غلامعلی رحیمی- مهرزاد زمانی*
بهای نفت خام در بازارهای جهانی طی هفته گذشته از یک روند نوسانی برخوردار بود. قیمت نفت خام WTI در بورس نایمکس (آتی‌های ماه اول)، طی دوره ۲۴ جولای تا ۳۱ جولای ۲۰۰۹، ابتدا به دلیل افزایش ارزش‌دلار، کاهش اعتماد مصرف کنندگان در آمریکا و ...

همچنین انتشار آمار مربوط به ذخیره سازی نفت خام آمریکا که حاکی از افزایش قابل توجه این ذخیره‌سازی‌ها بود (1/5‌میلیون بشکه) کاهش یافته و از حدود 68‌دلار در هر بشکه به کمتر از 8/62‌دلار در هر بشکه در تاریخ 29 جولای رسید ولی مجددا به دلیل افزایش ارزش شاخص‌های بورس، کاهش ارزش‌دلار و ادامه امیدواری‌ها درباره بهبود شرایط اقتصاد جهانی‌، تا بیش از 25/69‌دلار در هر بشکه افزایش یافت.
در اواسط هفته گذشته خوشبینی‌های اخیر درباره بهبود شرایط اقتصادی در آمریکا با انتشار اخباری مبنی بر کاهش سطح اعتماد مصرف کنندگان در این کشور تعدیل شده و موجب شد تا بهای نفت خام در بازارهای جهانی برای تحویل در ماه اوت روندی نزولی در پیش گیرد. به دلیل نگرانی‌ها درباره بازار کار آمریکا، سطح اعتماد مصرف کنندگان در این کشور برای دومین ماه پیاپی در جولای جاری کاهش یافته و این موضوع فشارها بر سطح قیمت‌های نفت را افزایش داده است. این شاخص از ۳/۴۹ در ژوئن گذشته به ۶/۴۶ در ماه جاری میلادی کاهش یافته است، این در حالی است که اوج این شاخص در هشت ماه اخیر به میزان ۸/۵۴ در ماه مه گذشته بوده است. در واقع افت ارقام مربوط به اعتماد مصرف کنندگان در آمریکا تاثیر منفی بر قیمت نفت داشته است.
از سوی دیگر بهبود بیش از سطح انتظار اوضاع اقتصادی جهان، بهای نفت خام را در روزهای پایانی هفته گذشته افزایش داد. به گزارش شانا، به دنبال انتشار اخباری مبنی بر رکود کمتر از سطح انتظار اوضاع اقتصادی کشورهای توسعه یافته به ویژه آمریکا بزرگترین مصرف کننده انرژی جهان، بهای نفت خام در معاملات روز جمعه (31 جولای) از مرز 69‌دلار هم فراتر رفت. کاهش شدید ارزش‌دلار نیز به این افزایش قیمت‌ها در بازار نفت کمک کرد. به گزارش وزارت بازرگانی آمریکا‌، نرخ رشد تولید ناخالص داخلی (GDP) در بزرگترین اقتصاد جهان و بزرگترین کشور مصرف کننده انرژی دنیا، در سه ماهه دوم سال جاری میلادی به میزان سالانه یک درصد کاهش داشته است، که این میزان کمتر از رقم یک و نیم درصدی بود که بیشتر تحلیلگران پیش بینی می کردند.
بر اساس آمار دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، قیمت سبد نفتی اوپک طی هفته منتهی به ۳۰ جولای ۲۰۰۹‌، ابتدا از حدود ۸/۶۷‌دلار در هر بشکه در تاریخ ۲۴ جولای به کمتر از ۸۱/۶۵‌دلار در هر بشکه در تاریخ ۲۹ جولای کاهش یافت ولی مجددا تا سطح ۴۲/۶۶‌‌دلار در هر بشکه افزایش یافت. طی هفته مذکور، ادامه خوش‌بینی‌ها نسبت به بهبود شرایط اقتصاد جهانی، افزایش ارزش شاخص‌های بورس، کاهش ارزش‌دلار در روزهای پایانی هفته و پایبندی اعضای اوپک به کاهش تولید برنامه‌ریزی شده، از عوامل تقویت کننده قیمت‌ها و افزایش قابل توجه ذخایر نفت خام آمریکا (معادل ۱/۵میلیون بشکه)، افزایش ارزش‌دلار در اواسط هفته و نیز کاهش اعتماد مصرف‌کنندگان در آمریکا‌، از عوامل تضعیف کننده قیمت‌ها به شمار می روند. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به ۳۰ جولای ۲۰۰۹ با ۱‌دلار و ۷۰‌سنت افزایش نسبت به هفته پیش از آن به هر بشکه ۶۷‌‌دلار و ۴۲‌سنت رسیده است. همچنین میانگین ماهانه بهای سبد نفتی اوپک طی ماه جولای (تا ۳۰ جولای) با ۳‌دلار و ۹۵ ‌سنت کاهش نسبت به میانگین ماه ژوئن به هر بشکه ۶۴‌دلار و ۴۱‌سنت رسیده است. میانگین بهای سبد نفتی اوپک در ماه ژوئن ۲۰۰۹ معادل ۶۸‌دلار و ۳۶‌سنت در هر بشکه بود. سبد نفت خام اوپک در بردارنده ۱۳ نوع نفت خام اعضای این سازمان شامل مخلوط الجزایر، گریسول آنگولا، اورینته اکوادور، میناس اندونزی، سنگین ایران، سبک بصره، صادراتی کویت، اس ‌سیدر لیبی، سبک «بونی» نیجریه، مارین قطر، سبک عربی عربستان سعودی، موربان امارات و بی.سی.اف ۱۷ ونزوئلا است.


میانگین بهای هر بشکه نفت خام صادراتی ایران با ۱‌دلار و ۸۴‌سنت افزایش نسبت به هفته قبل ( ۲۱ جولای ۲۰۰۹)، در روز ۲۹ جولای ۲۰۰۹ به بشکه‌ای ۶۷‌‌دلار و ۳۴‌سنت رسیده است.
بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین وزنی بهای هر بشکه نفت خام سبک ایران به مقصدهای مختلف در روز چهارشنبه (29 جولای 2009) 67‌دلار و 85‌سنت بود و همین رقم برای نفت خام سنگین در سطح 66‌دلار و 97‌سنت قرار داشت. همچنین قیمت هر بشکه نفت خام سبک ایران به بازار آفریقای جنوبی 65‌دلار و 99‌سنت و هر بشکه نفت خام سنگین ایران به این بازار 65‌دلار و 29‌سنت گزارش شده است.
هر بشکه نفت خام سبک ایران در بازار آسیا ۶۸‌دلار و ۶۵‌سنت، شمال غربی اروپا ۶۶‌‌دلار و ۳۳‌سنت و در بازار مدیترانه ۶۵‌دلار و ۵۹‌سنت معامله شده است. هر بشکه نفت خام سنگین ایران نیز در بازار آسیا ۶۷‌دلار و ۵۹‌سنت، شمال غربی اروپا ۶۵‌دلار و ۶۴‌سنت و در بازار مدیترانه ۶۴‌دلار و ۹۴‌سنت به فروش رسیده است.
میانگین بهای هر تن بنزین سوپر بدون سرب در بازار خلیج فارس با 19‌دلار و 61 ‌سنت افزایش نسبت به هفته قبل (21 جولای 2009)، طی روز 29 جولای 2009 در سطح 632‌‌دلار و 70‌سنت قرار گرفت.
بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، هر تن بنزین سوپر بدون سرب در بازارهای مدیترانه ۶۴۰‌دلار، شمال اروپا ۶۴۰‌دلار، آمریکا ۷۰۱‌دلار و ۱۳‌سنت، ژاپن ۶۶۱‌دلار و ۲۵‌سنت و سنگاپور ۶۵۰‌دلار و ۱۶‌سنت معامله شده است. هر تن نفتا در بازار خلیج فارس ۵۵۵‌‌دلار و ۹۰‌سنت، سوخت جت ۵۸۷‌دلار و ۸۴‌سنت، نفت گاز ۵۳۹‌دلار و ۸۳‌سنت، نفت کوره ۴۰۰‌دلار و ۱۱‌سنت و پروپان و بوتان به ترتیب به قیمت ۵۰۰‌‌دلار و ۵۴۰‌دلار به فروش رسیده است.
قیمت نفت خام برنت دریای شمال نیز در بازار بورس لندن(ICE) برای تحویل در ماه سپتامبر، ابتدا از حدود 32/70‌دلار در هر بشکه در تاریخ 24 جولای 2009 به کمتر از 53/66‌دلار در هر بشکه در تاریخ 29 جولای کاهش یافت، ولی مجددا تا بیش از 7/71‌دلار در هر بشکه در تاریخ 31 جولای افزایش یافت.


بر اساس آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا میزان ذخایر نفت خام این کشور در هفته منتهی به 24 جولای 2009 معادل 8/347‌میلیون بشکه بوده است که در مقایسه با هفته قبل (17 جولای) به میزان 1/5‌میلیون بشکه افزایش یافته است و معادل 6/52‌میلیون بشکه از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 25 جولای 2008 بیشتر است. میزان این ذخایر بر حسب روز نیز نسبت به هفته قبل معادل 5/0 روز افزایش یافته و در سطح 4/23 روز قرار گرفته است و به میزان 1/4 روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل است. طی دوره مذکور، سطح خوراک پالایشی آمریکا به میزان 171 هزار بشکه در روز کاهش یافته و در سطح 14,608‌میلیون بشکه در روز قرار گرفته است که به میزان 550 هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل است.
از سوی دیگر، میزان ذخایر بنزین آمریکا طی هفته منتهی به ۲۴ جولای ۲۰۰۹ به میزان ۳/۲‌میلیون بشکه نسبت به هفته قبل از آن کاهش یافته و به سطح ۱/۲۱۳‌میلیون بشکه رسیده است که معادل ۵/۰‌میلیون بشکه کمتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۲۵ جولای ۲۰۰۸ است. میزان این ذخایر بر حسب روز نیز نسبت به هفته قبل معادل ۴/ ۰روز کاهش یافته و در سطح ۱/۲۳ روز قرار گرفته است که به میزان ۳/۰ روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل است. میزان تقاضای بنزین آمریکا طی همین دوره به میزان ۸۴ هزار بشکه در روز کاهش داشته و به سطح ۹,۱۷۱‌میلیون بشکه در روز رسیده است که به میزان ۳۰۰ هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل است.


پیش بینی قیمت :
در هفته گذشته بازار نفت همراه با بازارهای نرخ ارز و طلا از نوسان زیادی برخوردار بود. قیمت نفت که به حد 66‌دلار کاهش پیدا کرده بود، با افزایش ارزش‌دلار در مقابل یورو و افزایش قابل ملاحظه ذخیره‌سازی نفت خام آمریکا نتوانست وضعیت خود را تثبیت بخشد؛ لذا به روند کاهشی ادامه داد و به کمتر از 63‌دلار سقوط کرد. در این سطح با حمایت میانگین متحرک 100 روزه روبه‌رو شد و با توجه به رشد شاخص‌های بورس مسیر افزایشی را در پی گرفت. سطح ذخیره‌سازی‌های نفت خام آمریکا که طی هفته‌های گذشته روند نزولی داشت، به ناگاه در این هفته افزایش قابل توجهی داشت و کاهش‌های چند هفته گذشته را جبران کرد. افزایش مذکور از دو جهت موجب افت قیمت نفت شد: مقدار افزایش بسیار قابل توجه بود، به طور معمول روند فصلی ذخیره‌سازی‌ها در بهار و تابستان کاهشی است. این دو عامل موجبات کاهش در قیمت نفت را همراه با نوسان بازارهای دیگر ایجاد کرد. بالعکس ذخیره‌سازی‌های بنزین کاهشی بود که مطابق با روند فصلی است و موجب فشار افزایشی بر قیمت شد.قیمت نفت در ماه ژوئیه در سطحی کمتر از ماه ژوئن بسته شد. این امر به معنی توانایی کم قیمت در مسیر افزایشی است. هنوز قیمت نفت از لحاظ داده‌های ماهانه در مسیر افزایشی قرار نگرفته است؛ بنابراین نمی‌توان انتظار داشت که قیمت به سطوح قبل از بحران مالی جهان افزایش یابد. قیمت بسته شده هفتگی دلالت بر عزم قیمت برای گذر از سطح 70‌دلار و رسیدن به سطح 74‌دلار است و در این مسیر با مقاومت‌های زیادی روبه‌روست.
منبع : سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی (www.iies.org )
*کارشناسان ارشد اقتصاد انرژی