آرش مرشد‌سلوک*

پس از دو سال انتظار این کالای چسبنده پشت درهای بورس کالا، در تیر ماه سال ۸۶ این طلسم شکسته و درهای بورس کالا به روی سیمان باز شد. همگان منتظر بودند بورس کالای ایران با سازوکارهای معاملاتی خود مختصات بازار تولید و مصرف سیمان را تغییر داده و با ایجاد یک بازار شفاف، قیمت این کالا را منصفانه کشف نماید که این امر به دید متخصصین راه چاره‌ای بود برای صنعت سیمان کشور با وجود آنکه انتظار می‌رفت سرمایه‌گذاران با این رخداد نظر مثبتی نسبت به سهام شرکت‌های سیمانی پیدا نمایند اما بر خلاف انتظار بازار سهام واکنشی به این رویداد از خود نشان نداد. این صنعت چند سالی بود که در خواب زمستانی بورس اوراق بهادار تهران فرو رفته بود و انتظار می‌رفت با این وقایع یخ آن رفته‌رفته ذوب گردد، اما امروز شاهد هستیم هر از گاهی در فصول مجامع یا فصول فعالیت صنعت ساختمان حرکت‌های خفیفی انجام می‌دهد. سیمان آمد اما دیر آمد. اگر سیمان زمانی که هنوز وارد سبد حمایتی نشده بود ورود آن در بورس کالا با کشف نرخ غیر‌رانتی همراه می‌گردید، این امر قطعا موجب کشف نرخ عادلانه آن می‌شد و مسبب شکوفایی دوباره این صنعت در بورس اوراق بهادار می‌گردید.

سیمان زمانی وارد بورس کالا شد که چند صباحی تا اجرای طرح هدفمند کردن یارانه‌ها باقی نمانده بود و تصمیم‌گیران دولتی گریبان این کالا را به ‌رغم حضور در بورس کالا رها نکردند.

حاشیه سود صنعت سیمان با هدفمند کردن یارانه‌ها به شدت کاهش یافت و اجرای قیمت‌های دستوری در بورس کالا موجب آن گردید این کالا با گذشت یک سال و اندی از حضور خود در رینگ بورس کالا از رونق بیفتد. زمانی که زمزمه‌های ورود این کالا در رینگ صنعتی بورس کالای ایران مطرح بود کارگزاران به واسطه دریافت مجوزهای معاملاتی این کالا در کورس رقابت بودند اما با گذشت زمان کوتاهی مشخص شد وجود این مجوز فارغ از تکمیل کردن کلکسیون مجوزهای کارگزاری لطف دیگری ندارد.کارشناسان صنعت سیمان معتقد بودند با ورود سیمان در رینگ رقابتی بورس کالای ایران توزیع رانت ،قیمت شکنی و قیمت‌گذاری از بین خواهد رفت اما این مهم محقق نشد. از ابتدای سیمانی شدن رینگ بورس کالا تا شهریور سال جاری ۳۴ شرکت سیمانی کالای خود را در هیات پذیرش بورس کالا ثبت نموده و در این بازار اعلام حضور کردند. این رقم در قیاس با ۶۷ شرکت سیمانی فعال کشور طی همین دوره نشان از عزم جزم تولید‌کنندگان جهت استفاده از ابزارها و فرصت و امکانات این بازار بود اما زمانی که میزان عرضه سیمان در بورس کالا طی این دوره را با میزان تولید کل کشور مقایسه می‌کنیم متوجه معضلاتی بر سر تحقق این عزم جزم خواهیم شد. از مجموع ۷۶ میلیون تن تولید کشور از تیرماه ۸۹ لغایت شهریور ۹۰ تنها ۹۴۰ هزار تن از آن در بورس کالا عرضه شده است که بیش از ۵۷ درصد از آن تنها توسط یک شرکت تولید‌کننده بوده است. کارشناسان سیمان عوامل زیر را دلایل عدم موفقیت معاملات سیمان در بورس کالا می‌دانند که جای تامل دارد.

۱- پیچیدگی‌های بازار سنتی در قیاس با بازار مدرن بورس کالا موجب گردیده حرکت از بازار سنتی به بازار بورس کالا با دشواری و کندی صورت پذیرد.

۲- عدم آشنایی خریداران و فروشندگان با ساز و کارها، ابزارهای بورس کالا و به تبع آن شناخت ناکافی فعالان بورس و بازار سرمایه از کالای سیمان و خصوصیات آن موجب شده فعالان صنعت با احتیاط بیشتری حرکت نمایند که این امر موجب رفتار فرسایشی صنعت در بورس کالا شده است.

۳- وجود نرخ تثبیت شده دولتی یکی از مهم‌ترین معضلات این صنعت در راه ورود به بورس است. با وجود آنکه قانون دولت را از قیمت‌گذاری کالای پذیرش شده در بازارهای خود انتظام منع می‌دارد اما متأسفانه این امر در واقعیت رخ می‌دهد و صنعت سیمان رنجور از این معضل با مشکلات آن دست و پنجه نرم می‌کند.

۴- شفافیت و قانون‌مندی بورس کالا که مهم‌ترین نقطه قوت آن است در راه ورود این کالا به بورس ایجاد مشکل کرده است. زیرا پس از ورود این کالا به بورس قطعا قانون شکنی‌ها، فرارهای مالیاتی و بسیاری دیگر از هنجار شکنی‌ها خود را نمایان خواهد کرد که این امر به مذاق هنجار شکنان خوش نخواهد آمد و سبب خواهد شد این کالا در طی مسیر خود به بورس با چالش همراه شود.

۵- فروش همزمان شرکت‌های تولید‌کننده سیمان در بورس و خارج از بورس مزید بر علت گردیده تا سیمان در بورس کالا از رونق بیفتد. قطع به یقین خریداران سنتی صنعت سیمان سخت قانع خواهند شد که مذاکرات رو‌در‌رو و ارتباط مستقیم خود را با تولید کننده قطع کنند و این امر را با واسطه‌ای شفاف به نام بورس شکل دهند. به هر تقدیر موانع فوق همراه با موانع مستتر دیگری سبب گردیدند این کالا آنچنان که باید و شاید و لایق صنعت سیمان باشد در بورس حضور نیافت متخصصین امر معتقدند جهت حل مشکلات و معضلات اقدامات زیر اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.

۱- بورس کالا، شبکه کارگزاران بورس کالا، سازمان بورس و انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان باید در یک حرکت جدی تلاش نمایند سطح آگاهی فعالان بازار سرمایه و فعالان بازار صنعت سیمان را افزایش دهند و با فرهنگ سازی زمینه‌های آشنایی هر چه بیشتر و تعامل بهتر صنعت سیمان و بورس را فراهم آورند.

۲- بورس کالا باید تلاش کند در کنار انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان از هویت خود دفاع نموده و کالای سیمان را از شمول قیمت گذاری خارج کند که تا این امر محقق نشود همانا تمام تلاش‌ها به مصداق آب در هاون کوبیدن خواهد بود. زیرا در صورت عدم کشف نرخ شفاف در بورس دیگر نیازی به حضور در رینگ معاملات نیست.

۳- شرکت‌های عرضه‌کننده و تولید‌کننده سیمان باید تلاش نمایند خریداران خود را به سمت بورس سوق دهند و تا آنجا که ممکن باشد از فروش کالا خارج از بورس اجتناب نمایند که قطعا در صورت تحقق این امر نوید بازار شفاف و کارا در راه خواهد بود.

۴- با توجه به آنکه سیمان تولیدی کشور در کلیه واحدهای تولیدی تقریبا دارای کیفیت یکسانی می‌باشند بحث رقابت در این صنعت به محل تحویل این کالا باز‌می‌گردد. بورس کالا باید شرایطی را برای معاملات سیمان فراهم نماید که این رقابت در بورس نیز حفظ شود. این امر می‌تواند با کشف نرخ پرمیوم تحویل در سراسر کشور صورت پذیرد به هر حال باید تلاش نمود که مزیت‌های رقابتی صنعت سیمان را در بورس نیز حفظ و در جهت توسعه آن تلاش کرد.

*مدیر واحد کالایی شرکت کارگزاری تامین سرمایه نوین