عضو هیات‌مدیره بورس کالا در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد»:
بورس کالا مجبور به اجرای سیاست‌های شناور است
گروه بورس کالا- منیژه حیاتی: در پی رشد حجم تقاضای انواع آهن‌آلات در بازار، فعالان بورس کالای ایران شاهد عدم توازن میان عرضه و تقاضا در مبادلات رینگ فلزی در دو هفته اخیر، به خصوص در مورد میلگرد و تیرآهن بودند؛ به طوری که پاسخگویی به درخواست بازار در اغلب موارد خارج از حد توان عرضه‌کنندگان بود. البته این شرایط با رسیدن به روزهای پایانی سال به بازار معاملاتی ورق نیز کشیده شد.
در نتیجه این امر و بروز این احتمال که تداوم این شرایط می‌تواند به رشد غیرمنطقی و حبابی قیمت‌ها منجر شود، شرکت بورس کالای ایران به سمت به‌کارگیری و اتخاذ تمهیداتی سوق داده شد که استفاده از این روش‌ها در نگاه اول ممکن است با اصول و قواعد بورس به عنوان بازاری آزاد که قیمت‌ها در آن بر مبنای عرضه و تقاضا ثبت می‌شود، همخوانی نداشته باشد. برای مثال ذوب‌آهن اصفهان در جریان فروش تیرآهن‌های خود پس از آنکه با تقاضای چند برابری در بازار مواجه شد، با هماهنگی بورس، نسبت به تقسیم و توزیع این کالا در بین کارگزاران حاضر در تالار اقدام کرد که بدین ترتیب هر یک از کارگزاران به تناسب درصد خریدی که در طول سال از این شرکت داشتند، موفق به دریافت کالای مورد نظر شدند. این امر نهایتا باعث شد تا برخی خریداران از جمله کارگزاری‌های جدید بورس کالا خرید کمتری را نسبت به دیگر کارگزاران داشته باشند.
در همین راستا یکی دیگر از اقداماتی که طی این مدت در بورس صورت گرفت، عرضه ورق‌های عرضه شده فولاد مبارکه به واحدهای تولیدی مشخص و خاص بود.
درنتیجه اشخاص حقیقی از خرید ورق در این مورد منع شده و تنها اشخاص حقوقی مورد تایید بورس جواز معامله از طریق تابلوی بورس را پیدا کردند.
عرضه کالا به روش سهمیه‌بندی نه تنها در مورد رینگ فلزی، بلکه در حوزه معاملات محصولات پتروشیمی نیز در بورس اتفاق افتاد؛ برای مثال عرضه قیر توسط یکی از شرکت‌های عرضه‌کننده طی این مدت همراه با محدودیت جغرافیایی برای خریداران همراه بود.
به این صورت که با تعیین یک محدوده جغرافیایی مشخص توسط عرضه‌کننده، تنها خریدارانی امکان خرید کالای موردنیاز خود را از طریق بورس پیدا می‌کنند که پیش از عرضه قیر در بورس در همان محدوده اقدام به مبادله کالا با تولیدکننده می‌کردند.
حال این سوال مطرح می‌شود که شرکت بورس با توجه به ماهیت بازار آزاد، این قواعد مقطعی را با چه استدلالی اجرا کرده و دامنه به‌کارگیری محدودیت‌های معاملاتی در این بازار از چه طریق تعیین می‌شود.
حسین ملاحسین آقا، یکی از اعضای هیات‌مدیره بورس کالای ایران درخصوص به‌کارگیری روش‌های مقطعی از جانب بورس در جریان معاملات بازار می‌گوید: اصولا شرکت بورس کالای ایران یکسری مقررات ثابت دارد که از قبل تعیین و تدوین شده است، اما در کنار این قوانین، بورس به یک سری مقررات شناور و مقطعی احتیاج دارد تا در شرایط خاص و فضای متفاوت از آن استفاده کند.
وی درخصوص تخصیص کالا به کارگزاران در مواقعی که تقاضا در بازار زیاد است، به عنوان یکی از این روش‌ها اشاره کرده و می‌گوید: واقعیت این است که در هر رینگ بورس کالای ایران، یکسری از کارگران به طور تخصصی فعالیت می‌کنند و به همین دلیل نمی‌توان انتظار داشت که دیگر کارگزاران حاضر در همان رینگ هم که تخصصی جز آن رینگ دارند، به همان توفیقی برسند که در رینگ تخصصی خود می‌رسند.
ملاحسین آقا با تاکید‌بر اینکه پیشرفت کیفی کار کارگزاران به موازات پیشرفت بورس اهمیت داشته و دنبال می‌شود، خاطرنشان کرد: نباید به کارگزاری‌ها به عنوان یک دفتر ثبت اسناد نگاه کرد، باید قبول کرد که کارگزاری یک فعالیت تخصصی است و با تخصصی شدن بورس‌های کالایی و اوراق این تخصص نیز باید گسترش یابد؛ اما در حال حاضر از آنجا که حجم بازارها کوچک است، کارگزاران علاقه‌مند هستند و توقع دارند که از کارگزاران قدیمی پیشی بگیرند.
این عضو هیات‌مدیره بورس کالا با تاکید بر اینکه بورس به هیچ عنوان در جریان رقابت و قدرت‌یابی کارگزاران دخالت نمی‌کند، افزود: البته روش‌هایی هم که اخیرا در توزیع کالا اعمال شد، درآینده با افزایش حجم مبادلات بورس و همچنین تنوع محصولات قابل معامله، استفاده نخواهد شد.
وی خاطرنشان کرد: بورس تنها در شرایط خاص که تقاضا زیاد است برای اینکه امکان دسترسی همه مشتریان به کالای موردنظرشان را فراهم کند به صورت موقتی وارد عمل می‌شود وگرنه در شرایط معمولی قطعا دخالتی نخواهد داشت، بنابراین قواعد مقطعی در بورس براساس شرایط خاص تعیین می‌شود.
وی با تاکید بر اینکه باید تلاش کنیم حجم عرضه در مبادلات بورس افزایش پیدا کند، افزود: تنها در این صورت است که قیمت واقعی کالا کشف شده و در نهایت امکان تحلیل سهام شرکت‌های تولیدکننده هم برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌شود.
محمدحسین دیده‌ور، مدیرعامل فولاد مبنا در خصوص محدودیت‌های زمانی و جغرافیایی در بورس می‌گوید: یک چنین محدودیت‌هایی اصولا در بورس تعریف خاصی ندارد و نمی‌توان مبنای علمی برای آن در نظر گرفت؛ اما در برخی مواقع شرایط خاصی بر بازار حاکم می‌شود که بنا بر صلاحدید ناظر بازار، یکسری محدودیت به موازات آن در بازار ایجاد می‌شود. وی به توزیع سرورق فولاد مبارکه به واحدهای تولیدی خاص اشاره کرد و گفت: این کالا مصرف عام ندارد؛ به همین دلیل تولید آن هم بسیار محدود است و به همین دلیل معمولا بازار آن رقابتی نمی‌شود، اما شرایطی به وجود می‌آید که تقاضا بیش از عرضه است و نهایتا به‌کارگیری برخی اهرم‌ها ضروری به نظر می‌رسد.
دیده‌ور در خصوص تخصیص به کارگزاری‌ها هم معتقد است که این سیاست‌ها مبنای علمی ندارد و کارگزاری‌ها طبیعتا باید برمبنای رقابت فعالیت کنند؛ به همین دلیل استفاده از این روش‌ها را در بورس نمی‌پذیرد.
حسینی‌پور، مدیر بورس کالایی کارگزاری بانک کشاورزی که از جمله کارگزاران تازه وارد رینگ فلزی است نیز می‌گوید: با وجود اینکه در این سیاست، به کارگزاران جدید سهم کمتری اختصاص پیدا کرد، اما یک قانونمندی در آن وجود داشت که این روش را برای کارگزاران جدید قابل قبول کرد و با توجه به شرایط موجود بهترین روشی بود که می‌توانست بالاجبار اجرا شود.
وی خاطرنشان ساخت: البته بورس می‌توانست به یک نسبت هم کالا بین کارگزاران تقسیم کند، اما هر دو روش منطقی است. وی در همین حال اجرای محدوده جغرافیایی را که در رینگ پتروشیمی ایجاد شد، منطقی و قابل قبول ندانست و گفت: اقداماتی که بورس طی این مدت انجام داد، طبیعی بود، اما سیاستی که خود شرکت‌ها در برخی مواقع استفاده می‌کنند، درست نیست.
وی انحصاری شدن عرضه کالای یک شرکت را در یک کارگزاری خاص یکی از این موارد دانست و افزود: اینکه تولیدکننده عرضه خود را در برخی مواقع به یک کارگزاری خاص می‌دهد، درست نیست و با ساختار بورس متناقض است که متاسفانه این مساله خصوصا در رینگ پتروشیمی بسیار نمود داشته است.
وی چنین سیاست‌هایی را مغایر اصل عدالت در بازار دانسته و می‌افزاید: اگر عرضه‌کننده با دلیل و منطق یک کارگزار را انتخاب کند، قابل قبول است؛ اما اغلب این تصمیم بدون کوچک‌ترین رقابت میان کارگزاران، توسط تولیدکننده‌ها اتخاذ می‌شود.
وی به همین دلیل، روش عرضه محصولات ذوب‌آهن را که در آن عرضه‌ها از طریق کارگزاران مختلف در بورس عرضه می‌شود، بهترین نوع ارائه کالا در بورس ذکر کرد.
ارسال نظر