گروه بورس کالا - منیژه حیاتی: رینگ فولاد بورس کالا در حالی معاملات هفتگی خود را در این هفته به پایان رساند که علاوه بر حضور کمرنگ خریداران، فروشنده‌ها نیز عرضه‌ای در این مدت نداشتند. پایین بودن تقاضا از یک سو و فشارهایی که به بورس در خصوص قیمت‌های ثبت شده در آن وارد شد، از یک طرف عرضه‌کننده‌ها را مجبور به عقب‌نشینی کرد و از طرف دیگر بحث‌ها بر سر کاهش قیمت‌های پایه را نیز بین بورس، سازمان حمایت و تولیدکننده‌ها داغ‌تر کرد.

در این میان تا ساعات میانی روز قبل معامله گران بورس کالا و کارگزاران در انتظار اعلام موافقت یا عدم موافقت بورس با قیمت‌هایی بودند که برای هفته آینده اعلام شده بود.

طبق اظهارات کارگزاری‌های عرضه‌کننده قیمت‌هایی که برای هفته آینده اعلام شده تغییری نداشته است و هم ذوب آهن و هم شمش خوزستان بدون تغییر نرخ عرضه شده‌اند.

این کالاها به دلیل نداشتن خریدار، هفته قبل در بورس معامله نشده و در هفته جاری حتی به مرحله عرضه هم نرسیدند و قاعدتا این انتظار ایجاد شده بود که باید نرخ پایه آنها کاهش پیدا کند.

البته در مورد قیمت شمش فولاد خوزستان این شرکت اگرچه کاهش نرخی ندارد، اما در عین حال شرایط اعتباری و ارائه ال‌سی را در نظر گرفته است.در همین حال در هفته جاری نظرات و مباحث کارشناسی زیادی در خصوص تغییرات احتمالی قیمت‌ها هم عنوان شده و فروشنده‌ها از یک سو و بورس از سوی دیگر نظرات متفاوتی را مطرح کرده‌اند.

حد و مرز بورس در تعیین قیمت‌ها

در مورد اینکه آیا بورس می‌تواند نسبت به کاهش نرخ پایه محصولات تصمیم‌گیری کند یا خیر نظرات متفاوتی وجود دارد؛ برای مثال به نظر برخی از کارشناسان بازار در شرایطی که نرخ محصولات در بازار کاهش پیدا می‌کند بورس می‌تواند از شرکت‌ها درخواست کاهش نرخ پایه را داشته باشد یا برعکس اگر رشد قیمت‌ها در بازار آزاد، باعث به وجود آمدن رانت برای خریداران بورسی می‌شود در نتیجه بورس باید زمینه بالا رفتن قیمت پایه یا افزایش قیمت‌ها را در رقابت فراهم کند. برای مثال در مورد معاملات ورق مشکلی که مطرح شد این بود که در یک دوره زمانی و در حالی که قیمت ورق فولادی در بازار افزایش شدیدی پیدا کرده بود، نه قیمت پایه این کالا در بورس افزایش پیدا کرد و نه معاملات آن وارد مرحله رقابت شد در نتیجه دخالت محدود بورس در تعیین قیمت‌ها که به نوعی نظارت بر قیمت‌ها تعبیر می‌شود به دلیل بروز این مشکلات با حمایت بیشتر کارشناسان و معامله‌گران مواجه است.

تشدید نقش سازمان حمایت در بورس

در همین حال و در شرایطی که در هفته‌های اخیر نوک پیکان انتقادات به سمت بورس نشانه گرفته شده، اما این روزها علاوه بر بورس زمزمه‌هایی شنیده می‌شود از اینکه سازمان حمایت تعیین‌کننده قیمت‌های بورسی خواهد شد؛ به طوری که طبق گفته منابع آگاه هفته گذشته وزارت صنعت با ارئه طرحی که تایید و اجرای نهایی آن منوط به تایید کارگروه ویژه که ریاست آن با معاون اول رییس‌جمهور است درخواست کرده تا تعیین قیمت‌ها در بورس کالا منوط به تایید و تعیین سازمان حمایت شود، اگرچه تا دیروز گفته می‌شد هنوز این تصمیم قطعی نشده. به هر صورت در مورد این موضوع نظرات متفاوتی وجود دارد. برای مثال در مورد این موضوع که اصولا آیا می‌توان فولاد قابل عرضه در بورس را بر مبنای قیمت ارز مبادلاتی تعیین نرخ کرد یا خیر تردید وجود دارد؛ چرا که بخشی از مواد اولیه تولید فولاد از طریق واردات تامین می‌شود و هزینه‌های تولید برای همه فولادسازان یکی نیست.

با توجه به این موضوع ارائه فرمولی مشخص که بتوان در این برهه زمانی و نه برای همیشه از آن برای تعیین قیمت فولاد در بورس استفاده کرد لازم به نظر می‌رسد تا تمامی جوانب عادلانه باشد.

اما در این میان انتقاداتی وجود دارد برای مثال این موضوع مطرح می‌شود که اصولا آیا تعیین قیمت از سوی یک نهاد و ابلاغ آن به تولیدکننده مورد موافقت تولیدکننده‌ها و فولادسازان قرار می‌گیرد یا خیر به خصوص که همواره یکی ازدلایل عدم عرضه محصولات فولادسازان خصوصی در بورس کالا این بوده که با سیستم تعیین قیمت‌های بورس و محدودیت‌هایی که وجود دارد مخالف بوده‌اند.

به گفته مدیرفروش یکی از شرکت‌های عرضه کننده در بورس در صورتی که نقش عرضه و تقاضا در بورس به طور کامل حذف شود احتمال دارد که همین عرضه‌کننده‌ها هم از بورس عقب‌نشینی کنند؛ چرا که اصولا تعیین از قبل قیمت‌ها اگر هیچ راهی برای عرضه و تقاضا نگذارد باعث ایجاد رانت در بازار و عقب‌نشینی فروشنده‌ها از طرف دیگر می‌شود.

تعیین دستوری قیمت‌ها امکان پذیر است ؟

از سوی دیگر نگاهی که به تعیین قیمت از سوی سازمان حمایت دارد همواره نگاه سهمیه‌بندی شدن کالا را در ذهن ایجاد می‌کند؛ به طوری که حتی به گفته یکی از کارشناسان بازار به احتمال زیاد در صورتی‌که این اتفاق بیفتد، برای محصولاتی که امروز تقاضایی در بورس ندارند، در صورت نهایی شدن این تصمیم هفته آینده صف خرید طولانی تشکیل می‌شود.

البته برخی نیز تعیین اجباری قیمت‌ها از سوی سازمان حمایت را برای این مقطع خاص و شرایط تحریم منطقی می‌دانند، اما در صورتی که قیمت‌ها برای هر تولیدکننده بر اساس هزینه تولیدشان تعیین شود و علاوه بر آن اطلاعات مربوط به آن یکسان و همزمان به اطلاع بازار برسد؛ هرچند که ارزیابی به این دقت بسیار سخت و غیرممکن به نظر می‌رسد.

یکی از عرضه‌کننده‌های بورس کالا در این خصوص می‌گوید: در بخش فولاد ما ۳ نوع تولیدکننده داریم که گروه اول تولیدکننده‌هایی هستند که از طریق کوره بلند و کک محصول تولید می‌کنند و برخی نیز از طریق شمش تولید داخل نورد تولید می‌کنند و گروه سوم هم با خرید شمش وارداتی مواد اولیه خود را تولید می‌کنند. به گفته وی حتی اگر هزینه تولید را در همه این واحدها یکسان در نظر بگیریم به دلیل متفاوت بودن مواد اولیه مورد استفاده در این واحدها، قیمت‌های تعیین شده باید متفاوت باشد.

اما مشکل دیگری که وجود دارد این است که اگر برای مثال قیمتی را برای محصولات ذوب آهن اصفهان که ۲۵ درصد بازار میلگرد را در اختیار دارد در نظر بگیریم این موضوع ممکن است هم واردات و هم تولیدکننده‌های خصوصی را که با قیمت بالاتری محصول تولید می‌کنند با مشکل مواجه کند و قدرت چانه‌زنی آنها را در بازار کاهش دهد.

البته یکی دیگر از کارشناسان بازار معتقد است که تعیین قیمت به طوری که همه جوانب را در نظر بگیرد امکان‌پذیر اما سخت است. به گفته وی در حال حاضر قیمت کک مورد استفاده در ذوب آهن در هرکیلو ۸۰۰ تومان است که شمش حاصل از آن ۱۵۰۰ تومان تمام خواهد شد، از این رو اگر ۲۰۰ تومان هزینه تولید را هم اضافه کنیم هزینه نهایی تولیدنورد در ذوب آهن ۱۷۰۰ تا ۱۸۰۰ تومان تمام خواهد شد، بنابراین به همین ترتیب می‌توان قیمت دیگر عرضه‌کننده‌ها از جمله گروه ملی، مبارکه و نیشابور را هم ارزیابی کرد. به نظر وی تولیدکننده‌ها تعیین قیمت را قبول نخواهند کرد تنها در صورتی که بهانه و منطق و معیاری در پشت آن باشد ضمن اینکه لازم است این قیمت‌ها هفته‌ای یک بار تعیین شود تا بر اساس شرایط روز و قیمت روزانه ارز مبادلاتی باشد. به نظر می رسد در نهایت باید یک محدوده نوسان قیمتی را هم برای رقابت این کالا‌ها در نظر گرفت تا عرضه و تقاضا تا حدودی بتوانند خود را نشان دهند.

علاوه بر این پیشنهادهایی مطرح می‌شود که برای مثال این تعیین قیمت در بورس اگر هم قرار است به لحاظ شرایط فعلی بازار صورت بگیرد، تنها از سوی یک سازمان نباشد، بلکه به صورت کمیته‌ای متشکل از بخش‌های مختلف بازار تعیین شود.

در همین حال نگرانی دیگری که به نظر کارشناسان باید به آن توجه شود این است که قیمت‌ها به گونه‌ای تعیین شود که انگیزه واردات را کاهش ندهد، به خصوص که بازار همچنان به مواد اولیه نیاز دارد و کاهش قیمت‌ها نباید به گونه‌ای شخصی و غیرکارشناسانه باشد که تاثیری منفی بر واردات بگذارد.