غلامعلی رحیمی- مهرزاد زمانی
به دنبال افزایش نگرانی‌ها در مورد اقتصاد جهانی و اعلام برخی ارقام ضعیف اقتصاد آمریکا که موجب افزایش نگرانی‌ها درباره کاهش تقاضای جهانی نفت و انرژی شده است، بهای نفت خام در بازارهای جهانی در روز جمعه (۵ دسامبر) به بشکه ای کمتر از ۴۲ دلار رسید.

طی ماه‌های گذشته تقاضای نفت و فرآورده‌های نفتی در آمریکا که بزرگ ترین مصرف کننده انرژی در جهان به شمار می‌رود به دلیل بحران مالی به شدت رو به کاهش گذاشته و در مقابل ذخایر این کشور روند فزاینده ای را در پیش گرفته اند. افزایش ذخایر نفت و فرآورده‌های نفتی تنها در آمریکا به چشم نمی‌خورد بلکه در چین نیز وضعیتی مشابه وجود دارد.
پیش از این انتظار می‌رفت که افزایش تقاضای نفت خام در کشورهای در حال توسعه،کاهش تقاضای نفت کشورهای پیشرفته صنعتی را جبران خواهد کرد، اما شدت بحران اقتصادی در کشورهای صنعتی موید این واقعیت است که افزایش تقاضای کشورهای درحال توسعه نیز نمی‌تواند این کاهش تقاضا را جبران کند. علاوه بر این پیش بینی می‌شود که رشد اقتصادی در کشورهای درحال توسعه نیز دچار کندی شود، به همین دلیل بسیاری از تحلیلگران پیش بینی می‌کنند که تقاضای جهانی نفت خام در آینده به میزان چشمگیری کاهش یابد.
آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) در تازه ترین گزارش ماهانه خود که 5 دسامبر منتشر شده است، پیش بینی درباره افزایش تقاضای جهانی نفت در سال 2009 را به دلیل کاهش رشد اقتصاد جهانی کاهش داده و از 350 هزار بشکه در روز که ماه گذشته پیش بینی کرده بود، به 220 هزار بشکه در روز کاهش داده است.
بر اساس آمار دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) قیمت سبد نفتی اوپک از ۴۷/۴۷ دلار در هر بشکه در تاریخ ۲۷ نوامبر به دلیل تصمیم این سازمان مبنی بر حفظ تولید کنونی خود و نیز تشدید بحران اقتصاد جهانی، به ۷۵/۴۰ دلار در هر بشکه در تاریخ ۳ دسامبرکاهش یافته است که با توجه به کاهش قیمت نفت خام WTI تا سطح ۵۷/۴۱ دلار در هر بشکه در تاریخ ۵ دسامبر، احتمالا قیمت سبد نفتی اوپک نیز با توجه به تفاوت قیمت رایج این دو نوع نفت خام می‌بایست تا سطح ۳۸-۳۵ دلار در هر بشکه در تاریخ ۵ دسامبر کاهش یافته باشد. همچنین میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به ۵ دسامبر با ۳ دلار و ۴۹ سنت کاهش نسبت به هفته پیش از آن به هر بشکه ۴۲ دلار و ۵۴ سنت رسیده است. سبد نفت خام اوپک در بردارنده ۱۳ نوع نفت خام اعضای این سازمان شامل مخلوط الجزایر، گریسول آنگولا، اورینته اکوادور، میناس اندونزی، سنگین ایران، سبک بصره، صادراتی کویت، اس ‌سیدر لیبی، سبک «بونی» نیجریه، مارین قطر، سبک عربی عربستان سعودی، موربان امارات و بی.سی.اف ۱۷ ونزوئلا است.
در پی ادامه روند کاهشی بهای نفت و موثر نبودن تلاش‌های اوپک برای مهار این روند، شکیب خلیل، رئیس این سازمان، از روسیه، نروژ و مکزیک خواست تا جهت جلوگیری از سقوط بیشتر قیمت نفت، با سازمان اوپک همکاری نموده و تولید خود را کاهش دهند.
میانگین بهای هر بشکه نفت خام صادراتی ایران در روز ۱ دسامبر به بشکه ای ۴۴ دلار و ۸۰ سنت رسید. بر اساس آمارهای امور
بین الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین وزنی هر بشکه نفت خام سبک ایران به مقصدهای مختلف در روز دوشنبه (1 دسامبر) 49 دلار و 3 سنت بود و همین رقم برای نفت خام سنگین در سطح 43 دلار و 17 سنت قرار داشت. همچنین قیمت هر بشکه نفت خام سبک ایران به بازار آفریقای جنوبی 45 دلار و 17 سنت و هر بشکه نفت خام سنگین ایران به این بازار 43 دلار و 12 سنت گزارش شده است. هر بشکه نفت خام سبک ایران در بازار آسیا 46 دلار و 56 سنت، در شمال غربی اروپا 44 دلار و 56 سنت و در بازار مدیترانه 44 دلار و 42 سنت معامله شده است. هر بشکه نفت خام سنگین ایران نیز در بازار آسیا 43 دلار و 64 سنت، در شمال غربی اروپا 42 دلار و 50 سنت و در بازار مدیترانه 42 دلار و 22 سنت به فروش رسیده است.
تشدید رکود اقتصادی آمریکا و سایر کشورهای پیشرفته صنعتی و نیزکندی رشد اقتصادی در کشورهای در حال توسعه، موجب کاهش بیشتر قیمت نفت شده است. به دنبال تصمیم اوپک مبنی بر حفظ سطح تولید و نیز افزایش بیش از حد انتظار ذخیره سازی‌های نفتی آمریکا طی دو هفته گذشته و رسیدن آن به بیش از ۳۲۰ میلیون بشکه، قیمت نفت خام WTI در هفته منتهی به ۵ دسامبر ۲۰۰۸ روند نزولی را در پیش گرفته و از ۹۵/۵۴ دلار در هر بشکه در تاریخ ۲۸ نوامبر به کمتر از ۵۸/۴۱ دلار در هر بشکه در تاریخ ۵ دسامبر کاهش یافته است.
بر اساس آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا میزان ذخایر نفت خام این کشور در هفته منتهی به 28 نوامبر 2008 معادل 4/320 میلیون بشکه بوده است که در مقایسه با هفته قبل به میزان 400 هزار بشکه کاهش یافته است ولی معادل 2/15 میلیون بشکه از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 30 نوامبر 2007 بیشتر است. میزان این ذخایر بر حسب روز نسبت به هفته قبل تغییری نکرده و در سطح 4/21 روز ثابت باقی مانده است ولی به میزان 8/1 روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل می‌باشد. می‌بایست خاطر نشان کرد که ذخایر نفت خام آمریکا طی دوهفته قبل (28-14 نوامبر) افزایش چشمگیری داشته و از سطح 5/313 میلیون بشکه به بیش از 4/320 میلیون بشکه ( 9/6 میلیون بشکه افزایش معادل 2/2 درصد) افزایش یافته است.
میزان ذخایر بنزین آمریکا در هفته منتهی به ۲۸ نوامبر به میزان ۶/۱ میلیون بشکه کاهش یافته و به سطح ۹/۱۹۸ میلیون بشکه رسیده است که به میزان ۷/۱ میلیون بشکه کمتر از میزان مشابه سال قبل می‌باشد. میزان ذخایر فرآورده‌های نفتی آمریکا نیز در هفته گذشته به میزان ۷/۱ میلیون بشکه کاهش یافته است که به میزان ۳/۷ میلیون بشکه کمتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۳۰ نوامبر ۲۰۰۷ است.
تولید نفت خام آمریکا از 006/5 میلیون بشکه در روز در تاریخ 21 نوامبر به 118/5 میلیون بشکه در روز در تاریخ 28 نوامبر افزایش یافته است که معادل 15 هزار بشکه کمتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 30 نوامبر 2007 است. در همین زمان میزان واردات نفت خام آمریکا از 959/10 میلیون بشکه در روز به 504/9 میلیون بشکه در روز کاهش یافته است که به میزان 130 هزار بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل است.
پیش‌بینی قیمت نفت خام WTI :
در هفته گذشته ذخیره سازی‌های نفت خام آمریکا در حدود 400 هزار بشکه کاهش یافت اما بدلیل اینکه سطح مذکور در بیشترین مقدار خود نسبت به 5 سال گذشته قرار دارد نتوانست مانع کاهش قیمت شود. از طرف دیگر هنوز آمار قابل اطمینانی از کاهش تولید اوپک بعد از تصمیم این سازمان منتشر نشده است ولی کاهش سطح ذخیره سازی‌های آمریکا می‌تواند به دلیل کاهش تولید اوپک باشد. در شرایط فعلی اوپک باید به سرعت تصمیم گرفته و از طرف دیگر اعضا، نسبت به تصمیم اتخاذ شده پایبند باشند. این درحالی است که در سال‌های گذشته بازار نشان داده است که اعضا معمولا کاهش تولید را کاملا رعایت نکرده و بیشتر از سقف تعیین شده تولید می‌کنند که در شرایط فعلی این موضوع وضع را وخیم‌تر می‌کند. آنچه که روند فعلی کاهش قیمت را رقم می‌زند انتشار آمار مربوط به کاهش رشد اقتصادی در آمریکا و اروپا و احتمال کاهش بیشتر آن در فصول آتی است. در حال حاضر تمرکز بازار بر آمار رشد اقتصادی است تا بر تصمیمات اوپک و این موضوع تلاش اوپک در جهت با ثبات کردن بازار نفت را ناکام ‌گذاشته است.
ارزش برابری یورو در مقابل دلار در حد ۱.۲۷ با سطح حمایتی روبرو شده و در این سطح به ثبات رسیده است با این حال این امر نیز نتوانست مانع کاهش بیشتر قیمت نفت شود و پیش بینی کاهش تقاضای نفت و رشد اقتصادی مسیر کاهشی قیمت نفت را رقم زدند. نکته قابل توجه وجود شرایط کنتانگو در بازار نایمکس است و قیمت قراردادهای ماه‌های سال‌های آینده بالاتر می‌باشند این موضوع دلالت بر این دارد که بازار همچنان نگران از وضعیت عرضه نفت در سال‌های آتی بوده و انتظار برگشت روند افزایش قیمت‌ها را دارد.
جدول شماره 1 پیش‌بینی قیمت نفت‌خام WTI را برای هفته آتی نشان می‌دهد. بر مبنای عوامل بنیادی قیمت 45 دلار در بشکه پیش‌بینی می‌شود و عوامل غیربنیادی بین 5 تا 10 دلار بر قیمت اثرگذار است.
جدول شماره ۲ محدوده‌های حمایت و مقاومت در روند قیمت نفت WTI را نشان می‌دهد. در روند کاهشی قیمت‌ ۳۵ و ۴۰ دلار در هر بشکه سطح حمایتی است که مانع کاهش بیشتر و در روند افزایشی قیمت‌ ۴۸ دلار مانع افزایش بیشتر می‌باشند. بدین معنی که احتمال تغییر روند قیمت با نزدیک شدن به این سطوح قیمتی بسیار بالاست.
برخی منابع و مأخذ:
Monthly Oil Report, International Energy Agency
www.Bloomberg.com
WWW.IEA.Org
NGI,s Daily Gas Price Index (www.intelligencepress.com)
WTI Price, Reuters News Service (www.reuters.com )
Daily Basket Price . www.Opec.org
*کارشناس ارشد اقتصاد انرژی، موسسه مطالعات
بین المللی انرژی