غلامعلی رحیمی*
مهرزاد زمانی*
بهای نفت خام در بازارهای جهانی طی هفته گذشته از یک روند صعودی برخوردار بود. قیمت نفت خام WTI در بورس نایمکس (آتی‌های ماه اول)، طی دوره 10 جولای تا 17 جولای 2009، به‌رغم افزایش قابل‌توجه ذخایر بنزین و فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا (معادل 1/2‌میلیون بشکه)، به دلیل کاهش قابل‌توجه ذخایر نفت خام آمریکا (معادل 8/2‌میلیون بشکه)، افزایش ارزش شاخص‌های بورس، کاهش ارزش‌دلار و خوش‌بینی‌ها نسبت به بهبود شرایط اقتصاد جهانی، از حدود 65/59‌دلار در هر بشکه به بیش از 47/63‌دلار در هر بشکه افزایش یافت.

به عقیده تحلیلگران به‌رغم دستیابی سرمایه‌گذاران به سودی که به دنبال خوشبینی‌ها نسبت به بهبود شرایط اقتصاد جهانی به ویژه بزرگ‌ترین مصرف‌کننده انرژی جهان یعنی آمریکا، روی داده است، بازار هنوز در شرایط شکننده‌ای به سر می‌برد.
به نظر می‌رسد بهای نفت تا زمانی که اقتصاد جهانی ضعیف باشد و منجر به کاهش تقاضا برای انرژی شود، در سطح پایین باقی خواهد ماند. در حال حاضر نگاه‌ها بر تقاضای ضعیف نفت و بهبود اندک اقتصاد جهانی متمرکز شده است.
همچنین به گزارش خبرگزاری بلومبرگ، بی.ان.پی پاریباس بزرگ‌ترین بانک فرانسه، پیش‌بینی کرده است که به دلیل توقف روند بهبود مصرف سوخت درآمریکا در نتیجه رکود اقتصاد جهانی، بهای نفت تا پایان ماه اوت به کمتر از ۴۵‌دلار در هر بشکه خواهد رسید. به عقیده یکی از کارشناسان ارشد نفتی بانک بی.ان.پی پاریباس، تابستان امسال افزایش تقاضای بنزین در آمریکا وجود نداشته و پیش‌بینی می‌شود که بهای نفت باز هم به قیمت‌های نسبتا پایین در حدود بشکه‌ای ۴۰‌دلار کاهش یابد که میانگین‌ قیمت‌ها برای سه ماهه سوم نسبتا در سطح پایین ۵۸‌دلار در هر بشکه قرار خواهد گرفت.
همزمان با افزایش پس‌انداز مصرف‌کنندگان، با بروز افزایش نرخ بیکاری و چشم‌انداز ضعیف اقتصادی، طرح محرک 787‌میلیارد ‌دلاری آمریکا هم نتوانسته است تقاضای نفت را افزایش دهد. چین نیز که کالاهایی از قبیل مس و نفت را در ابتدای سال با قیمت پایینی خریداری کرده است، آنچنان قدرتمند نیست که بتواند پرچمدار بهبود تقاضای جهانی باشد.
بر اساس آمار دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، قیمت سبد نفتی اوپک طی هفته منتهی به ۱۶ جولای ۲۰۰۹، از حدود ۸۶/۵۹‌دلار در هر بشکه در تاریخ ۱۰ جولای به بیش از ۵۴/۶۲ ‌دلار در هر بشکه افزایش یافت.
طی هفته مذکور، خوش‌بینی‌ها نسبت به بهبود شرایط اقتصاد جهانی، افزایش ارزش شاخص‌های بورس، کاهش ارزش‌دلار، کاهش قابل‌توجه ذخایر نفت خام آمریکا (معادل 8/2‌میلیون بشکه) و پایبندی اعضای اوپک به کاهش تولید برنامه‌ریزی شده، از عوامل تقویت‌کننده قیمت‌ها و افزایش قابل‌توجه ذخایر بنزین و فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا و همچنین پیش‌بینی اوپک مبنی برکاهش تقاضای جهانی نفت در میان مدت، از عوامل تضعیف‌کننده قیمت‌ها به شمار می‌روند. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به 16 جولای 2009 با 44 سنت کاهش نسبت به هفته پیش از آن به هر بشکه 61 ‌دلار و 20 سنت رسیده است. همچنین میانگین ماهانه بهای سبد نفتی اوپک طی ماه جولای (تا 16 جولای) با 5‌دلار و 41 سنت کاهش نسبت به میانگین ماه ژوئن به هر بشکه 62‌دلار و 95 سنت رسیده است. میانگین بهای سبد نفتی اوپک در ماه ژوئن 2009 معادل 68‌دلار و 36 سنت در هر بشکه بود. سبد نفت خام اوپک در بردارنده 13 نوع نفت خام اعضای این سازمان شامل مخلوط الجزایر، گریسول آنگولا، اورینته اکوادور، میناس اندونزی، سنگین ایران، سبک بصره، صادراتی کویت، اس ‌سیدر لیبی، سبک «بونی» نیجریه، مارین قطر، سبک عربی عربستان سعودی، موربان امارات و بی.سی.اف 17 ونزوئلا است.
میانگین بهای هر بشکه نفت خام صادراتی ایران با ۴۴ سنت کاهش نسبت به هفته قبل (۸ جولای ۲۰۰۹)، در روز ۱۴ جولای ۲۰۰۹ به بشکه ای ۶۲ ‌دلار و ۲ سنت رسیده است. براساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین وزنی هر بشکه نفت خام سبک ایران به مقصدهای مختلف در روز سه‌شنبه (۱۴جولای ۲۰۰۹) ۶۲‌دلار و ۵۳ سنت بود و همین رقم برای نفت خام سنگین در سطح ۶۱‌دلار و ۶۴ سنت قرار داشت. همچنین قیمت هر بشکه نفت خام سبک ایران به بازار آفریقای جنوبی ۵۹‌دلار و ۶۶ سنت و هر بشکه نفت خام سنگین ایران به این بازار ۵۸‌دلار و ۹۶ سنت گزارش شده است. هر بشکه نفت خام سبک ایران در بازار آسیا ۶۳‌دلار و ۸۱ سنت، شمال غربی اروپا ۵۹ ‌دلار و ۹۸ سنت و در بازار مدیترانه ۵۹‌دلار و ۲۶ سنت معامله شده است. هر بشکه نفت خام سنگین ایران نیز در بازار آسیا ۶۲‌دلار و ۷۵ سنت، شمال غربی اروپا ۵۹‌دلار و ۲۸ سنت و در بازار مدیترانه ۵۸‌دلار و ۶۱ سنت به فروش رسیده است.قیمت نفت خام برنت دریای شمال نیز در بازار بورس لندن (ICE) برای تحویل در ماه اوت، از حدود ۵۲/۶۰‌دلار در هر بشکه در تاریخ ۱۰ جولای ۲۰۰۹ به بیش از ۳۸/۶۵‌دلار در هر بشکه در تاریخ ۱۷ جولای افزایش یافت.
بر اساس آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا میزان ذخایر نفت خام این کشور در هفته منتهی به 10 جولای 2009 معادل 5/344‌میلیون بشکه بوده است که در مقایسه با هفته قبل (3 جولای) به میزان 8/2‌میلیون بشکه کاهش یافته است و معادل 6/47‌میلیون بشکه از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 11 جولای 2008 بیشتر می‌باشد. میزان این ذخایر بر حسب روز به میزان 4/0 روز کاهش یافته و در سطح 9/22 روز قرار گرفته است و به میزان 6/3 روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل می‌باشد. طی دوره مذکور، سطح خوراک پالایشی آمریکا به میزان 139 هزار بشکه در روز افزایش یافته و در سطح 105/15‌میلیون بشکه در روز قرار گرفته است که به میزان 362 هزاربشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل می‌باشد. میزان تولید نفت خام آمریکا طی دوره 3 جولای الی10 جولای 2009 تغییری نکرده و در سطح 171/5‌میلیون بشکه در روز ثابت باقی مانده است؛ ولی معادل 32هزار بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 11 جولای 2008 می‌باشد. در همین زمان میزان واردات نفت خام آمریکا از 224/9‌میلیون بشکه در روز به 549/9‌میلیون بشکه در روز افزایش یافته است که به میزان 242/1‌میلیون بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل می‌باشد.
از سوی دیگر، میزان ذخایر بنزین آمریکا در هفته منتهی به ۱۰ جولای ۲۰۰۹ به میزان ۵ /۱‌میلیون بشکه نسبت به هفته قبل از آن افزایش یافته و به سطح ۶/۲۱۴‌میلیون بشکه رسیده است که معادل ۴۰۰هزار بشکه بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۱۱ جولای ۲۰۰۸ می‌باشد. میزان این ذخایر بر حسب روز نیز معادل ۳/۰ روز افزایش یافته و در سطح ۵/۲۳ روز قرار گرفته است که به میزان ۶/۰ روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل می‌باشد. میزان تقاضای بنزین آمریکا طی همین دوره به میزان ۶۶هزار بشکه در روز کاهش داشته و به سطح ۱۶۳/۹‌میلیون بشکه در روز رسیده است که به میزان ۱۸۱ هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل می‌باشد.
پیش‌بینی قیمت
همان طور که انتظار می‌رفت، روند کاهشی قیمت نفت در برخورد با میانگین متحرک ۱۰۰ روزانه متوقف شد و روند برگشتی آغاز گردید، ولی هنوز روند افزایشی از قدرت لازم برای ادامه مسیر برخوردار نمی‌باشد و قیمت کمتر از میانگین متحرک ۵۰ روزانه قرار دارد، برای ادامه مسیر افزایشی با اطمینان بالا نیاز است که قیمت در بالای این دو میانگین قرار گیرد. همچنان سایه روند کاهشی بر ذخیره‌سازی‌های نفت خام آمریکا پا بر جا مانده است. البته حجم فعلی در سطح مطلوبی قرار دارد به طوری که زمانی که قیمت در مسیر کاهشی قرار می‌گیرد، این عامل نقش مکمل را در کاهش سریع‌تر بازی می‌کند. سطح فرآورده‌های نفتی در راس آنها بنزین نیز بسیار مناسب است، بنابراین در مجموع ذخیره‌سازی‌ها در شرایط فعلی فشار کاهشی را بر قیمت نفت به خصوص در منطقه آمریکا وارد می‌آورند.
شاخص‌های بورس بعد از برخورد با سطح حمایتی به سرعت روند افزایشی را طی نمودند و میزان کاهش در چهار هفته گذشته را جبران کردند، این در حالی است که قیمت نفت نتوانست همپای شاخص‌ها افزایش پیدا کند. آمار قراردادهای باز در بازار نایمکس در سال 2009 دلالت بر کاهش دارد. این موضوع به این معنی است که هنوز بازار نفت برای سرمایه‌گذاری، مناسب تلقی نشده است و خوش‌بینی لازم به آینده نفت برای جذب سرمایه فعالان بورس پدید نیامده است. در هفته جاری قیمت نفت با مقاومت سنگین 66‌دلار روبه‌رو است که چنانچه قیمت بالاتر از این سطح به ثبات برسد، مسیر برای ادامه روند افزایشی مهیا شده است. در مسیر کاهشی سطح 61‌دلار مانع کاهش بیشتر خواهد شد.
*کارشناسان ارشد اقتصاد انرژی
منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی (www.iies.org)