مترجم: زهرا سلیمی

روسیه، ایران و قطر که حدود ۶۰ درصد از کل ذخایر گازی را در اختیار دارند در تاریخ ۲۱ اکتبر سال جاری بر سر تشکیل اوپک گازی به توافق رسیدند.

این سه کشور که بزرگترین صادرکنندگان گاز در دنیا می‌‌‌‌باشند هدف از تصمیم خود را افزایش قیمت این ماده ذکر کرده‌اند. قیمت گاز در ماه‌‌‌‌های اخیر به شدت سقوط کرده است. ولی متاسفانه قدرت این کشورها در شرایط کنونی به حدی نیست که بتوانند قیمت‌‌‌ها را کنترل کنند؛ زیرا در حال حاضر قیمت گاز توسط بازار نفت و پتروشیمی ‌‌‌‌تعیین می‌‌‌‌شود و چیزی به عنوان بازار مستقل گاز وجود ندارد.

بر اساس گفته کارشناسان شورای فنی این گروه سه نفره می‌‌‌‌تواند بسیاری از مسائل را طی یک هفته حل و فصل کند. گفته می‌‌‌‌شود که تشکیل اوپک گازی در ۱۸ نوامبر سال جاری میلادی نهایی و اساس‌‌‌نامه آن نیز تدوین خواهد شد. تدوین اساس‌‌‌نامه این سازمان از دو سال پیش که ایران پیشنهاد تشکیل آن را مطرح کرد در حال انجام است.

ایران خواهان آن است که با تشکیل اوپک گازی سقف معینی برای تولید گاز مشخص شود تا بتواند دوباره قیمت‌‌‌ها را بالا بکشد. اما مسکو بیشتر تمایل دارد تا این سه کشور در زمینه گسترش پروژه‌‌‌‌های مشترک گازی و حمل ونقل آن همکاری کنند. همکاری در زمینه حمل و نقل برای روسیه و حفظ امتیاز انحصاری صادرات گاز توسط شرکت گازپروم این کشور مهم‌تر است. برای روسیه بسیار سخت است که گاز کشورهای آسیای میانه برای رسیدن به اروپا به جای گذشتن از بستر دریای خزر و یا ایران از این کشور عبور کند.

در کنار این مخمصه‌‌‌‌های ژئوپولیتیکی، عوامل سیاسی دیگری نیز وجود دارند که موجب بروز چالش‌‌‌‌هایی بر سر راه تشکیل این سازمان گازی خواهند شد. روسیه متعهد شده است تا نیاز گاز اروپا را تا ۳۰ سال آینده تامین کند. تاسیسات گازی ایران نیز پاسخگوی قراردادهای صادرات این کشور نمی‌‌‌‌باشد؛ به طوری که با وجود ذخایر عظیم گازی ایران برای تامین گاز مورد نیاز برخی از کشورهای طرف قرارداد خود از ترکمنستان گاز خریداری می‌‌‌‌کند. ترکمنستان نیز در جای خود تمایل اندکی به تشکیل اوپک گازی نشان داده است.

قطر نیز که یکی از بازیگران جدید عرصه گاز می‌‌‌‌باشد هنوز نتوانسته است بسیاری از پروژه‌‌‌‌های گازی خود را تکمیل کند. همچنین این کشور متعهد قراردادهای طولانی مدت برای صادرات گاز به اروپا می‌‌‌‌باشد. اگر این کشور میزان صادرات خود به اروپا را کم کند، کشورهای رقیب مثل لیبی و الجزایر به سرعت جای آن را خواهند گرفت.

همچنان که در بالا گفته شد، بازار مستقلی به نام بازار گاز حتی در اروپا و قیمت جهانی گاز وجود ندارد. قیمت این ماده در هر معامله تعیین می‌‌‌‌شود. در نتیجه به عقیده کارشناسان سایت خبری ریا نووستی، تشکیل اوپک گازی و عرضه محدود این ماده هیچ کمکی به بالا بردن قیمت آن نمی‌‌‌‌کند. بر اساس این تحلیل، محدود کردن صادرات گاز فقط به کشورهای تولید کننده لطمه وارد می‌‌‌‌کند و باعث کاهش درآمدهای آنان می‌‌‌‌شود.

در مقابل قیمت گاز در اروپا توسط ارزش نفت و مواد پتروشیمی‌‌‌‌ تعیین می‌‌‌‌شود که این سه کشور تولیدکننده گاز هیچ کنترلی بر آن ندارند. البته قابل درک است که این سه کشور برای جلوگیری از افت بیشتر قیمت گاز، دست به چنین اقدامی‌‌‌ ‌بزنند. ارزش نفت در روزهای اخیر به شدت ریزش کرده و به نصف قیمت آن در تابستان گذشته رسیده است. این روند موجب سقوط قیمت گاز نیز شده است. سران این سه کشور به این دلیل که نمی‌‌‌‌توانند روند نزولی قیمت گاز را کنترل کنند به فکر چاره افتاده اند.

به گفته غلامحسین نوذری وزیر نفت جمهوری اسلامی ‌‌‌‌ایران، نیاز به تشکیل اوپک گازی کاملا مشهود است. ولی اروپا و ایالات متحده آمریکا از تشکیل سازمان کشورهای صادرکننده گاز ابراز نگرانی کرده‌اند و می‌‌‌‌گویند این اقدام موجب بحران بیشتر در بازار انرژی می‌‌‌‌شود و زمینه را برای کنترل قیمت‌‌‌ها توسط این کشورها آماده می‌‌‌‌کند.

به گزارش گاردین، در گذشته کشورهای عمده صادرکننده گاز بطور غیر رسمی‌‌‌‌جلساتی را با عنوان مجمع کشورهای صادرکننده گاز (GECF) برگزار می‌‌‌‌کردند که علاوه بر این سه کشور شامل ونزوئلا، نیجریه، الجزایر، مصر، اندونزی و لیبی نیز می‌‌‌‌شد. ایران خواهان تشکیل یک سازمان رسمی‌‌‌‌و مستقل شبیه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) می‌‌‌‌باشد تا بتواند کنترل قیمت‌‌‌ها و همچنین عرضه و تقاضا را در دست گیرد.

به گفته عبدالله العطیه وزیرنفت و انرژی قطر اگر خدا بخواهد در دیدار آتی مجمع کشورهای صادرکننده گازتاسیس سازمان کشورهای صادرکننده گاز تصویب خواهد شد. برخی تحلیل‌گران می‌‌‌‌گویند انتظار می‌‌‌‌رود اعضای اوپک گازی بیشتر در زمینه مفاد قراردادهای بالادستی گاز با هم همکاری کنند تا در مورد کاهش و افزایش میزان عرضه آن.

نوذری دیدار روز سه شنبه را نقطه عطفی در گسترش روابط این سه کشور می‌‌‌‌داند. به گفته نماینده روسیه تشکیل اوپک گازی می‌‌‌‌تواند به گسترش و تکمیل پروژه‌‌‌‌های مشترک کمک کند. این پروژه‌‌‌ها میتواند شامل مراحل اکتشاف، استخراج، پالایش و فروش گاز باشد. به گفته وی کمیته فنی متشکل از متخصصین گازی هفته آینده در دوحه پایتخت قطر دیدار خواهند کرد تا جنبه‌‌‌‌های مختلف این مساله را بررسی کنند.