قفل معاملات «خصوصی‌ها» در بورس کالا

گروه بورس کالا- زهرا مسافر: فولادسازان بخش خصوصی به دلیل وجود بوروکراسی و موانع موجود در بورس کالا بازماندگان این بورس محسوب می‌شوند و معاملات آنها اغلب در بازار رسمی قفل می‌شود.

در‌حال‌حاضر حجم عظیمی از معاملات فولاد در بورس کالا متعلق به شرکت‌های دولتی است و به علت بوروکراسی‌های موجود، بخش خصوصی انگیزه‌ای برای ورود و عرضه محصولات خود به این بورس ندارد. در تیر ماه سال‌جاری هیات وزیران مصوبه‌ای را به پیشنهاد وزارت بازرگانی به استناد اصل یک‌صد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تصویب کرد که این مصوبه در راستای ساماندهی بازار آهن بود که بر اساس این مصوبه کلیه تولیدکنندگان مکلفند تمامی تولیدات خود را (فولاد ساختمانی) در بورس عرضه کنند.

در این میان تمام تولیدکنندگان بخش خصوصی به اتفاق معتقدند که بوروکراسی‌های بورس کالا زیاد است و آنها توان رقابت با شرکت‌های بزرگ دولتی را ندارند و در زمانی که بازار در رکود به سر می‌برد، نمی‌توانند قیمت‌های خود را مانند شرکت‌های دولتی پایین بیاورند و به همین دلیل با عرضه محصولاتشان در بورس و عدم دریافت تقاضا ضربه بزرگی به نام شرکت می‌زند و بدین ترتیب ترجیح می‌دهند اصلا در این مواقع محصولاتشان را به بورس نیاورند.

از سویی دیگر بخش خصوصی نبودن حمایت دولت برای واردات مواد اولیه از طریق سیستم بانکی را مهم‌ترین عامل برای عدم رقابت با شرکت‌های دولتی می‌دانند. برای حضور بیشتر بخش خصوصی در بورس کالا باید راهکار جامع از سوی دست‌اندرکاران ارائه شود تا بستر مناسب برای این امر فراهم شود.

اعتبارسنجی کارخانه‌های تولیدکننده به منظور معافیت فروشندگان از پرداخت ضمانت‌های بانکی، جدا کردن نرخ خود کالا و نرخ نقدینگی کارخانه عرضه‌کننده به صورتی که نرخ نقدینگی کارخانه در ابتدا به صورت اوراق به خریداران سلف فروخته شود و سپس موقع تحویل کالا و نرخ خود محصول از خریدار دریافت شود و حمایت مالی از سوی بانک‌ها را می‌توان از جمله ابزارهای تشویقی برای حضور هر چه بیشتر تولیدکنندگان بخش خصوصی برشمرد.

همچنین معافیت‌های مالیاتی، ایجاد انگیزه اقتصادی و اطلاع‌رسانی سریع‌تر را می‌توان از دیگر ابزارهای تشویقی برای تقویت حضور بیشتر تولیدکنندگان بخش خصوصی دانست.

دنیای‌اقتصاد به منظور بررسی دلایل حضور کمرنگ غیردولتی‌ها در بورس، سلسله گزارش‌هایی را تاکنون ارائه کرده است. حال گفت‌و‌گو با پنج‌ تن از تولید‌کنندگان بخش‌خصوصی که در پی می‌آید نیز از جمله گزارش‌هایی تهیه شده در این زمینه است.

مدیرعامل فولاد الیگودرز در این خصوص گفت: بورس فلزات با هدف انجام هر چه بیشتر معاملات از سوی بخش‌خصوصی پایه‌گذاری شده بود؛ اما هم‌اکنون شاهدیم که بیش از ۹۰درصد معاملات در این بازار بزرگ آهن مربوط به بخش‌دولتی است.

مسعود استاد عظیم افزود: متاسفانه هم‌اکنون بورس مکانی برای فروش کشف قیمت کالاهای بخش‌دولتی تبدیل شده است.

وی با انتقاد از دریافت ضمانت‌نامه‌های بانکی از تولید‌کنندگان بخش‌خصوصی، تصریح کرد: تولید‌کنندگان بخش‌خصوصی که محصولاتشان دارای مهر استاندارد باشد باید با ارائه ضمانت‌نامه به کارگزار یا اتاق پایاپای نسبت به معاملات سلف اقدام کنند، زیرا که در غیر این صورت باید کالاهای خود را به صورت نقدی بفروشند.

مدیرعامل فولاد الیگودرز با بیان اینکه ارائه ضمانت‌نامه نزد بورس تولید‌کنندگان بخش‌خصوصی را با مشکل مواجه می‌کند، خاطرنشان کرد: زیراکه در توان این بخش نیست و سوال ما این است که آیا ذوب‌آهن با فروش سنگین نیز ضمانت‌نامه به بورس کالا ارائه می‌کند.

وی گفت: فروش محصولات ما از طریق بورس کالا هیچ سودی را عایدمان نمی‌کند مگر آنکه بخواهیم کشف قیمت صورت گیرد که به علت حجم پایین تولیداتمان در بازار راحت‌تر می‌توان این کار را انجام داد.

استاد عظیم اظهار داشت: بورس کالا برای اینکه به بورسی فعال تبدیل شود و جایگاه اصلی خود را پیدا کند، باید با تمام اقشار تولید‌کنندگان اعم از دولتی و خصوصی کار کند نه با یک عده‌ای خاص.

به گفته وی، بورس باید به جای دریافت ضمانت‌نامه همانند بانک‌ها اعتبارسنجی کند؛ زیراکه درصورت تحقق این امر دیگر برای انجام معامله سلف در بورس کالا مشکلی وجود نخواهد داشت.

مدیرعامل فولاد الیگودرز با اشاره به اینکه در این میان بورس کالا مقصر نیست، گفت: از سویی بورس برای اینکه با مشکل مواجه نشود نسبت به دریافت ضمانت‌‌ها اقدام می‌کند؛ اما این امر موجب می‌شود که تنها بخش‌دولتی توان فعالیت داشته باشد.

وی افزود: بخش‌دولتی به علت انجام معاملات سنگین از درآمد خوبی برخوردار است از این رو پرداخت ضمانت‌نامه‌ها هیچ گونه مشکلی برایش ایجاد نخواهد کرد.

عضو هیات‌مدیره شرکت فولاد کاوه نیز در خصوص نگرش بخش‌خصوصی به بورس کالا تصریح کرد: ماهیت ایجاد بورس کالا بسیار خوب بوده اما هنوز سنتی اداره می‌شود.

مانی توسلی‌خواه با اشاره به اینکه داشتن مهر استاندارد از الزامات پذیرش کالا در بورس است، افزود: هم‌اکنون تولیدات اغلب شرکت‌های بخش‌خصوصی دارای استاندارد کامل نیست و این امر یکی از مشکلات این بخش محسوب می‌شود.

وی عدم تحویل به موقع کالا به خریدار را از دیگر مشکلات بخش‌خصوصی برای عرضه کالاهایشان به بورس کالا برشمرد و تصریح کرد: بخش‌خصوصی به علت مشکلات پیش روی از جمله تامین مواد اولیه، خرابی در بخش تولید و در نتیجه کاهش تولید، برخی اوقات نمی‌تواند به تعهدات خود در زمینه تحویل کالا به خریدار عمل کند و از سویی خریداران به بخش دولتی در این زمینه فشار کمتری وارد می‌کنند.

عضو هیات‌مدیره شرکت فولاد کاوه خاطرنشان کرد: بسیاری از تولیدکنندگان بخش‌خصوصی نیز برای مخفی ماندن سیاست‌‌های کاری خود از عرضه کالا در بورس خودداری می‌کنند. وی نوسان قیمت را از دیگر مشکلات پیش‌روی در عرضه کالا در بورس دانست و گفت: نوسان قیمت فولاد در برخی مواقع در تحویل به موقع کالا تاثیرگذار است؛ زیرا که در صورت تعهد باید کالا را تحویل دهند.

توسلی‌خواه همچنین خواستار افزایش تعداد کارگزاران در بورس کالا شد و افزود: در صورت افزایش تعداد آنها ارتباط کارگزاران با خریداران نیز بیشتر خواهد شد و مانع انحصار می‌شود.

مدیرعامل فولاد آریان همچنین در خصوص حضور کمرنگ بخش‌خصوصی در بورس کالا، تصریح کرد: تاکنون ساختار بورس کالا همانند بورس اوراق بهادار نشده است.

قاسمی خاطرنشان کرد:‌ البته عرضه محصولات آریان فولاد در بورس آغاز شده؛ اما تاکنون خریداری برای تولیدات این شرکت پیدا نشده است. وی با انتقاد به اینکه فروشندگان با خریداران رایزنی‌های لازم را در خارج بورس انجام می‌دهند، گفت: به علت ضعیف بودن بورس تنها معاملات در این بازار سندیت می‌یابد.مدیرعامل فولاد آریان با اشاره به اینکه بورس مشکلات خاص خود را دارد، افزود: اما به مرور زمان وضعیت بورس بهبود خواهد یافت.

وی در خصوص اینکه تاکنون نسبت به عرضه محصولات این شرکت در بورس اقدام نشده است، تصریح کرد: به علت آنکه حجم تولیدات آریان‌فولاد به تازگی آغاز شده از این رو عرضه محصولات این شرکت از طریق بورس کالا صورت نمی‌گرفته است.

قائم مقام فولاد خرم‌آباد در این میان که به رغم سایر تولیدکنندگان بخش‌خصوصی نگاه بسیار مثبتی نسبت به بورس کالا دارد، گفت: اطلاعات موجود در بورس خوب است و تمام بخش‌های دولتی و خصوصی باید از طریق آن نسبت به عرضه و فروش تولیدات خود اقدام کنند.

حمید مقامی با اشاره به اینکه تولید می‌تواند مهمترین تضمین برای فروش محصولات مرغوب باشد، افزود: فولاد خرم‌آباد از سه ماه اخیر برای عرضه محصولات خود در بورس کالا اقدام کرده اما به دلایلی در این امر وقفه افتاده است.

وی با بیان اینکه برای عرضه تولیداتمان باید تولیدمان روز به روز افزایش یابد، تصریح کرد: زیرا که در غیر این صورت نمی‌توان نسبت به تعهدات خود اقدام کرد.

قائم مقام فولاد خرم‌آباد خاطرنشان کرد: در برخی اوقات امتیازات ارائه شده از سوی بورس خوب است؛ اما در بازار رقابتی میلگرد برای ورود به بورس باید بتوان به تعهدات خود عمل کرد.

مدیرعامل فولاد کرمانشاه نیز در خصوص نگاه خصوصی به بورس کالا، گفت: دولت براساس سومین برنامه پنج ساله پیشنهادی خود مجلس شورای اسلامی را بر آن داشت تا بستر قانونی لازم برای تاسیس و راه‌اندازی بورس کالا را فراهم سازد. در این راستا شورای بورس مجاز به تشکیل بورس کالا، با همکاری دستگاه‌های ذی‌ربط در کشور شد و متعاقب این مصوبه مجلس شورای اسلامی، وزارتخانه‌های صنایع و معادن، جهاد کشاورزی موظف به تاسیس بورس‌های کالایی شدند.

بهروز سلیمانی افزود: هم اکنون پراکندگی بازارهای انواع فلزات در ایران و قیمت‌های دستوری و غیر اقتصادی از یک طرف و عدم جریان صحیح اطلاعات در این بازارها از طرف دیگر، موجب محدودیت در توسعه تولید فلزات و اعمال قدرت‌های انحصاری و واسطه‌گری در قیمت فلزات و بروز علائم اقتصادی غیر واقعی شده است.

به گفته وی، از این‌رو مشکلات موجود ضرورت تشکیل یک بازار ساماندهی شده و سازمان یافته با عنوان بورس فلزات را بدیهی ساخت زیرا بازارهای بورس از جمله بازار بورس کالا و فلزات درصدد است تا تجمیع عرضه‌کنندگان و تقاضاکنندگان را فراهم کند و موجب فراهم شدن شرایط عرضه و تقاضا و رقابتی کردن بازار و شفافیت قیمت می‌شود.

مدیرعامل فولاد کرمانشاه تصریح کرد: همچنین با ورود به عرصه خصوصی‌سازی در کشور وجود بورس کالا یکی از راهکارهایی است که می‌تواند از یکسو برای تولیدکنندگان ایجاد رقابت کند و از سوی دیگر برای مصرف‌کنندگان نیز موجب تنوع در انتخاب ‌شود که این امر به ارتقای سطح کیفی محصولات کمک بسزایی خواهد کرد.

وی در خصوص نگرش بخش خصوصی به بورس کالا خاطرنشان کرد: نگاه این بخش به بورس کالا مثبت و روشن است که این عدم توانایی رقابت تولیدکنندگان این بخش با بخش دولتی که از منابع یارانه‌ای استفاده می‌کنند و قیمت‌های پایین تولید که موجب می‌شود قیمت محصول نیز کاهش یابد، به سادگی اجازه نخواهد داد تا محصولات بخش خصوصی وارد بورس کالا شود.

سلیمانی اظهار داشت: از طرفی گاهی ضمانت‌نامه‌های بانکی درخواست شده از طرف تالار بورس موجب می‌شود برخی از این شرکت نتوانند محلی برای ارائه محصولات خود داشته باشند.

وی خواستار تامین مواد اولیه بخش خصوصی از سوی دولت به جای واردات محصولات آماده شد و گفت: این امر موجب خواهد شد تا بخش خصوصی توانایی رقابت با بخش دولتی را که از امکاناتی همانند سنگ‌آهن، مواد اولیه استفاده می‌کنند، داشته باشند.

مدیر عامل فولاد کرمانشاه افزود: در صورت ورود بخش خصوصی به بورس کالا، قیمت‌ها کاهش خواهد یافت. وی عدم ارائه مجوز واردات مواد اولیه به بخش خصوصی را از جمله مشکلات پیش روی این بخش برشمرد و تصریح کرد: چنانچه بانک مرکزی تسهیلات ارزی لازم برای تامین مواد اولیه در اختیار بخش خصوصی قرار دهد، این بخش با ۱۰۰درصد توان خود تولید خواهند کرد.