قیمت‌ها را در بورس مهار می‌کنیم

نکات مهم گفت‌وگو

* تولید‌کنندگان باید صد در صد محصولات خود را در بورس کالا ارائه کنند.

* واسطه‌ها در بورس خرید می‌کنند و تولیدکنندگان واقعی از بازار آزاد و این موضوع باید مهار شود.

* سازمان حمایت نماینده‌ای را در بورس کالا تعیین خواهد کرد که بر اساس فرمول، قیمت را تعیین می‌کند.

* سایت بهین یاب اگر چه مشکلاتی دارد، اما مبنای خوبی برای معرفی متقاضیان است.

* ارز مرجع اتاق مبادلات مبنای محاسبات قیمتی در بورس کالا خواهد بود. گروه بورس کالا - طیبه شهبازی: برخی بورس کالا را مقصر گرانی‌ها می‌شناسند و بورس کالا وزارت صنعت، معدن و تجارت را در افزایش قیمت مواد اولیه موثر می‌داند. تولید‌کنندگان هیچ یک از این دو نهاد را به طور مستقیم در افزایش قیمت‌ها مقصر نمی‌دانند و معتقدند برخی چالش‌های ساختاری در این بین موثرند، اما باید گفت عامل گرانی کالاها مجموعه‌ای از تمام این عوامل است. ساختارهای اقتصادی می‌لنگند و وزارت‌های وابسته به اقتصاد و بانک مرکزی و سیاست‌های بین‌المللی بر این موضوع اثر می‌گذارند. در عین حال، نظارت‌ها نیز چندان خوب عمل نمی‌کنند و همچنین بورس کالا نیز اختیاراتی در زمینه تغییر قیمت یا اجبار بازار به قیمت‌های مشخص ندارد. در این زمینه با آقای حسن رادمرد، معاون توسعه بازرگانی داخلی وزارت صنعت، معدن و تجارت، گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید.

آقای رادمرد! از دید وزارت صنعت، معدن و تجارت، دلایل افزایش قیمت کالاها در بورس کالا چیست؟

یکی از دلایل افزایش قیمت کالاهایی که از بورس کالا بیرون می‌آید، عرضه کمتر از تقاضا (عدم عرضه کامل در بورس) است. به عنوان مثال پتروشیمی بیست درصد از تولیدش را در بورس عرضه می‌کند و هشتاد درصد آن را خارج از شبکه بورس و در بازار آزاد به هر قیمتی که می‌خواهد می‌فروشد و اعلام می‌کند که کالا را در بورس فروخته است. دوم اینکه بخشی از این تولیدکنندگان، صنایع پایین دستی نیستند که کالا را از بورس می‌گیرند، بلکه واسطه‌ها هستند و تولیدکننده واقعی مجبور است کالا را از بازار آزاد تهیه کند که در نتیجه آن، قیمت‌ها بالا می‌روند.

اخیرا بین وزارت صنعت، معدن و تجارت و بورس کالا توافقاتی صورت گرفته است، در مورد این توافقات توضیحاتی بفرمایید.

طی جلسه مشترکی که با بورس کالا داشتیم، توافقنامه‌ای تهیه کرده ایم که فعلا با کلیات آن موافقت شده است. از آنجا که در بورس کالا قیمت پایه را شرکت عرضه‌کننده اعلام می‌کند، قرار شد سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان شخصی را در بورس کالا مستقر کند که بر اساس فرمولی، قیمت‌گذاری را انجام دهد. این تصمیم در خصوص چهار کالای مس، آلومینیوم، محصولات فولادی و پتروشیمی گرفته شده است که عرضه‌کنندگان خصوصی و دولتی باید صددرصد تولیدشان را در بورس عرضه کنند. ضمن اینکه بورس هم باید کالاها را صرفا به تولیدکنندگان پایین دستی واگذار کند یا بفروشد. در بخش قیمت‌گذاری هم قرار شده سازمان حمایت، کالاهایی را که تولید می‌شود و از محل بورس کالا خریداری می‌شود، مشمول قیمت‌گذاری کرده و قیمت را اعلام کند. در بند پنجم این توافقنامه آمده است که سه محصول مس، آلومینیوم و محصولات پتروشیمی، صرفا منوط به ثبت‌نام در سایت بهین یاب هستند؛ یعنی حتما باید بعد از ثبت‌نام در این سایت، خرید خودشان را در بورس انجام دهند. در این تفاهم نامه قید شده که حتما باید تولیدکنندگان پایین دستی این کالا‌ها را از بورس بگیرند و واسطه‌های بدون شناسنامه و بدون کد وارد بورس نشوند.

پس با این حساب شرکت‌هایی که تولیدشان را به‌صورت کامل در بورس کالا عرضه نمی‌کردند، به شکل خودکار از بورس خارج می‌شوند و سازمان حمایت قیمت‌گذاری را بر روی کالایشان انجام نخواهد داد؟

قرار شد اگر هم سازمان حمایت کسی را در بورس مستقر نکرد، سایت سازمان حمایت آنلاین باشد تا بحث قیمت‌گذاری را سریعا اطلاع رسانی کند. ضمن اینکه تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی، مس، آلومینیوم و محصولات فولادی، موظف شده‌اند که کل کالایشان را از طریق بورس عرضه کنند. در حال حاضر حدود ۲۳۰۰ تولیدکننده در سایت بهین یاب ثبت‌نام کرده‌اند که وارد بورس می‌شوند در حالی که تقاضا زیاد است و عرضه کم؛ بنابراین مجبور می‌شوند در بازار آزاد از همان کالایی که در شبکه‌های آزاد توسط دلالان شرکت‌های دولتی یا خصوصی به فروش می‌رسد، خرید کنند که این باعث افزایش قیمت می‌شود و زمانی که قیمت مواد اولیه افزایش پیدا می‌کند، روی تمام صنایع از جمله لبنیات، مولیبدن و... تاثیر مستقیم می‌گذارد. اگر این تفاهم‌نامه عملی شود، ان‌شاءالله عرضه‌ها در بورس صد درصد خواهد شد و این تولیدکنندگان حقیقی هستند که خرید می‌کنند و قیمت محصول نهایی هم کاهش پیدا می‌کند.

پس تکلیف مشکلاتی که سایت بهین یاب با آنها مواجه است چه می‌شود؟

این فرآیند از مرحله ثبت‌نام در این سایت تا معرفی به بورس به خوبی انجام می‌شود، اما بعد از آن بحث نظارت و کنترل، کمی مشکل دارد. سایت بهین یاب چهار فاکتور را از تولید و عرضه‌کننده‌ها طلب می‌کند که شامل آخرین قبوض برق، آب، گاز و مالیات بر ارزش افزوده است که مشخص شود این واحد در حال حاضر مشغول به تولید است یا نه و آیا محصولی را که از بورس کالا خریداری کرده، به شکل واقعی تولید کرده است یا خیر. از روی هزینه‌های آب و برق، این مساله کاملا مشخص می‌شود.

آیا تصمیمی مبنی بر اینکه قیمت‌گذاری در بورس کالا با ارز بازار آزاد صورت نگیرد، اتخاذ شده است؟

بله. بر اساس فرمولی که طراحی شده، شخصی که از طرف سازمان حمایت در بورس مستقر می‌شود، قیمت پایه کالا و قیمت آن در بورس مبدا (قیمت جهانی) را می‌گیرد، در نرخ ارز مبادله‌ای ضرب می‌کند و با پنج یا ده درصد تلورانس، قیمت‌گذاری در بورس کالا انجام می‌شود. یعنی دیگر چیزی به نام ارز بازار آزاد نداریم و به عبارتی ارز چهار راه استانبولی را دیگر کسی قبول ندارد. صرفا ارز مرجع و ارز اتاق مبادلات ارزی مورد تایید بانک مرکزی، وزارت صنعت، معدن و تجارت و دستگاه‌های اجرایی است.

در مورد چهار کمیته تخصصی که برای تصمیم‌گیری‌ها تشکیل شده است توضیح بفرمایید.

این کمیته‌ها برای چهار کالای مس، آلومینیوم، فولاد و پتروشیمی تشکیل شده‌اند. به طور مثال برای فولاد نمایندگانی از صنایع فولاد، ایمیدرو، بازرگانی داخلی، سازمان حمایت، معاونت صنایع و همین طور نمایندگانی از بورس حضور دارند. هر موضوعی که مربوط به حوزه فولاد باشد، اعم از قیمت، عرضه، میزان و مدت زمان، در این کارگروه بررسی می‌شود و در نهایت خروجی آن ابلاغ می‌شود. این کارگروه‌های تخصصی هم به عنوان یکی از مفاد این تفاهم‌نامه است.

آیا به جز این چهار محصول، قرار است برای قیمت‌گذاری کالاهای دیگر هم به همین ترتیب اقدام شود؟

بله، اما فعلا سایت بهین یاب به این چهار کالا خدمات می‌دهد. البته به تدریج کالاهای دیگر مخصوصا کالاهایی که در تنظیم بازار تاثیرگذار هستند و همین طور کالاهای متفرقه دیگر هم با همین روند تعیین قیمت خواهند شد.

این نظارت که واحدهای تولیدی، صد درصد کالایشان را در بورس کالا عرضه کنند، چطور انجام خواهد شد؟

قرار بر این شده که سازمان حمایت، بازرسی را در واحدهای تولیدی پایین دستی مستقر کند که کنترل‌کننده اطلاعات میزان کالای تولید شده و همچنین نحوه عرضه کالا باشد و خود شبکه عرضه هم تحت پایش سازمان حمایت قرار بگیرد که کالا خارج از این روند عرضه نشود؛ یعنی از مرحله تولید تا توزیع در صنایع پایین دستی را نظارت کند؛ چرا که بسیاری از واحدهای صنفی صنعتی و تولیدی، واحدهای تولیدشان تعطیل است و کالا را به منظور فروش خارج از شبکه به اشخاص دیگر دریافت می‌کنند و به نوعی واسطه‌های تولیدکنندگان هستند. قرار شده بازرسان سازمان حمایت و سازمان تعزیرات حکومتی نظارت کاملی را روی این شرکت‌ها داشته باشند و اگر واحدی تخطی کرد، تشکیل پرونده داده و به دادگاه برای صدور رای معرفی شوند.