد متقاضیان کار نامناسب بود. در هفته جاری قیمت نفت WTI با سطح مقاومتی ۹۰ دلار مواجه است که پس از درگیری با این سطح احتمالا به سطح ۸۷ دلار می‌رسد.

منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی (www.iies.org)

*کارشناسان ارشد اقتصاد انرژی