بررسی تحولات بازارهای جهانی
نگرانی مصرف‌کنندگان از وقوع بحران در عرضه نفت
نگرانی‌های عمیق در مورد اقتصاد جهانی و انتشار آمارهای آژانس بینالمللی انرژی و اداره اطلاعات انرژی آمریکا که حکایت از کاهش مقدار تقاضای نفت خام در برآوردهای آنها دارد، موجب شد تا قیمت نفت خام در بازار نیویورک تا زیر ۵۰دلار در هر بشکه سقوط کند.
نگرانی‌های عمیق در مورد اقتصاد جهانی و انتشار آمارهای آژانس بینالمللی انرژی و اداره اطلاعات انرژی آمریکا که حکایت از کاهش مقدار تقاضای نفت خام در برآوردهای آنها دارد، موجب شد تا قیمت نفت خام در بازار نیویورک تا زیر ۵۰دلار در هر بشکه سقوط کند.
به دنبال بروز شدیدترین بحران مالی پس از رکود بزرگ، صندوق بینالمللی پول هفته گذشته از نخستین رکود همزمان در آمریکا، ژاپن و اروپا در بیش از 60سال گذشته خبر داد. پیش‌بینی کاهش تقاضای نفت موجب ادامه روند نزولی بهای نفت و رسیدن آن به پایین‌ترین سطح خود طی 3 سال گذشته شده است. کاهش میزان تقاضای جهانی نفت، کمبود نقدینگی و خروج نقدینگی از اکثر بورس‌های جهانی و از جمله بورس‌های نفت، از عمده عوامل کاهش بهای نفت به شمار می‌روند.
تحولات بازار نفت
به‌طور کلی افزایش بی‌سابقه قیمت نفت در نیمه اول سال 2008 و کاهش شدید رشد اقتصادی جهان، عامل کاهش بی‌سابقه تقاضا برای نفت بوده است. قیمت نفت اساسا از زمانی روند نزولی گرفته است که در تابستان امسال به‌علت رشد تقاضا به اوج خود یعنی 147دلار رسیده بود و از آن زمان بود که پیش‌بینی می‌‌‌‌شد تقاضای آینده نفت در آمریکا و دیگر کشورهای عضو OECD شدیدا سقوط کند که دلایل آن یکی گران شدن بیش از حد سوخت در این کشورها که مصرف آن را کاهش داده بود و دیگری آشکار شدن نشانه‌های رکود اقتصادی در کشورهای صنعتی بیان می‌‌‌‌شد. هم‌اکنون نیز چشم‌انداز نا امید کننده اوضاع اقتصادی در آمریکا و سایر کشورهای جهان، حکایت از پیش‌بینی کاهش شدید تقاضای نفت در کوتاه‌مدت داشته و مانع افزایش چشمگیر قیمت نفت در هفته‌‌‌های اخیر شده است.
احتمال کاهش تقاضای نفت
مرکز مطالعات جهانی انرژی (CGES) در تازه ترین گزارش خود در مورد تقاضای جهانی نفت اعلام کرده است: تقاضای جهانی نفت برای نخستین بار طی 25 سال گذشته ممکن است در سال 2009 کاهش یابد، چراکه میزان رشد تقاضا در آسیا، آمریکای لاتین و خاورمیانه در مقایسه با کاهش پیوسته تقاضای نفت در کشورهای عضو OECD کمتر خواهد بود. این دیدگاه در مقایسه با ارزیابی آژانس بینالمللی انرژی که پیش‌بینی کرده بود رشد تقاضا به کمترین میزان در سال 2009 خواهد رسید، بدبینانه‌تر است. این مرکز همچنین یادآور شده که کاهش اخیر قیمت‌های نفت در صورتی متوقف خواهد شد که سازمان اوپک، کاهش تولید دیگری به میزان یک‌میلیون و 500هزار بشکه در روز را به اجرا بگذارد یا این که افزایش هزینه‌های تولید به کاهش تولید غیر اوپک بیانجامد.
به استناد گزارش شرکت مشاوره PETROLOGISTICS به نقل از سایت خبری بلومبرگ، به دنبال اقدام سازمان اوپک برای کاهش ۱میلیون و ۵۰۰هزار بشکه‌ای تولید که در ماه اکتبر به تصویب اعضای آن رسید، این سازمان عرضه نفت خود را در ماه نوامبر جاری تا ۸/۳درصد کاهش می‌دهد. عرضه نفت کشورهای عضو اوپک که بیش از ۴۰درصد نفت جهان را تامین می‌کند، در ماه نوامبر جاری روزانه معادل ۳۰میلیون و ۹۸۰هزار بشکه است، در حالی که میزان تولید این سازمان در ماه اکتبر ۳۲میلیون و ۲۰۰هزار بشکه در روز بوده است.براساس بررسی‌های این شرکت، میزان عرضه نفت عربستان سعودی در ماه نوامبر جاری هشت میلیون و ۹۵۰هزار بشکه در روز است، در حالی که میزان تولید آن در ماه اکتبر گذشته ۹میلیون و ۴۹۰هزار بشکه در روز بوده است. ایران به عنوان دومین عضو بزرگ اوپک، تولید خود را تا ۸۰هزار بشکه در روز کاهش داده است. همچنین در اکتبر گذشته تولید نفت کویت از دومیلیون و ۶۸۰هزار بشکه در روز به دومیلیون و ۵۰۰هزار بشکه در روز؛ امارات از دومیلیون و ۵۶۰هزار بشکه در روز به دو میلیون و ۳۳۰هزار بشکه در روز؛ نیجریه از یک‌میلیون و ۹۵۰هزار بشکه در روز به یک میلیون و ۹۳۰هزار بشکه در روز و ونزوئلا
از دومیلیون و ۳۳۰هزار بشکه در روز به دو میلیون و ۳۲۰هزار بشکه در روز در ماه نوامبر جاری کاهش یافته است.
آسیب در پروژه‌های پایین دستی صنعت نفت
آژانس بینالمللی انرژی از تاخیر احتمالی در پروژه‌های بالادستی نفت به دلیل کاهش شدید بهای آن ابراز نگرانی کرده است، چرا که عرضه کنندگان نفت مانند مصرف‌کنندگان از بحران مالی جهان به شدت آسیب خواهند دید و ما شاهد تاثیر شدید بر پروژه‌های کوچک بالادستی صنعت نفت خواهیم بود و جهان در چند سال آینده، بار دیگر با کمبود شدید عرضه نفت روبه‌رو خواهد شد. کاهش رشد سرمایه‌گذاری کشورهای عضو اوپک در پروژه‌های نفتی جدید می‌تواند در دو دهه آینده، پس از بهبود اوضاع اقتصاد جهان و افزایش تقاضا برای نفت، بحران عرضه انرژی را به دنبال داشته باشد.
افزایش ظرفیت تولید در عربستان
عربستان سعودی که بزرگ‌ترین ذخایر نفت خام جهان را در اختیار دارد، در حال اجرای طرح‌های بزرگی برای افزایش سقف تولید و ظرفیت پالایش خود است. این کشور متعهد شده تا سال ۲۰۱۲ میلادی حدود ۲۵۰ میلیارد دلار در زمینه طرح‌های انرژی هزینه کند که این طرح‌ها شامل افزایش تولید نفت خام به میزان روزانه ۱۲ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه تا سال آینده و افزایش ظرفیت پالایش خود به میزان ۵۰ درصد است. جذب سرمایه‌گذاری برای افزایش ظرفیت تولید نفت به منظور پاسخ‌گویی به افزایش بلندمدت تقاضا، ضروری است. بدیهی است که کاهش بهای نفت نه تنها به ضرر اقتصاد کشورهای تولیدکننده نفت است، بلکه جریان سرمایه‌گذاری را نیز در این صنعت تهدید می‌کند. کاهش درآمد کشورهای صادرکننده نفت را نباید اصلی‌ترین خطر کاهش قیمت نفت تلقی کرد. کاهش سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و نیمه تمام ماندن پروژه‌هایی که بر اساس قیمت‌های بالای نفت اقتصادی بوده است، در دراز مدت مشکلات ریشه‌داری در صنعت نفت به وجود خواهد آورد. هم اکنون شرکت‌های نفتی روسیه، بزرگ‌ترین تولیدکننده و صادر کننده نفت غیر اوپک، از کاهش شدید قیمت‌های نفت ابراز نگرانی کرده‌اند.
نگرانی از کاهش حجم سرمایه‌گذاری در صنعت نفت
آژانس بینالمللی انرژی در گزارش جدید چشم‌انداز جهانی انرژی که در تاریخ ۱۲ نوامبر انتشار یافته، اعلام کرد که در فاصله سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۳۰ به ۲۶ تریلیون دلار، یعنی سالانه بیش از ۱ تریلیون‌دلار، سرمایه گذاری در صنعت نفت مورد نیاز خواهد بود. این در حالی است که بحران مالی جاری می تواند سرمایه‌گذاری در این زمینه را به تاخیر انداخته و راه را برای بحران انرژی، در زمانی که اقتصاد جهان بهبود یافته باشد، هموار کند.
بر اساس آمار دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، قیمت سبد نفتی اوپک از 09/49 دلار در هر بشکه در 14 نوامبر به 56/42 دلار در هر بشکه در تاریخ 21 نوامبر کاهش یافت، ولی مجددا از تاریخ 24 نوامبر تحت تاثیر نشست اوپک در 29 نوامبر در قاهره و احتمال کاهش تولید نفت، تا سطح 38/47 دلار در هر بشکه در تاریخ 27 نوامبر افزایش یافت. همچنین میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به 28 نوامبر با 32 سنت افزایش نسبت به هفته پیش از آن به هر بشکه 45 دلار و 72 سنت رسیده است. سبد نفت خام اوپک در بردارنده 13 نوع نفت خام اعضای این سازمان شامل مخلوط الجزایر، گریسول، آنگولا، اورینته اکوادور، میناس اندونزی، سنگین ایران، سبک بصره، صادراتی کویت، اس سیدر لیبی، سبک «بونی» نیجریه، مارین قطر، سبک عربی عربستان سعودی، موربان امارات و بی.سی.اف 17 ونزوئلا است. به گزارش داوجونز، جاصم المنایی رییس کمیسیون صندوق پول عربی روز 21 نوامبر در حاشیه کنگره بانکداری اروپایی 2008 در فرانکفورت اعلام کرد که بهای نفت کمتر از 40 یا 50دلار برای هر بشکه بر اقتصاد خاورمیانه خدشه وارد می‌کند. داده‌های اقتصادی نه چندان امیدوارکننده که گویای رکود
شدید در آمریکا در زمستان و کاهش رشد اقتصادی در سرتاسر جهان است، مانع از افزایش بیشتر قیمت نفت شده است. به دنبال تغییرات ارزش‌دلار، همچنین احتمال کاهش تولید اوپک در نشست قاهره نوسان‌هایی در قیمت‌های نفت بوجود آمد، اما در نهایت افزایش بیش از حد انتظار ذخیره‌سازی‌های نفتی آمریکا سبب کاهش قیمت‌های نفت در هفته گذشته شده و موجب شد قیمت نفت خام WTI در هفته منتهی به 21 نوامبر 2008 روند نزولی را در پیش گرفته و از 87/56دلار در هر بشکه در تاریخ 14 نوامبر به کمتر از 49دلار در هر بشکه در تاریخ 20 نوامبر کاهش یابد ولی مجددا تا سطح 95/54دلار در هر بشکه در تاریخ 28 نوامبر افزایش یافت. از جمله عوامل تاثیر گذار در این افزایش بهای نفت، انتشار گزارش موسسه Petrologistics مبنی بر کاهش 22/1 میلیون بشکه‌ای صادرات نفت خام اوپک طی ماه نوامبر بوده و موید این حقیقت است که اعضای اوپک مصمم به اجرای برنامه کاهش تولید برای جلوگیری از سقوط بیشتر قیمت‌های نفت هستند. وضعیت وخیم اقتصاد جهانی به ویژه اقتصاد آمریکا موجب کاهش سریع و چشمگیر بهای نفت خام شده است و لذا اداره اطلاعات انرژی آمریکا پیش‌بینی خود درباره میانگین بهای نفت در سال 2009
را از 112دلار به 63دلار و 50سنت کاهش داده است. براساس این گزارش، میانگین قیمت نفت در سال جاری میلادی 101دلار و 45سنت خواهد بود.
پیش‌بینی قیمت نفت خام WTI
سطح ذخیره‌سازی‌های نفت خام آمریکا همچنان روند صعودی را طی می‌نماید که دلالت بر کاهش مصرف داشته که ناشی از کاهش رشد اقتصادی آمریکا است. پیش‌بینی‌های رشد اقتصادی آمریکا و اروپا نیز همچنان وخیم‌تر شدن اوضاع را نشان می‌دهند و از آنجا که مهمترین عامل مصرف نفت رشد اقتصادی است؛ دورنمای مصرف نفت نیز روندی کاهنده را نشان می‌دهد. قابل ذکر است که تصمیمات اوپک در کاهش تولید هنوز نتوانسته است همسو با کاهش مصرف حرکت کند و در نتیجه سطح ذخیره سازی‌ها رو به تزاید گذاشته است. از سوی دیگر سطح ظرفیت مازاد تولید اوپک در نتیجه کاهش تولید فعلی و احتمالا در دور بعدی اجلاس اوپک روندی افزایشی طی نموده و چنانچه سطح مذکور به میزان سال‌های قبل از 2004 برسد انتظار قیمت‌های آن دوران نیز دور از ذهن نمی باشد و قیمت نفت WTI به کمتر از 40 دلار تنزل خواهد نمود و به تبع آن نفت خام ایران نیز به کمتر از 30 دلار خواهد رسید. ارزش برابری یورو در برابر دلار در سطح 25/1 با حمایت روبه‌رو شده است و این موضوع احتمال افزایش یورو به سطح 3/1را تقویت نموده است، چنانچه این امر اتفاق افتد می‌توان انتظار داشت به‌عنوان عاملی در جهت تقویت نفت عمل نموده و قیمت
نفت نیز فعلا در سطح 50 دلار با حمایت روبه‌رو شود.
جدول شماره 1 پیش‌بینی قیمت نفت‌خام WTI را برای هفته آتی نشان می‌دهد. بر مبنای عوامل بنیادی قیمت 50 دلار در بشکه پیش‌بینی می‌شود و عوامل غیربنیادی بین 5 تا 10 دلار بر قیمت اثرگذار است.
جدول شماره 2: محدوده‌های حمایت و مقاومت در روند قیمت نفت WTI را نشان می‌دهد. در روند کاهشی قیمت‌های 50 و 40 دلار در هر بشکه سطح حمایتی است که مانع کاهش بیشتر و در روند افزایشی قیمت 58 دلار مانع افزایش بیشتر می‌باشند. بدین معنی که احتمال تغییر روند قیمت با نزدیک شدن به این سطوح قیمتی بسیار بالا است.
برخی منابع و مأخذ:
۱. World Energy Outlook ۲۰۰۸, International Energy Agency, ۱۲ November ۲۰۰۸.
2. www.Bloomberg.com
۳. WWW.IEA.Org
*کارشناس ارشد اقتصاد انرژی، موسسه مطالعات بینالمللی انرژی
ارسال نظر