بخش اول

فارس- در حالی که تولید فولاد به عنوان یکی از معیارهای صنعتی بودن کشورها همواره مورد توجه دولت‌ها قرار داشته، انتظار می‌رود تولید این محصول استراتژیک در ایران به جایگاه قابل قبول خود برسد و اجرای برنامه‌های پیش‌بینی شده در این زمینه هرچه زودتر اجرایی شود. در حال حاضر چین با تولید سالانه بیش از یک‌میلیارد تن فولاد رتبه اول را در تولید این فلز اساسی در دنیا به خود اختصاص داده؛ این در حالی است که تولید این محصول هرچند طی سال‌های گذشته تا حدی مورد توجه صنعتگران ایرانی قرار داشته، اما نتوانسته زمینه لازم را برای دستیابی به اهداف مشخص شده این بخش فراهم کند.

عدم تحقق این برنامه‌ها در شرایطی اتفاق افتاده که صنایع پایین‌دستی صنعت فولاد از جمله خودروسازی و ساخت تجهیزات صنعتی طی سال‌های گذشته روند روبه رشدی را طی کرده است.

بر اساس هدف‌گذاری انجام شده میزان تولید فولاد تا پایان برنامه سوم توسعه باید به ۱۴میلیون تن می‌رسید؛ در حالی که تا پایان برنامه تنها امکان تولید ۸ تا ۹میلیون تن فولاد در کشور فراهم شد. از سویی بر اساس برنامه چهارم توسعه باید سالانه ۵/۲۸‌میلیون تن فولاد در کشور تولید شود، یعنی طی پنج‌سال ظرفیت تولید این محصول باید حدود ۲۱‌میلیون تن افزایش می‌یافت. این در حالی است که هم‌اکنون ظرفیت تولید فولاد در کشور حدود ۱۱میلیون تن است و به این ترتیب رشد ۱۷میلیون تنی ظرفیت فولاد در طول سال‌های باقیمانده از برنامه چهارم توسعه منطقی به نظر نمی‌رسد.

رشد ۲۰ درصدی تولید فولاد خام در سال آتی

در حال حاضر سالانه ۴/۱۱‌میلیون تن فولاد خام در ایران تولید می‌شود که قرار است این رقم طی سال آینده با رشدی ۲۰درصدی به ۶/۱۳‌میلیون تن برسد و بر اساس برنامه‌ریزی انجام شده میزان تولید محصولات فولادی نیز با رشد ۷درصدی تا سال ۸۸ به ۳/۱۱‌میلیون تن خواهد رسید.

بر مبنای برنامه چشم‌انداز۲۰ ساله کشور ظرفیت تولید فولاد خام ایران باید سالانه به ۵۵‌میلیون تن برسد؛ به طوری که این ظرفیت تا پایان سال ۱۳۹۲ به ۴۲‌میلیون تن افزایش یابد.

از سویی بر اساس گزارش موسسه بین‌المللی آهن و فولاد، تولید فولاد خام ایران در سال ۲۰۰۸ میلادی به ۱۰‌میلیون تن رسید که با وجود کاهش ۱۰۰‌هزار تنی نسبت به سال ۲۰۰۷ این میزان تولید باعث شد رتبه جهانی ایران در زمینه تولید فولاد خام با یک رده ارتقا نسبت به سال ۲۰۰۷ به رده نوزدهم برسد.

در همین حال بر اساس برنامه‌ریزی انجام شده، ایران از نظر تولید فولاد خام باید تا پایان سال جاری به رتبه هیجدهم دست یابد که تحقق این برنامه نیازمند حضور بخش خصوصی در تولید است. از آنجا که تولید هر تن فولاد خام نیازمند دو تن سنگ‌آهن است میزان تولید این ماده اولیه در سال آینده ۲/۲۷‌میلیون تن خواهد بود.

در مورد نیاز کشور به آهن‌آلات نیز باید گفت این رقم سالانه حدود ۲۰‌میلیون تن برآورد می‌شود که به طور متوسط طی سال‌های اخیر در مقابل تولید داخل حدود ۱۲ تا ۱۴میلیون تنی حدود ۶ تا ۱۰میلیون تن آهن‌آلات از طریق واردات تامین شده است.

هم‌اکنون تولیدکنندگان عمده فولاد خام کشور را چند شرکت دولتی تشکیل می‌دهند که در این زمینه می‌توان به مجتمع فولاد مبارکه اصفهان با ظرفیت تولید ۷/۴‌میلیون تن ورق گرم و ۵‌میلیون تن فولاد خام، مجموعه ذوب‌آهن اصفهان با ظرفیت تولید ۵‌میلیون تن فولاد مذاب و محصول، مجتمع فولاد خوزستان با ظرفیت ۴/۲‌میلیون تن فولاد و مجتمع فولاد خراسان با ظرفیت ۶۳۰‌هزار تن فولاد در سال اشاره کرد.

علاوه بر این در کارخانه فولاد میبد و زاگرس نیز به ترتیب امکان تولید سالانه ۳۰۰ و ۷۰‌هزار تن چدن وجود دارد.

در همین حال سنگ‌آهن به عنوان ماده اولیه مورد نیاز برای تولید شمش فولاد از اهمیت بالایی برخوردار است و بدون برنامه‌ریزی مناسب برای تولید این محصول امکان دستیابی به اهداف تعیین شده برای تولید فولاد وجود ندارد.

در حال حاضر ظرفیت تولید سنگ‌آهن کشور از مرز ۱۸‌میلیون تن گذشته و این رقم طی سال‌های آینده با توجه به نیازهای بازارهای داخلی و جهانی در صورت عملی شدن ظرفیت‌های در دست اجرا به ۷/۴۰‌میلیون تن در سال خواهد رسید.

معادن چادرملو، گل‌گهر و چغارت به عنوان عمده ذخایر شناسایی شده تولید سنگ‌آهن کشور مطرح هستند که هم‌اکنون معدن گل‌گهر توان تولید شش‌میلیون تن کنسانتره دانه‌بندی شده در سال را دارد، ظرفیت تولید سنگ‌آهن چادرملو نیز ۸/۶‌میلیون تن کنسانتره در سال برآورد می‌شود.

تقویت معادن سنگ‌آهن عاملی برای رشد تولید فولاد

با توجه به اینکه رشد تولید فولاد در کشور تاثیر مناسبی در رشد صنعتی کشور خواهد داشت، افزایش خوراک لازم برای واحدهای فولادی از نقش مهمی در این زمینه برخوردار است. به این ترتیب افزایش سودآوری معادن سنگ‌آهن می‌تواند باعث جذب سرمایه‌های بیشتر در این بخش و در نتیجه رشد تولید معادن شود.

بحث افزایش قیمت سنگ‌آهن طی ماه‌های اخیر به محلی برای مناقشه فولادسازان و تولیدکنندگان سنگ‌آهن تبدیل شد و پس از درخواست تولیدکنندگان سنگ‌آهن برای افزایش ۶۵درصدی قیمت تولیدات خود، در حالی که گفته می‌شد فولادسازان با این افزایش منطقی قیمت‌ها موافقت کردند، اما در نهایت با آغاز روند نزولی قیمت جهانی فولاد، خریداران سنگ‌آهن توافق انجام شده را نادیده گرفتند تا به این ترتیب افزایش قیمتی صورت نگیرد.

این درحالی است که با توجه به فاصله زیادی که بین قیمت‌های داخلی و جهانی این محصول وجود دارد، رشد قابل قبول قیمت آن باعث تقویت معادن سنگ‌آهن خواهد شد و در واقع زمینه لازم را برای دستیابی به مواد اولیه مورد نیاز برای تولید فولاد متناسب با برنامه چشم‌انداز ۲۰ ساله کشور فراهم خواهد کرد.

به این ترتیب رشد تولید سنگ‌آهن باعث رونق معدنکاری در کشور و افزایش حجم سنگ‌آهن استخراجی از معادن داخلی خواهد شد و در نتیجه فولادسازان به راحتی می‌توانند خوراک کارخانه‌ها را تامین و برنامه‌های توسعه‌ای خود را عملی کنند.