محمد حسین بابالو
مس یکی از فلزات پرمخاطب و پرنوسان در بازار فلزات پایه جهانی است. این فلز در طول چند سال اخیر نوسانات بسیاری را متحمل شده و این نوسان به صورت مستقیم بر سوددهی و تغییر قیمت سهام شرکت ملی مس ایران به عنوان متولی اصلی صنعت مس ایران موثر است.

به همین دلیل به یکی از پر مخاطب‌ترین اخبار تبدیل شده است. در طول یک‌سال گذشته نوسان قیمت این کالا بیش از 50‌درصد بوده است. پیش‌بینی فروش این کالا توسط شرکت ملی مس بنا بر مس 5000 دلار بوده در حالی که قیمت حال حاضر 3990 دلار بر هر تن می‌باشد. یعنی نزدیک به 1000 دلار کاهش. به گفته مدیر امور مجامع و سهام فملی پیش‌بینی سود این شرکت بلند پروازانه نبوده و با کاهش هزینه‌ها و سرمایه‌گذاری بر پروژه‌های زودبازده از جمله کنسانتره مولیبدن قابل جبران است. این در شرایطی است که بسیاری از شرکت‌های بزرگ معدنی جهان از جمله ریوتینتو از کاهش تولید و سرمایه‌گذاری بر این بخش خبر داده است. همچنین کنسانتره مولیبدن در سیکل فرآوری مس بدست آمده و با فرض کاهش استخراج، تولید این مواد نیز با کاهش روبه‌رو خواهد شد.
نکته‌ای که شاید در این بین مغفول مانده تاثیرپذیری چند فاز متفاوت از یکدیگر می‌باشد که از تاثیر قیمت نفت بر هزینه تمام شده و بالتبع قیمت این فلز می‌باشد. روند کلی صعودی و نزولی هر دو یکسان بوده ولی در برهه‌ای از زمان با تغییرات چشمگیری مواجه شده است. همان طور که می‌دانید نزدیک به ۳ سال پیش تقاضا از عرضه فزونی گرفته و قیمت بالا رفت. این افزایش قیمت واقعی نبوده و با نوساناتی همراه شد. هم اکنون با کاهش قیمت نفت و جو روانی رکود به همراه کاهش واقعی تقاضا قیمت کاهش یافت. نمودارها خود معرف این مطلب هستند.
در صورت کاهش بیشتر قیمت نفت احتمال کاهش قیمت متصور بوده و با توجه به تلاش اوپک برای ثبات قیمت نفت امید است قیمت این فلز نیز ثابت بماند. نکته دیگر کاهش چشمگیر رشد مصرف چین بوده که با توجه به کاهش 3‌درصدی رشد اقتصادی این کشور زنگ خطری جدی برای پیشی گرفتن عرضه از تقاضا در مقیاس جهانی به صدا درآمده است.
این مطالب در تغییر قیمت سهام به دلیل جو روانی آن بسیار موثر بوده و شاید تا این حد در سود سهام موثر نباشد. بایستی گفت که قیمت سهام در کشور ما همچون تابعی چند متغیره و پیچیده بوده که وابستگی بسیاری به شرایط بازار رسمی و غیررسمی و همچنین شرایط سیاسی داخلی و خارجی ایران دارد. متاسفانه این بازار بیشتر از شرایط روانی، حدس و گمان و شایعات تاثیر می‌پذیرد تا شرایط جاری و واقعی. در این بازار افت قیمت‌ها یک شبه و ترمیم آنها سال‌ها به درازا خواهد کشید. البته تاثیرپذیری این بازار از بازارهای جهانی و تغییرات قیمت جهانی کالاها و بالاخص فلزات مطلب روشن و مبرهنی است. اما باید توجه داشت که اقتصاد ایران غالبا با جهان تعامل چندانی ندارد و علت آن در اقتصاد نیمه دولتی ایران نهفته است.
در خصوص صنعت مس ایران باید از دو جنبه متفاوت و گاهی متضاد به قضیه نگریست. دو روی متفاوت این صنعت معادن زیرزمینی با هزینه تولید بالا و معادن روباز با هزینه تولید پایین است. در یکی از تحلیل‌های پیشین این صنعت به تحلیل معادن زیرزمینی این ماده معدنی پرداخته و هشدار داده شد. هم اکنون و بعد از گذشت نزدیک به 3 هفته شرایط این معادن به بحران جدی بسیار نزدیک شده است. امید است دولت در زمان مقتضی اقدام به چاره‌اندیشی مناسب کند.
در این بین، این نشریه نیز به عنوان یکی از معتبرترین نشریه‌های اقتصادی با این موضوع دست در گریبان بوده و سعی در اطلاع‌رسانی درست در این خصوص دارد. با توجه به شرایط بازار بالاخص شرایط بازار مالی ایران و شرکت‌های دخیل در آن من جمله شرکت ملی مس ایران بسیاری از خوانندگان از تعقیب اخبار مرتبط با این ماده سعی در پیش‌بینی تغییرات آینده قیمت سهام این شرکت را دارند. در این خصوص باید گفت که در کشورمان شرکت ملی صنایع مس ایران حرف اول و آخر را در این صنعت می‌زند و رکورد استخراج بیش از ۸۹‌میلیون تن در سال ۸۶ را که بیش از ۳۴‌میلیون تن آن سنگ سولفیدی بوده را در اختیار داشته و هم اکنون با داشتن سه معدن بزرگ سرچشمه، میدوک و سنگون که بصورت روباز و با عیار مناسب و با استفاده از تکنولوژی‌های روز دنیا از جمله لیچینگ، بیولیچینگ و فلوتاسیون زمام صنعت تولید و فرآوری این ماده را در اختیار گرفته است. همچنین سایر معادن باید خود را با شرایط این شرکت وفق دهند. این شرکت اولین شرکت واگذار شده ذیل بند ج اصل ۴۴ نیز بود. شرایط خرید و فروش این شرکت تاکنون به قیمت روز LME بوده است.
تولیدات این صنعت غالبا به قیمت روز جهانی صادر می‌شود و ملاک قیمت گذاری داخل نیز همین قیمت‌ها است. با فرض کاهش 50‌درصدی قیمت جهانی این فلز در یک‌ماه و احتمال دوام این امر حداقل برای سال 2008 سود شرکت ملی مس تا این لحظه تعدیل نشده است. در صورت تداوم وضع فعلی این شرکت ظرفیت بالقوه‌ای برای حوادث آتی و حداقل شایعات را خواهد داشت. نویسنده از هر نوع اظهار نظری با توجه به احتمال عواقب آن بر بازار سهم خودداری کرده با توجه به اهمیت این مطلب شایسته است دیگر کارشناسان به تحلیل این امر و تاثیرات آن بر این شرکت بپردازند. با توجه به انحصاری بودن این صنعت در کشور ما برای تنها یک شرکت امید است با دقت بیشتری به این امر پرداخته شود.
در گذشته این تحلیل برای معادن زیرزمینی با قیمت‌های نزدیک به ۵۹۰۰ دلار بر هر تن انجام گرفته و هم اکنون به تحلیل معادن روباز می‌پردازیم.
با فرض عیار 56‌درصد مس برای هر تن کنسانتره قیمت پایه LME : 3990 دلار در هر تن مس (Metal Bulletin) قیمت هر تن کنسانتره برابر 4/2234 دلار به ازای عیار مس و با فرض وجود ppmا30 عیار طلا و سولفور مولیبدن حدودا مبلغ حداکثر 900دلار اضافه شده که 3134دلار خواهد بود و با فرض هزینه‌های ذوب و حمل و نقل و... برای هر تن کنسانتره و تهیه شمش طلا و مس برای هر تن حداقل برابر 1200 ‌دلار برابر با 1934دلار برای هر تن کنسانتره خواهد شد. همچنین با فرض عیار 1‌درصد ماده معدنی استخراجی باید 56 تن تولید کرد یعنی به ازای هر تن 53/34دلار اما هزینه‌های تولید یک تن کنسانتره برابر است با:
اکتشاف ( اکتشاف مقدماتی و تفصیلی، تونل اکتشافی ): ۳دلار
استخراج (با فرض نسبت باطله برداری 2:1): 5/10دلار
خردایش، دانه بندی و فرآوری: ۱۵دلار
بهره مالکانه و عوارض و مالیات: 2دلار
حمل و نقل: ۱دلار
مجموع هزینه‌های ذکر شده برابر دلار 3105 می‌باشد. سود خالص این حرفه با توجه به ارقام ذکر شده تنها 3/30دلار خواهد بود.
اعداد و ارقام توسط تجربه شخصی نویسنده نگاشته شده است.
حال اگر شیوه معکوس را برای محاسبه بکار بریم با فرض هزینه استخراج 5/31دلار و هزینه ذوب و تصفیه 1200دلار عدد 2964دلار در هر تن مس خالص به دست می‌آید یا به عبارت دیگر با فرض هزینه‌های تولید فوق‌الذکر، نقطه سر به سری این حرفه قیمت مس برابر با 2964دلار خواهد بود. از این نقطه به بعد باید هزینه‌های تولید و ذوب و تغلیظ را کاهش داد.
این مبلغ نزدیک به ۳۰۰۰ دلار خواهد بود و با فرض خطای محاسبات و تغییرات هزینه‌های تولید و فرآوری و‌درصد محتوی ماده معدنی، بین ۲۵۰۰ تا ۳۵۰۰ دلار خواهد بود. همچنین پایین‌ترین قیمت یک‌ساله اخیر نزدیک به ۳۶۰۰ دلار بر هر تن بوده است که نزدیک به ۱۰۰دلار بالاتر از کف برآورده‌های ما است. به عبارت دیگر هنوز امید بسیاری به صنعت مس ایران برای معادن روباز با هزینه تولید کمتر می‌رود. به احتمال قوی و با توجه به گزارش ملی مس سودآوری این شرکت تغییر زیادی نداشته، ولی احتمالا در طرح‌های توسعه شاهد نوساناتی خواهیم بود. در صورت کاهش قیمت‌های این فلز در بازار جهانی و بالاخص کاهش خرید و فروش این فلز احتمال تغییرات در روند فعالیت این شرکت محتمل خواهد بود. آینده در برگیرنده بسیاری از حوادث تلخ و شیرین خواهد بود.
فراموش نکنیم همین امروز و با قیمت زیر 4000 دلار بر هر تن مس معادن زیرزمینی این فلز با مشکلات جدی روبه‌رو بوده و امید است توجه لازم صورت گیرد. در صورت عدم توجه به این معادن باید منتظر تعطیلی آنها باشیم.
معدن مس قلعه زری بیرجند به مدت نزدیک به ۳ سال به دلیل عدم صرفه اقتصادی به صورت نیمه فعال درآمده و به گفته یکی از کارگران این معدن برای خرید یک کیلوگرم قند و شکر شرمنده خانواده بودیم. این صنعت هم اکنون نیازمند کمک دولت است.
Babaloo_eng@yahoo.com