مسعود فزون‌بال

نام‌گذاری سال جدید به نوآوری و شکوفایی و همچنین مطرح کردن طرح بزرگ تحول اقتصادی از سوی دیگر، نشان از هم‌سویی دولت با بیانات رهبر معظم انقلاب در تشویق و حمایت از خلق نوآوری و ایجاد تحول و شکوفایی در عرصه‌های مختلف صنعتی و اقتصادی کشور دارد. بی‌تردید هر حرکت نو و تغییر مثبتی در یکی از بخش‌ها، اگر با برنامه‌ریزی‌های مدبرانه و پیگیری‌های مستمر همراه باشد نه تنها موجب شکوفایی آن بخش می‌شود، بلکه تاثیر آن در دیگر بخش‌های مرتبط با آن نیز قابل توجه خواهد بود. لذا ضروری به نظر می‌رسد که برای دستیابی به این آرمان ارزشمند، علاوه بر هیات دولت، کارشناسان عرصه‌های مختلف نیز نظرات و راهکارهای پیشنهادی خود را مطرح کنند تا پس از تجمیع نظرات، مصادیق نوآوری و شکوفایی در هر بخش به طور مشخص تعریف شود تا علاوه بر تقویت حرکت‌های مثبت قبلی، اقدامات جدید دیگری نیز در آن بخش‌ها آغاز شود.

در این راستا و با توجه به اینکه صنعت نفت بخشی بسیار تاثیرگذار بر اقتصاد کشور بوده است و شکوفایی آن نیز زمینه‌ساز تحولات بزرگ اقتصادی خواهد بود، در زیر به مصادیقی از نوآوری و شکوفایی در این صنعت اشاره می‌شود؛ خوشبختانه در سال‌های اخیر اقدامات مثبتی در حمایت از نوآوری و توسعه فن‌آوری در بخش‌های فنی و مهندسی صنعت نفت آغاز شده است که بی‌تردید با سرعت بخشیدن به این اقدامات و توسعه و تسری آن در بخش‌های مدیریتی و بازرگانی صنعت نفت، دستیابی به شکوفایی روزافزون این صنعت دور از انتظار نخواهد بود.از حدود یک قرن پیش تاکنون با کشف اولین چاه نفت در ایران و سپس کشف میادین نفتی در دیگر کشورهای منطقه در دهه‌های پس از آن که موجب تبدیل شدن خاورمیانه به یکی از مهم‌ترین مناطق نفت‌خیز جهان شد، به تدریج اقتصاد و سیاست کشورهای این منطقه به نوعی با نفت عجین شد با تشکیل سازمان اوپک، تعدادی از کشورهای تولیدکننده نفت در منطقه تلاش کردند تا با تکیه بر مزیت تولید نفت، جایگاه خود را در بازار انرژی ارتقا بخشند و گرچه این امر نیز تاکنون به طور نسبی تحقق یافته است؛ ولی به تدریج با بروز تحولات اقتصادی و سیاسی در دنیا ناشی از توسعه و گسترش چشمگیر علم و فن‌آوری در عرصه‌های مختلف از جمله در بخش انرژی، امروزه تنها با تکیه بر تولید نفت نمی‌‌توان از جایگاه پایداری در بازار انرژی برخوردار بود و بنابراین استفاده از فن‌آوری‌های نوین در مهندسی نفت و روش‌های نو در بخش بازرگانی و فروش ضروری است. از این رو سرعت بخشیدن به توسعه فن‌آوری‌های نوین در بخش بالادست از جمله لرزه‌نگاری‌های سه‌بعدی و چاربعدی، حفاری‌های هوشمند، روش‌های نوین افزایش ضریب بازیافت، مدیریت و نگهداری از مخزن و تربیت نیروی انسانی متخصص در این بخش‌ها بسیار ضروری است.

همچنین با توجه به ارزش افزوده فرآورده‌های حاصل از نفت و گاز در صورت بکارگیری موثر فن‌آوری‌های مرتبط در صنایع پالایشی و پتروشیمی لزوم توجه به بخش پایین‌دست نیز مشخص می‌شود. ضمنا در این بخش با افزایش ظرفیت پالایشی، می‌توان علاوه بر درآمد ناشی از ارزش افزوده تولید و فروش فرآورده‌ها، درآمدزایی کشور را در زمینه سوآپ نفت نیز بالا برد.

علاوه بر مزیت تولید نفت و توسعه فن‌آوری در بخش مهندسی، عامل دیگری که می‌توان در ارتقای جایگاه کشورمان در بازار جهانی انرژی موثر باشد استفاده از روش‌های نو در عرضه و فروش نفت و فرآورده‌های نفتی است. در حال حاضر که شاهد بالاترین قیمت‌های نفت در تاریخ معاملات آن هستیم، معاملات کاغذی در بورس‌های بین‌المللی مربوطه چندین برابر مقدار نفت خامی است که به صورت واقعی هر روزه به بازار عرضه می‌شود.لذا کشور ما به عنوان یک تولیدکننده بزرگ مناسب است بیش از پیش وارد این‌گونه بازارها شود. بی‌تردید با استفاده از روش‌های علمی و عملی مناسب در کاهش ریسک چنین معاملاتی، می‌توان کشور را از درآمدهای ناشی از این‌گونه روش‌های فروش بهره‌مند کرد در این خصوص نیز افتتاح فاز اول بورس نفت ایران در اواخر بهمن‌ماه سال گذشته سرآغاز حرکت بزرگی است که بی‌تردید در صورت افزایش همکاری سه وزارتخانه نفت، امور اقتصادی و دارایی و امور خارجه نتایج مثبت آن با سرعت بیشتری به ثمر خواهد رسید. مطمئنا بزرگ‌ترین بزرگداشت یکصد سالگی صنعت نفت کشور، همانا ایجاد زمینه‌های شکوفایی روزافزون این صنعت است.

کارشناس اقتصادی در حوزه انرژی