غلامعلی رحیمی- مهرزاد زمانی*
بهای نفت خام در بازار آمریکا (بورس نیویورک) طی هفته گذشته (۱۳ ژانویه الی ۱۹ ژانویه ۲۰۱۲) از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بوده و ابتدا از حدود ۷/۹۸ دلار در هر بشکه تا بیش از ۷۱/۱۰۰ دلار در هر بشکه در تاریخ ۱۷ ژانویه ۲۰۱۲ افزایش یافت، ولی مجددا تا سطح ۳۹/۱۰۰ دلار در هر بشکه در تاریخ ۱۹ ژانویه ۲۰۱۲ کاهش یافت. بر این اساس طی هفته گذشته، عمده‌ترین عوامل تقویت‌کننده قیمت نفت خام در بازارهای جهانی عبارتند از:

• انتشار اخبار مثبت درباره اقتصاد آمریکا و بهبود روند بازسازی اقتصادی این کشور
• افزایش قابل توجه (۵/۰ درصدی) در پیش‌بینی رشد اقتصادی آمریکا در سال ۲۰۱۲ بر اساس تازه‌ترین گزارش ماهانه بازار نفت دبیرخانه اوپک در ژانویه ۲۰۱۲
• رشد تولیدات کارخانه‌ای آمریکا در دسامبر 2011
• رشد شاخص تولید در ایالت نیویورک آمریکا؛
• کاهش نرخ بیکاری آمریکا از 7/8 درصد در نوامبر 2011 به کمتر از 5/8 درصد در ماه دسامبر؛
• کاهش قابل توجه سطح ذخیره‌سازی‌های نفت‌خام آمریکا معادل ۴/۳ میلیون بشکه در هفته منتهی به ۱۳ ژانویه ۲۰۱۲
• پیش‌بینی بانک گلدمن ساچس مبنی بر احتمال جهش قیمت نفت خام در سال 2012 درپی اختلال در عرضه نفت‌خام خاورمیانه و نیجریه و همچنین کاهش ظرفیت اضافی تولید نفت اوپک با رسیدن تولید عربستان به حدود 10 میلیون بشکه در روز؛
• انتشار اخبار امیدوارکننده درباره اقتصاد چین و رشد ۹/۸ درصدی اقتصاد این کشور در ۳ ماهه چهارم سال ۲۰۱۱ که بالاتر از برآورد کارشناسان اقتصادی بود.
• انتشار خبر رشد اعتماد سرمایه‌گذاران آلمانی
• امیدواری به بهبود وضعیت بدهی‌های منطقه یورو
• پیش‌بینی کاهش تولید نفت خام نروژ در سال 2012 به دنبال بالارفتن عمر میادین نفتی این کشور
• کاهش ۵/۰ درصدی صادرات روزانه نفت اوپک به استثنای آنگولا و اکوادور از مسیر دریا در چهار هفته منتهی به ۴ فوریه ۲۰۱۲ در مقایسه با چهار هفته منتهی به ۷ ژانویه ۲۰۱۲ در پی نزدیک شدن به پایان فصل زمستان در نیمکره شمالی و به دنبال آن کاهش تقاضای نفت از سوی پالایشگران آسیایی، براساس پیش‌بینی موسسه اویل موومنتس
• افزایش ناآرامی‌های سیاسی در منطقه خاورمیانه و نگرانی معامله‌گران از بروز اختلال در مبادی استراتژیک حمل‌ونقل نفت خام
• افزایش نگرانی‌های مربوط به اختلال در عرضه نفت خام در منطقه خاورمیانه و نیجریه
• کاهش ارزش دلار در مقابل یورو
• و همچنین افزایش ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی.
البته طی هفته گذشته، انتشار برخی اخبار و اطلاعات منفی موجب تضعیف قیمت نفت‌خام در بازارهای جهانی شده و از افزایش بیشتر قیمت‌ها جلوگیری کرد. بر این اساس طی دوره مذکور، عمده‌ترین عوامل تضعیف‌کننده قیمت نفت خام در بازارهای جهانی عبارتند از:
• کاهش تقاضای بنزین در بازار آمریکا در هفته منتهی به ۱۳ ژانویه ۲۰۱۲
• پیش‌بینی کاهش 1/0 درصدی در نرخ رشد اقتصادی جهان در سال 2012 نسبت به سال 2011 و رسیدن آن به سطح 5/3 درصد، بر اساس تازه‌ترین گزارش ماهانه بازار نفت دبیرخانه اوپک در ژانویه 2012
• کاهش ۱۰ هزار بشکه‌ای در روز در برآورد میزان رشد تقاضای جهانی نفت خام در سال ۲۰۱۲ بر اساس جدیدترین گزارش ماهانه بازار نفت دبیرخانه اوپک در ژانویه ۲۰۱۲ نسبت به برآورد قبلی این سازمان
• کاهش 220 هزار بشکه‌ای در روز در برآورد میزان رشد تقاضای جهانی نفت خام در سال 2012 بر اساس جدیدترین گزارش ماهانه آژانس بین‌المللی انرژی در ژانویه 2012 نسبت به برآورد قبلی این سازمان
• کاهش رتبه اعتباری ۹ کشور اروپایی توسط موسسه آمریکایی استاندارد اند پورز (S&P) و تداوم نگرانی‌ها درباره بحران مالی حوزه یورو
• افزایش 240 هزار بشکه‌ای تولید روزانه نفت سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) در دسامبر 2011 و رسیدن آن به بالاترین میزان خود در 3 سال گذشته یعنی 89/30 میلیون بشکه در روز (به دنبال شتاب‌گیری روند تولید نفت خام لیبی و رشد تولید نفت عربستان و امارات)، بر اساس تازه‌ترین گزارش ماهانه آژانس بین‌المللی انرژی (IEA).
بر اساس جدیدترین گزارش ماهانه بازار نفت دبیرخانه اوپک در ژانویه ۲۰۱۲، نرخ رشد اقتصادی جهان در سال ۲۰۱۲ به میزان ۱/۰ درصد نسبت به برآورد قبلی این سازمان کاهش یافته و در سطح ۵/۳ درصد قرار گرفته است. از سوی دیگر، نرخ رشد اقتصادی منطقه OECD در سال ۲۰۱۲ نسبت به برآورد قبلی این سازمان به میزان ۱/۰ درصد افزایش یافته و به ۶/۱ درصد رسیده است. در این میان نرخ رشد اقتصادی آمریکا با ۵/۰ درصد افزایش در مقایسه با برآورد قبلی، به ۲/۲ درصد رسیده؛ در حالی که نرخ رشد اقتصادی منطقه یورو با ۲/۰ درصد کاهش نسبت به برآورد قبلی دبیرخانه اوپک، به حدود ۲/۰ درصد خواهد رسید. نرخ رشد اقتصادی چین و هند نیز به‌ترتیب با ۲/۰ درصد و ۱/۰ درصد کاهش نسبت به برآورد قبلی دبیرخانه اوپک، به حدود ۵/۸ درصد و ۴/۷ درصد در سال ۲۰۱۲ خواهند رسید.
همچنین بر اساس جدیدترین گزارش ماهانه بازار نفت دبیرخانه اوپک در ژانویه 2012، تقاضای جهانی نفت خام در سال 2012 به 9/88 میلیون بشکه در روز خواهد رسید. بر اساس این برآورد، تقاضای جهانی نفت خام در سال 2012 به میزان 06/1 میلیون بشکه در روز نسبت به سال 2011 افزایش خواهد یافت که در مقایسه با برآورد قبلی این سازمان در حدود 10 هزار بشکه در روز کاهش نشان می‌دهد. تقاضای نفت خام منطقه OECD در سال 2012 نسبت به سال 2011 به میزان 70 هزار بشکه در روز کاهش یافته، در سطح 8/45 میلیون بشکه در روز قرار خواهد گرفت. از سوی دیگر تقاضای نفت خام کشورهای غیر OECD (شامل در حال توسعه و در حال گذار) به میزان 13/1 میلیون بشکه در روز نسبت به سال 2011 افزایش خواهد یافت.
بر اساس آمار دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، قیمت سبد نفتی اوپک طی دوره ۱۳ ژانویه الی ۱۹ ژانویه ۲۰۱۲، از یک روند نوسانی برخوردار بوده و ابتدا از حدود ۷۵/۱۱۱ دلار در هر بشکه تا بیش از ۲۴/۱۱۲ دلار در هر بشکه در تاریخ ۱۷ ژانویه افزایش یافته؛ ولی مجددا تا سطح ۵۹/۱۱۱ دلار در هر بشکه کاهش یافته است. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به ۱۹ ژانویه ۲۰۱۲، با ۷۸ سنت کاهش نسبت به هفته پیش از آن به هر بشکه ۱۱۱ دلار و ۸۳ سنت رسیده است. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به ۱۳ ژانویه ۲۰۱۲ معادل ۱۱۲ دلار و ۶۱ سنت بود. همچنین میانگین ماهانه بهای سبد نفتی اوپک طی ماه ژانویه ( تا ۱۹ ژانویه ۲۰۱۲)، با ۴ دلار و ۷۲ سنت افزایش نسبت به میانگین ماه دسامبر ۲۰۱۱، به هر بشکه ۱۱۲ دلار و ۶ سنت رسیده است. میانگین بهای سبد نفتی اوپک در ماه دسامبر ۲۰۱۱ معادل ۱۰۷ دلار و ۳۴ سنت در هر بشکه بود. سبد نفت خام اوپک در بردارنده ۱۲ نوع نفت خام اعضای این سازمان شامل مخلوط الجزایر، گریسول آنگولا، اورینته اکوادور، سنگین ایران، سبک بصره، صادراتی کویت، اس ‌سیدر لیبی، سبک «بونی» نیجریه، مارین قطر، سبک عربی عربستان سعودی، موربان امارات و بی.سی.اف ۱۷ ونزوئلا است.
قیمت نفت خام برنت دریای شمال در بورس لندن(ICE) برای تحویل در ماه فوریه 2012، از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بوده و از حدود 44/110 دلار در هر بشکه در تاریخ 13 ژانویه 2012 تا بیش از 55/111 دلار در هر بشکه در تاریخ 19 ژانویه 2012 افزایش یافت. همچنین در روز 19 ژانویه 2012، نفت خام برنت از حق مرغوبیت 16/11 دلار در هر بشکه نسبت به نفت خام WTI برخوردار بود. میانگین بهای هر بشکه نفت خام صادراتی ایران با 94 سنت کاهش نسبت به هفته قبل (10 ژانویه 2012)، در روز 18 ژانویه 2012 به بشکه‌ای 112 دلار و 21 سنت رسیده است. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین وزنی بهای هر بشکه نفت خام سبک ایران به مقصدهای مختلف در روز چهارشنبه (18 ژانویه 2012‌) 113 دلار و 41 سنت بود و همین رقم برای نفت خام سنگین در سطح 111 دلار و 59 سنت قرار داشت. همچنین قیمت هر بشکه نفت خام سبک ایران به بازار آفریقای جنوبی 110 دلار و 50 سنت و هر بشکه نفت خام سنگین ایران به این بازار 109 دلار گزارش شده است. هر بشکه نفت خام سبک ایران در بازار آسیا 115 دلار و 30 سنت، شمال غربی اروپا 110 دلار و 67 سنت و در بازار مدیترانه 109 دلار و 30 سنت معامله شده است. هر بشکه نفت خام سنگین ایران نیز در بازار آسیا 113 دلار و 68 سنت، شمال غربی اروپا 109 دلار و 17 سنت و در بازار مدیترانه 107 دلار و 45 سنت به فروش رسیده است. طی دوره 10 ژانویه الی 18 ژانویه 2012، بیشترین کاهش در قیمت نفت خام سبک و سنگین ایران مربوط به بازارهای مدیترانه و آفریقای جنوبی به میزان 03/2 دلار کاهش در هر بشکه بوده است. میانگین وزنی بهای هر بشکه نفت خام سبک و سنگین ایران نیز نسبت به هفته قبل، به‌ترتیب به میزان 96 سنت و 92 سنت در هر بشکه طی دوره مذکور کاهش یافته است. بر اساس آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا، میزان ذخایر نفت خام این کشور در هفته منتهی به 13 ژانویه 2012 معادل 2/331 میلیون بشکه بوده که در مقایسه با هفته قبل (6 ژانویه 2012) به میزان 4/3 میلیون بشکه کاهش یافته و معادل 5/4 میلیون بشکه از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 14 ژانویه 2011 کمتر است. میزان این ذخایر بر حسب روز نیز نسبت به هفته قبل به میزان 2/0 روز کاهش یافته و در سطح 5/22 روز قرار گرفته و معادل 3/0 روز کمتر از میزان مشابه سال قبل است. طی دوره مذکور، سطح خوراک پالایشی آمریکا به میزان 352 هزار بشکه در روز کاهش یافته و در سطح 585/14 میلیون بشکه در روز قرار گرفته که به میزان 246 هزار بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل است.
تولید نفت خام آمریکا طی دوره ۶ ژانویه الی ۱۳ ژانویه ۲۰۱۲ به میزان ۱۱۸ هزار بشکه در روز کاهش یافته و در سطح ۷۲۶/۵ میلیون بشکه در روز قرار گرفته و معادل ۵۲۱ هزار بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۱۴ ژانویه ۲۰۱۱ است. در همین زمان میزان واردات نفت خام آمریکا از ۹۰۷/۹ میلیون بشکه در روز به ۲۶۵/۸ میلیون بشکه در روز (معادل ۶۴۲/۱ میلیون بشکه در روز) کاهش یافته که معادل ۷۳۴ هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل است.
*کارشناسان ارشد موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی
منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی (www.iies.org )