سرنوشت بازار آهن بعد از رشد جهشی تعرفه‌ها
بهنود دامغانی
دیروز بالاخره پس از یک هفته انتظار کمیسیون ماده یک جلسه خود را برای تعیین نرخ جدید تعرفه واردات آهن برگزار کرد، اما آخرین شنیده‌ها‌ حاکی است که اعضای این کمیسیون تصمیم مشخصی مبنی بر افزایش یا کاهش تعرفه واردات آهن‌آلات نگرفته‌اند.

اختلاف نظر بین تولیدکنندگان بزرگ فولاد دولتی و مصرف‌کنندگان آهن‌آلات، همچنین ارائه نکردن استدلال‌های مورد تایید به کمیسیون‌
ماده یک از سوی برخی فولادسازان غیردولتی سبب شد تا این کمیسیون نتیجه قابل ارائه‌ای نگیرد.
دیروز نتیجه نامشخص برای تعرفه‌ها سبب شد تا تجار در مورد خرید انبوه آهن‌آلات با عینک تردید به بازار نگاه کنند چرا که هر گونه اشتباه در معاملات سرنوشت تیره‌ای را برای خریدار به ارمغان خواهد آورد.
در چنین شرایطی نظر کمیسیون ماده یک باید به دور از هر گونه تصمیم احساسی باشد؛چرا که تغییر نامعقول تعرفه‌ها بازار را به ناکجاآباد می‌برد.
طی هفته گذشته شواهد نشان داد که شایعه تغییر تعرفه‌ها موج‌های سنگینی را روانه بازار آهن کرد. به طوری که وقتی خبر آمد تعرفه‌ها به طور جهشی می‌خواهد افزایش یابد ناگهان سیل خرید روانه بورس کالا شد و محصولات ذوب‌آهن اصفهان یکشنبه گذشته پس از رکود چند هفته‌ای به طور شگفت‌انگیزی مورد معامله قرار گرفت به طوری که بورس کالا چهارشنبه گذشته را با عرضه ۱۵۲هزار تنی میلگرد و تیرآهن از سوی «فولادی‌ها» به عنوان روز طلایی بورس کالا خواند. علائم نشان داد که خبر یا افزایش قطعی تعرفه‌ها می‌تواند تقاضا در بازار آهن را به طور کاذب افزایش دهد چرا که تجار با این تصور که رشد تعرفه واردات در ماه‌های آینده منجر به گرانی آهن می‌شود نسبت به خرید آهن‌آلات در روزهای ارزانی اقدام‌ می‌کنند تا در شرایط افزایش قیمت‌ها بفروشند. این تراژدی اخطار به بازار آهن تلقی می‌شود، چون در شرایطی که تولید فولاد نصف مصرف آن (تولید فولاد حدود ۱۲میلیون تن و مصرف حدود ۲۳میلیون تن) است، هر گونه تعرفه جهشی واردات آهن سبب خواهد شد واردات این کالا صرفه اقتصادی چندانی نداشته باشد. از سویی دیگر با سقوط روند واردات فولاد در چهار ماه آینده روبه‌رو خواهیم شد. این در شرایطی است که در پایان اسفند ماه و فصل بهار که اوج مصرف آهن‌آلات است اگر تقاضا در اوج قرار گیرد و بازار خالی از آهن‌آلات باشد انفجار قیمت‌ها رخ می‌دهد این موضوع در سال جاری به دلیل کاهش ثبت سفارش در سال ۸۶ و کند شدن روند واردات رخ داد به طوری که نرخ رشد افزایش قیمت‌های جهانی آهن‌آلات در شرایط آتشفشان قیمت‌ها (دو ماه پیش) در ایران بیشتر از خارج کشور بود. چون رشد قیمت‌ها در شرایطی در جهان به وقوع پیوست که میزان واردات آهن‌آلات (به غیر از ورق) در داخل از رشد منفی برخوردار بود. چون مشکلات مربوط به ثبت سفارش آهن‌آلات به ایران و فقدان آهن‌آلات در بازارهای جهانی روند واردات را کند کرده بود.
حال اگر این مهم در سه یا چهار ماه آینده در شرایطی رخ دهد که تعرفه‌ها به طور جهشی افزایش پیدا کرده است حال چه اتفاقی در بازار آهن رخ می‌دهد؟!
بنابراین کمیسیون ماده یک باید بر اساس پیش‌بینی‌ها و اتفاقات مهمی که در بازارهای جهانی فولاد در ماه‌های آینده رخ می‌دهد تصمیم بگیرد.در حال حاضر فولادسازان جهان تجربه سال ۲۰۰۱ که به دره مرگ فولاد موسوم است را از یاد نبرده‌اند و هم‌اکنون با کاهش تولید به دنبال متعادل شدن بازار هستند و بازار آهن روند نزولی خود را ادامه نخواهد داد. کما این که قیمت بیلت (ماده اولیه تولید محصول نهایی آهن) در بورس لندن پس از سقوط پی‌در‌پی روند نسبتا رو‌به‌رشدی به خود گرفته است و احتمال دارد که در ماه‌های آینده از مرز ۵۰۰دلار بگذرد چراکه خریدهای سه ماهه و ۱۵ ماهه بورس لندن بر روی ۴۶۰ و ۴۶۵ دلار بسته شده است.
بنابراین اعمال تعرفه‌های بالا برای واردات فولاد علاوه بر اینکه می‌تواند فرصت‌سازی برای فولادسازان داخلی کند اما ممکن است نمره منفی در کارنامه وزارت بازرگانی به عنوان متولی تنظیم بازار کالا به ثبت برساند.
بهترین تصمیمی که وزارت بازرگانی به منظور کنترل بازار می‌تواند بگیرد در اختیار قراردادن شمش ارزان در اختیار تولید‌کنندگان داخلی است تا آنها با عرضه بیشتر کالا نسبت به تنظیم بازار آهن اقدام کنند.تصمیم برای رشد جهشی قیمت آهن منجر به ایجاد بازار سیاه برای آهن می‌شود و تجربه بهار امسال برای این بازار تکرار می‌شود. برخی افراد سودجو به بهانه کسب درآمد بیشتر در این آشفته بازار اقدام به خرید می‌کنند تا در فصل گرانی بفروشند.حمایت غیرمنطقی از تولیدکننده با ابزار تعرفه‌ای مانند درمان سرطان است که به طور موقتی اوضاع بیمار را بهبود می‌بخشد بنابراین دولت باید توان رقابت‌پذیری تولیدکنندگان داخلی را با سیاست‌گذاری منسجم‌‌تری که قطعا متولی آن وزارت صنایع و معادن و بانک‌ها هستند افزایش دهد.
دامپینگ چینی‌ها جدی است
چرا چینی‌ها ارزان تولید می‌کنند و ارزان می‌فروشند؟ اگر دولت با افزایش تعرفه‌ها جلوی واردات آهن را بگیرد دیگر کالای چینی ارزان وارد کشور نمی‌شود. این موج به طور خودکار سبب خواهد شد تولید داخلی هم ارزان نشود. در شرایط فعلی دامپینگ چینی‌ها در بازار آهن جدی است اما نباید با ابزار تعرفه‌ای آن هم به صورت رشد جهشی جلوی فولاد ارزان چینی را گرفت. چینی‌ها باید به این نتیجه برسند که به دلیل متعادل شدن تولید و تقاضا در بازار آهن واردات برای ‌آهن صرفه اقتصادی نخواهد داشت.
به گفته انجمن تولیدکنندگان فولاد در حال حاضر بخش خصوصی 10میلیون تن ظرفیت خالی دارد که دولت با تامین شمش فولاد می‌تواند از ظرفیت‌های خالی بخش خصوصی استفاده کند. این مهم شاید باعث کنترل بازار آهن شود حال فولادسازان ایرانی این پرسش را باید مطرح کنند که چرا فولادسازان چینی ارزان تولید می‌کنند؟ پاسخ صحیح به این پرسش می‌تواند راهگشای بازار فولاد باشد.