گفت‌وگوی «دنیای اقتصاد» با شاپور محمدی، مدیرعامل بورس انرژی ایران
تا ۹۰ درصد برق در بورس انرژی معامله می‌شود
گروه بورس کالا- طیبه شهبازی: تاسیس بورس انرژی با توجه به ضرورت تعیین قیمت‌های عادلانه در برخی حامل‌های انرژی از جمله برق، از موضوعات اساسی است که در چند ماه گذشته شاهد تحرکاتی به منظور راه‌اندازی معاملات آن به صورت آزمایشی بودیم. بر این اساس در حدود دو ماه پیش معاملات آزمایشی در تالار این بورس به منظور آشنایی‌های لازم و شناخت نقاط ضعف و قوت این معاملات آغاز شد و دو نیروگاه نیز در این معاملات پذیرش شدند. البته هنوز برخی مسائل همچون حضور نفت در این معاملات مبهم است. در این راستا با دکتر شاپور محمدی مدیرعامل بورس انرژی ایران گفت‌وگویی ترتیب داده‌ایم که بخش اول آن را در ادامه می‌خوانید. فعالیت سامانه معاملات آزمایشی بورس انرژی با محوریت معامله برق انجام شد. چه شرکت‌هایی در این معاملات شرکت کردند و چه نتایجی در پی داشته است؟
هدف از معاملات آزمایشی در بورس انرژی آشنایی فعالان بازار سرمایه با سامانه معاملات و تست سامانه از نظر توانمندی انجام سفارش‌های بود و اینکه آیا سامانه توانایی مدیریت سفارش‌های زیاد، هماهنگی بر اساس اولویت قیمت و زمان، حذف قیمت‌های پرت و قبول قیمت‌ها در دامنه‌های معین را دارد یا خیر. در نهایت آشنایی خوبی برای کارگزاران ایجاد شد و نیروگاه‌ها و شرکت‌های توزیع هم در معاملات آزمایشی فعالیت داشتند. به جز یکی دو مورد، نیروگاه‌ها قیمت پرت نداده بودند و این نشان می‌دهد که نیروگاه‌ها و شرکت‌های توزیع توانسته‌اند این مباحث را در سفارش‌های خرید و فروش خودشان به خوبی لحاظ کنند. سامانه مدیریت فناوری بورس قابلیت خوبی در نرم‌افزار دارد و کار کردن با آن بسیار ساده است. ضمنا تقویم‌هایی که روزهای معاملاتی برق را نشان می‌دهد به راحتی قابل انتخاب است.
بیشترین سفارش‌های خریدی که داده شده بود در قالب سفارش‌های خرید روزانه و هفتگی بود، فراوانی سفارش‌های خرید ماهانه و فصلی خیلی کم بود که این نشان‌دهنده توجه بیشتر خریداران به تقاضاهای کوتاه‌مدت است؛ البته ممکن است این مساله به خاطر محدودیت نقدینگی هم باشد چون هزینه خرید برق‌های ماهانه و فصلی به دلیل اینکه بلوک‌های بزرگ‌تری هستند، بیشتر است. البته چون پیش‌خرید می‌کنند، به طور متوسط ارزان‌تر است، اما از نظر بلوک خرید، بلوکی با هزینه بالاتر محسوب می‌شود. بعضی از شرکت‌های توزیع - دو یا سه شرکت هم مشارکت نکردند. امیدواریم در معاملات واقعی شاهد مشارکت همه شرکت‌های توزیع و خرید برق آنها از بورس انرژی باشیم. در مورد نیروگاه‌ها هم مشارکت خیلی بالا بود و به دلیل نقدی بودن معاملات، فروش برق در بورس انرژی برای نیروگاه‌ها از جذابیت بالایی برخوردار است.
آیا حجم معاملات آزمایشی نشان‌دهنده حجم معاملات واقعی در آینده است؟
هدف ما بیشتر تمرین قیمت‌دهی بود. چون حجم بر اساس مصرفی که هر منطقه دارد تعیین خواهد شد و در معاملات آزمایشی خیلی روی حجم نمی‌توان کار کرد. برق مصرفی هر منطقه به رفتار خانوارها، شرکت‌های تولیدی و تکنولوژی آن منطقه بستگی دارد، بنابراین می‌توان گفت که حجم، نوسانات شدید ندارد ولی قیمت می‌تواند نوسان زیادی داشته باشد؛ مثلا از ۱۵ تا ۴۰ هزارتومان برای هرمگاوات می‌تواند نوسان کند و این از نظر انعطاف‌پذیری قیمتی در بورس نکته مثبتی است. ولی در مورد حجم، شرکت‌های توزیع و نیروگاه‌ها، با توجه به ظرفیت‌های تولید و مصرف‌شان تصمیم‌گیری خواهند نمود. آنها بخشی از حجم برق خود را در بورس انرژی و بخشی را در بازار روز فروش شرکت مدیریت شبکه برق ایران خرید خواهند کرد. البته در فاز اول به این نحو عمل خواهد شد و در سال‌های آینده، ۸۰ تا ۹۰ درصد برق می‌تواند در بورس انرژی معامله شود.
تا کنون چه شرکت‌هایی در بورس انرژی پذیرش شده‌اند؟
برق نیروگاه پرند از زیر مجموعه مپنا و نیروگاه خوی پذیرش شده است. ما دو نوع پذیرش داریم، یک پذیرش عضو و یک پذیرش محصول که برحق است. مبنای ما پذیرش برق است نه مالکیت خود آن شرکت، چون شرکت‌ها از نظر مالکیت و اوراق بدهی در بورس و فرابورس معامله می‌شوند، ولی محصول برقشان در بورس انرژی معامله خواهد شد. ما فعلا برق را پذیرش کرده‌ایم ولی قصد داریم در آینده گواهی ظرفیت هم به عنوان یک محصول برقی دیگر پذیرش شود و روی آن هم معاملات انجام شود. در حوزه نفت و گاز و فرآورده‌های نفتی و زغال سنگ هم اقداماتی در حال انجام است که امیدواریم در آینده در این حوزه‌ها هم فعالیت‌های معاملاتی آغاز شود.
چه استانداردهایی را برای پذیرش این شرکت‌ها دارید؟
عرضه محصولی که پذیرش می‌شود، نباید انحصاری و در دست یک بنگاه باشد، سابقه فعالیت عرضه‌کننده باید سابقه‌ای قابل اتکا باشد، شرکتی که برق یا هر محصولی از آن پذیرش می‌شود، باید بتواند تعهد کند که مقدار معینی از تولیدش را حتما عرضه کند. مشخصات کالا از جمله کیفیت، بسته‌بندی و نحوه قیمت‌گذاری آن و اینکه آیا منع قانونی در عرضه دارد یا خیر، باید کاملا تصریح و افشا شود و شرایط یک کالای همگن آزاد و قابل معامله را داشته باشد تا در بورس انرژی پذیرش شود.
بورس انرژی باید محلی برای معامله همه حامل‌های انرژی باشد؛ بنابراین عرضه نفت خام هم باید در این بورس صورت بگیرد. مزایای این اقدام را چه می‌دانید؟
نفت و برق هردو انرژی محسوب می‌شوند و بر اساس تعریف اساسنامه بورس انرژی، انرژی‌ها باید در این بورس معامله شوند، منطق مقرراتی حکم می‌کند که همه انرژی‌ها در این بورس باشند. از نظر عقلانیت اقتصادی هم وقتی انرژی‌ها در یک جا معامله شوند هم صرفه‌های تنوع دارد و هم صرفه‌های مقیاس، در نتیجه می‌توان محصولات ترکیبی از انرژی تعریف کرد، مثل سبد انرژی یا حتی می‌توان صندوق‌های مبتنی بر انرژی ساخت. داشتن محصولات هیبریدی و ترکیبی برای یک بورس بسیار حائز اهمیت است. از طرفی نیروگاه‌هایی که برق می‌فروشند، خودشان خریدار و مصرف‌کننده گاز و گازوئیل هستند. اگر مجموعه نفت و گاز هم در بورس انرژی فعال باشد، مشارکت‌کنندگان هر دو حوزه نفت و برق به راحتی می‌توانند تعاملات موثری با یکدیگرداشته باشند. حتی در حوزه تامین مالی هم می‌توان ترکیبی عمل کرد. یعنی مثلا یک نیروگاه، برقی را که هنوز تولید نکرده می‌تواند از طریق سلف بفروشد و تامین مالی کند یا شرکت‌هایی که تولیدکننده گاز یا موادی هستند که منبع انرژی محسوب می‌شوند هم می‌توانند از این طریق تامین مالی کنند. همچنین می‌توانند در پروژه‌های مختلف برق و نفت و گاز با هم مشارکت کنند و چون محصولاتشان در یک بازار خرید و فروش می‌شود از نظر تسویه و پایاپای و مبادلات مالی هم می‌توانند هم افزایی داشته باشند. همه اینها دلایل مهمی است برای اینکه بورس انرژی بتواند تمام انرژی‌ها را معامله کند؛ بنابراین نفت هم باید در حوزه بورس انرژی ارائه شود، ولی تصمیم‌گیری نهایی از لحاظ مقرراتی با سازمان بورس است که به عنوان نهاد ناظر و تصمیم‌گیر نهایی تعیین می‌کند که چه محصولی در کدام بازار معامله شود.
مدت‌ها قبل از راه‌اندازی بورس انرژی در ایران، بحث ورود نفت خام به بورس مطرح بوده است اما تاکنون به‌رغم تلاش‌های صورت گرفته و با وجود بستری مناسب برای این عرضه در بورس انرژی، هنوز این امر محقق نشده است. دلایل آن را چه می‌دانید؟
در حوزه سلف نفتی همکاری خوبی با بورس انرژی صورت گرفت. اما در حوزه نفت خام شاید ملاحظاتی وجود دارد. در آینده نفت خام نیز در این بورس معامله خواهد شد. در مورد فرآورده‌های نفتی مشکلی وجود ندارد و هم مجموعه شرکت ملی نفت و هم مجموعه‌های دیگری که می‌توانند فعال باشند، همکاری خوبی در حال حاضر با بورس انرژی دارند.
تحریم‌ها و مشکلات موجود در حوزه ارزی هم معاملات نفتی را همچون دیگر بخش‌های اقتصاد کشور، تحت تاثیر قرار می‌دهد و این مساله به طور غیرمستقیم در بورس انرژی هم تاثیرگذار است چون معاملات نفت خام با دلار انجام می‌گیرد. البته اینها موانع بلند مدتی نیستند. به طور کلی در حوزه نفت همکاری‌ها خوب بوده ولی به دلیل پیچیدگی‌های خود این صنعت، زمان بیشتری نیاز است و نفتی‌ها هم ان‌شاءالله به این بازار کمک خواهند کرد تا در آینده شاهد عرضه نفت خام در بورس انرژی باشیم.
آیا این بورس نیست که باید برای پذیرش نفت خام یا محصولات دیگر تلاش کند؟ یا به گفته شما درخواست پذیرش باید از سوی شرکت ملی نفت ارائه شود؟
در مورد نفت خام، این درخواست هم می‌تواند از سوی وزارت نفت به بورس انرژی باشد و هم بورس انرژی باید برای این عرضه‌ها بازاریابی و مذاکره کند. معمولا تولیدکنندگان کالاها پیشنهاد عرضه آن در بورس را ارائه می‌کنند، ولی طبیعتا بورس انرژی هم باید بازاریابی کند و از طریق ارتباطات بازار سرمایه، تولیدکنندگان را ترغیب به عرضه محصول در بورس کند. اما در مورد نفت خام ملاحظات خاصی از نظر بین‌المللی در مورد فروش و حمل آن وجود دارد و ما به شرکت ملی نفت حق می‌دهیم که این کار را با بررسی بیشتری انجام دهد.
ارسال نظر