شاید اولین فرآیند صنعتی که توسط انسان شناخته شده استخراج مواد معدنی بوده است و تاریخ بشریت، در واقع از زمانی آغاز می‌شود که انسان آموخت که می‌تواند سنگ‌های مناسب را از طبیعت جمع‌آوری کرده و با آن برای خود ابزار بسازد. معدن‌کاری در ایران بیش از ۱۰هزار سال سابقه تاریخی داشته و ایرانیان در تمام طول تاریخ پیشتاز در عرصه صنایع معدنی بوده‌اند.

کشور ایران با قرار گرفتن بر روی کمربندکانی‌زایی جهان یکی از مهمترین دارندگان انواع کانی‌های معدنی است. کانی‌های فلزی و غیرفلزی بخش عمده‌ای را در بازار و صنعت ایران به خود اختصاص داده است. تقریبا تمامی کانی‌های صنعتی موجود در دنیا در ایران وجود دارد و امکان بهره‌برداری صنعتی از این منابع در کشور میسر است ولی در میان کانی‌های فلزی، کانی‌های آهن و روی و سرب و مس و در میان کانی‌های غیر فلزی، ترکیبات آهکی و انواع سیلیکات‌ها و باریت و فسفات مهمترین مواد معدنی مورد استخراج و استفاده در ایران می‌باشند.

براساس سند استراتژی توسعه صنعتی برای دستیابی به ارزش افزوده فلزات اساسی به کل صنعت به میزان ۱۲درصد و دستیابی به سهم ارزش افزوده محصولات کانی غیر فلزی به کل صنعت به میزان ۹ و نیم‌درصد هدف‌گذاری شده است. برای رسیدن به این هدف بزرگ لازم است با یک برنامه دقیق مشکلات و موانع موجود در سر راه تولید مواد معدنی شناسایی و برطرف شود.

پیشرفت سریع علم و دانش بشری و به وجود آمدن نیازها و تغییرات سریع و شگرف در رفتار‌های اجتماعی و اقتصادی در دهه‌های اخیر تغییرات بسیار زیادی را بر نحوه تعاملات اقتصادی و بازار داشته است. هم اکنون در دنیا هیچ شرکت یا موسسه مالی و اقتصادی و تولیدی وجود ندارد که بخش بازاریابی و فروش نداشته باشد و این بخش در واقع تبدیل به قلب موسسات و بنگاه‌ها شده است که جریان مالی و سرمایه را به همه اندام‌های بنگاه می‌رساند.

بازاریابی و فروش محصول معدنی در واقع اصلی‌ترین بخش در یک بنگاه اقتصادی معدنی است و اهمیت این بخش در ساختار شرکت‌های معدنی به نحوی چشمگیرتر از سایر صنایع است.

نکته جالب توجه در بخش معدن، وجود سرمایه‌گذاران کوچک و معدن‌داران با ظرفیت‌های تولید کم است و این در حالی است که در بسیاری موارد این بنگاه‌های کوچک دارای محصولاتی با کیفیت بسیار بالاتر از بنگاه‌های بزرگ می‌باشند که این مطلب در سایر صنایع به ندرت دیده می‌شود. نوع بازاریابی و فروش در معادن بسیار سنتی است و معادن اغلب به صورت انحصاری در اختیار یک خریدار قرار می‌گیرد که این امر مشکلات زیادی را به همراه دارد.

بازار سنتی در مبادلات معدنی و مشکلات فروش موجود در سر راه محصولات معدنی روند رشد این بخش را بسیار کند کرده است، هم‌اکنون تعداد بسیار زیادی از معادن به دلیل مشکلات بازاریابی و فروش، دچار بحران و در بعضی موارد تعطیل شده‌اند.

به علاوه هزینه‌های بالای صادرات و بازاریابی خارجی و نیز کم‌اطلاعی عمومی معدن‌داران و معدن‌کاران کوچک از بازارهای جهانی باعث ایجاد مشکلات مضاعف برای بخش معدن کشور شده و درآمدهای بادآورده‌ زیادی را نصیب دلالان و واسطه‌های صادراتی کرده است.

در سال‌های اخیر فعالیت‌های بسیار خوبی از طریق ایجاد بورس‌های مجازی و نیز تشکیل تشکل‌های معدنی صورت گرفته است ولی به دلایل بسیار این فعالیت‌ها با موفقیت زیادی روبه‌رو نشده است.

در شرایط کنونی کشور، با توجه به پتانسیل‌های بسیار بالایی در بخش معدن و نیز حجم بسیار زیاد مبادلات در این بخش به نظر می‌رسد بورس کالا به عنوان یک نهاد مالی و اقتصادی پیشرفته لازم است نقش موثری را در بازار مواد معدنی بر عهده گرفته و به سامان‌دهی این بازار کمک کند.

* شرکت کارگزاری فلزات توازن