اظهارات اخیر رییس بانک مرکزی و واکنش مسوولان بورسی
بازار آتی سکه در معرض اتهام
آزاده حسینی- سردار خالدی: بخش مبادلات آتی بورس کالا که از بدو راه‌اندازی بورس کالا در سال ۱۳۸۲ مدنظر مسوولان قرار داشت با پیگیری‌ها برای رسیدن به راه‌های شرعی که مورد تایید فقها باشد سرانجام با کسب نظر مثبت فقها و اعضای شورای عالی بورس در سال ۱۳۸۷ راه‌اندازی شد و طی این مدت از زمان شروع دادوستد قراردادهای آتی سکه طلای تمام بهار آزادی طرح امام (ره) ضرب سال ۱۳۸۶ در بورس کالای ایران که نزدیک به سه سال (اولین معامله سکه آتی در روز ۵ آذرماه سال ۱۳۸۷ سکه تحویل دی ماه همان سال بود) از آن می‌گذرد، ... ... تاکنون بیش از یک میلیون و ۱۷۰ هزار و ۶۷۸ قرارداد به ارزش ۶۳ هزار و ۷۸۵ میلیارد ریال معادل ۵/۴ میلیارد دلار (با احتساب هر دلار ۱۳۷۰ تومان) در بورس کالا مورد مبادله قرار گرفته که طی این مدت نه از جانب مسوولان و نه از جانب فعالان این بخش در رابطه با قراردادهای آتی مطرح نشد، اما روز گذشته در نشست صبحانه اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران، رییس کل بانک مرکزی با قمار دانستن معاملات آتی بورس کالا گفت: قیمت سکه در بازار معاملات آتی ۸۴۲ هزار تومان است و ۵۰ درصد سود ظرف سه تا چهار ماه دریافت می‌شود و به همین دلیل با آن برخورد می‌شود. بانک مرکزی تنظیم بازار را بر اساس قیمت جهانی انجام می‌دهد و معامله برای ماه‌های آینده بدون پرداخت پول قمار است.
این در حالی است که رییس بانک مرکزی به عنوان عضو شورای عالی بورس یکی از افرادی بوده که بر اجرای قرارداد آتی بورس کالا با همین نحو در کنار سایر اعضای شورای بورس و وزیر اقتصاد و دارایی به عنوان رییس این شورا مهر تایید زده و این موضوع پس از کسب نظر فقها مبنی بر رعایت موازین اسلامی در این نوع مبادلات بوده است و بهتر بود برای موضع‌گیری در مورد مبادلات آتی با نگاه تخصصی و علمی وارد بحث می‌شد.
این صحبت‌ها در حالی رخ داده که وزیر اقتصاد نیز مدتی پیش از پیشرفت و رونق بورس به خصوص معاملات آتی استقبال کرد، ولی با اظهارات دیروز رییس کل بانک مرکزی و اینکه به عنوان رقیب بورس کالا وارد بازار شود، باعث بلاتکلیفی معامله‌گران خواهد شد.
به نظر می‌رسد صحه گذاشتن بر نحوه مبادلات آتی سکه در حالی صورت گرفته که به تازگی پس از افت شاخص بورس و پایین آمدن مبادلات سهام و خروج نقدینگی از سایر بازار‌ها مانند مسکن و ارز بازار آتی به عنوان محلی امن برای سرمایه‌گذاری از سوی سرمایه‌داران شناخته شده؛ چرا که در این بازار امکان دخالت‌های دستوری و بر هم زدن تعادل بازار وجود ندارد. با توجه به شرایط موجود و پیش‌بینی‌های مثبتی که از روند طلا در این شرایط از سوی تحلیلگران اعلام شده، قیمت‌ها در بازار آتی روز به روز در حال افزایش است از این رو سیاست‌های کنترلی بانک مرکزی در مورد کاهش قیمت سکه در این بازار تاثیر نداشته، اما با توجه به موضع‌گیری رییس بانک مرکزی در مورد قمار بودن قراردادهای آتی، شاید در تغییر موقعیت‌های خرید یا فروش این بازار تاثیرگذار باشد، اما باز هم نمی‌تواند بر روند قیمت‌ها تاثیر داشته باشد؛ چرا که قیمت‌ها بر اساس معیار‌های واقعی نوسان دارند و اظهارنظر‌ها شاید در کوتاه مدت نمود پیدا کند.
قرارداد آتی مورد تایید فقها است
محمد رضا پور ابراهیمی، عضو شورای عالی بورس و رییس هیات مدیره بورس کالا با اشاره به اینکه نسبت به سخنان رییس بانک مرکزی اظهار تاسف می‌کند، با ارائه توضیحاتی در رابطه با بازار آتی بورس کالا خاطرنشان کرد: قراردادهای آتی بورس کالا براساس ضوابط و مقررات پس از تایید و تصویب کمیته فقهی سازمان و تایید شورای عالی بورس در چارچوب مسوولیت‌ها و محدودیت‌ها اجرایی شده است.
پورابراهیمی در ادامه صحبت‌هایش افزود: رییس بانک مرکزی عضو شورای عالی بورس است، این در حالی است که همین مقام نسبت به اجرایی شدن قراردادهای آتی موافقت کرده و به همین دلیل ارائه چنین سخنانی دور از انصاف است. البته پورابراهیمی در رابطه با ایراد سخنان برخی از مسوولان درباره نبود وجه در بازار آتی گفت: قراردادهایی که در بازار موجود است بدون وجه مورد معامله قرار نمی‌گیرد، در واقع گرفتن ۱۰ درصد وجه تضمین، اظهاراتی در رابطه با اینکه بازار مشکل شرعی دارد را از بین می‌برد. این در شرایطی است که اطلاعات و مطالعات گسترده و موثقی در رابطه با بازار قراردادهای آتی گردآوری شده است.
پورابراهیمی با اشاره به حاشیه سود ۵۰ درصدی قراردادهای آتی تصریح کرد: قیمت‌هایی که در بازار آتی ثبت می‌شود متاثر از قیمت نقدی است، بنابراین این وظیفه بانک مرکزی است که با تناسب قراردادن قیمت‌های داخلی با قیمت‌های جهانی تعادل بازار را به وجود بیاورد. نبود یک بازار ساماندهی شده و از سویی التهاب فراوان در بازار باعث شده که بازار آتی نیز به تاثیر از این التهاب، با رشد بالای قیمت مواجه شود. پورابراهیمی در ادامه سخنانش افزود: اگر بانک مرکزی قیمت سکه در بازار را اصلاح کند آنگاه شاهد خواهیم بود که بازار آتی نیز به پیروی از این وضعیت حرکت می‌کند. این عضو شورای عالی بورس با اشاره به رویکرد بانک کارگشایی نسبت به عرضه سکه گفت: سیستم عرضه سکه در بانک کارگشایی با آنچه که در بازارهای جهانی وجود دارد تفاوت قابل توجهی دارد به نظر می‌آید یکی از مشکلات حال حاضر هم مربوط به این قضیه باشد. پورابراهیمی در رابطه با پیش فروش سکه نیز اظهار کرد: سازمان بورس و اوراق بهادار همواره اعلام آمادگی کرده که بانک مرکزی می‌تواند پیش فروش سکه خود را در بورس انجام دهد. حتی این بانک می‌تواند با ایجاد قراردادهای سلف و تعیین قیمت‌ها براساس مکانیزم عرضه و تقاضا مدیریت بهتر و تعادل بازار را دست بگیرد. وی در پایان بر این موضوع تاکید کرد که نهادهای پولی و مالی کشور باید در راستای هم به رشد و توسعه بازار سرمایه کمک کنند.
رییس کل بانک مرکزی با راه اندازی ابزار نوین مالی موافقت کرده بود
حسین پناهیان مدیرعامل بورس کالای ایران نیز در خصوص اظهارات مطرح شده از سوی بهمنی رییس کل بانک مرکزی درباره معاملات آتی سکه در این بورس اظهار کرد: سازوکار‌های معاملات آتی در بورس کالا مبتنی بر قانون بازار اوراق بهادار مصوب مجلس شورای اسلامی مورخ آذر ماه سال ۸۴ شکل گرفته است و در همین راستا نیز مبانی فقهی معاملات آتی توسط کارشناسان برجسته و خبره مورد تایید قرار گرفته، به گونه‌ای که طی ۹ جلسه کارشناسی در کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار به صورت مفصل مورد مداقه قرار گرفته و به تصویب فقها رسیده است. وی گفت: پس از این مراحل و در نهایت در بهمن ماه سال ۸۶ در جلسه شماره ۴۱ شورای عالی بورس موضوع قراردادهای آتی به تصویب رسیده است که در این جلسه رییس کل وقت بانک مرکزی نیز حضور داشته و علاوه بر ابراز نظرات خود، با راه‌اندازی این ابزارهای نوین مالی موافقت کرده است. وی گفت: «آقای دکتر بهمنی رییس کل بانک مرکزی» در مورخ ۱۶/۹/۸۸ طی نامه‌ای به سازمان بورس و اوراق بهادار در بند ۵ آن صریحا اعلام کرده است که «تنوع بخشی به ابزارها، تعمیق بازار و انسجام دهی به معاملات طلا از جمله راهبردهای این بانک بوده است و در همین راستا معامله قراردادهای آتی سکه در بورس کالا فراهم شده و افزون بر آن، این بانک با انتقال بخشی از معاملات نقدی سکه به بورس کالا موافق است که در آینده انجام خواهد شد.» مدیرعامل بورس کالای ایران تاکید کرد: بازار معاملات آتی سکه تنها بازار متشکل و نظام یافته و تحت نظارت و مراقبت کامل در حوزه طلا است که مشخصات کامل خریداران و فروشندگان به جزئیات ثبت شده و قابل ردیابی و پیگیری است و بنابراین یکی از مشخصه‌های بارز این بازار شفافیت ذاتی معاملات آن است. پناهیان اظهار کرد: البته شرایطی که رییس بانک مرکزی در آن قرار دارد برای ما قابل درک است، اما با توجه به توضیحات فوق و وضعیت کنونی انتظار می‌رود که این قبیل مباحث در جلسات کارشناسی و به دور از فضای احساسی و هیجانی مطرح شود.
به بازار آتی شک نکنید
در همین حال محمود رضا خواجه نصیر مدیر نظارت بر بورس‌ها و بازارهای سازمان بورس و اوراق بهادار با اشاره به موضع‌گیری رییس کل بانک مرکزی در مورد معاملات آتی گفت: رییس کل بانک مرکزی از واژه معاملات آتی استفاده کرده که این خود مشکل دارد و قرارداد آتی در واقع معامله نیست، بلکه تعهد است و از این رو وجه تضمین به عنوان ضمانت اجرایی اخذ می‌شود. وی ادامه داد: بحث راه‌اندازی ابزارهای مالی در بورس بدون مصوبه کمیته فقهی که شامل همه صاحبنظران این حوزه است صورت نگرفته و در مورد اوراق مشتقه اسلامی که شامل قراردادهای آتی و اختیار معامله نیز است این موضوع رعایت شده است. خواجه نصیر تصریح کرد:اینکه معامله گران در قراردادهای آتی سود می‌برند به این دلیل است که نرخ بهره و ارز در قراردادهای آتی بر اساس نرخ‌های واقعی بازار تعیین می‌شود نه بر اساس نرخ ارز و بهره رسمی، از این رو بازار آتی تبدیل به بازاری بر اساس واقعیات است و امکان دخالت را محدود کرده و باعث جذب سرمایه‌گذاران شده است. وی تاکید کرد: دوستان باید مشکل را باور کنند و بدانند که روند بازار با دخالت تصحیح نمی‌شود، بلکه بر اساس معیار‌های واقعی شکل می‌گیرد و نباید به بازار شک کرد، بلکه باید به سیاست‌های خود شک کنند.
اظهارنظر در مورد شرعی بودن بازار آتی در تخصص ما نیست
همچنین روح اله میر صانعی دبیر کل کانون کارگزاران در رابطه با اظهارات دیروز رییس بانک مرکزی اظهار کرد: شرعی بودن یا غیرشرعی بودن موضوعی نیست که در تخصص ما باشد و تمامی این مباحث در کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار به بحث گذاشته شده است. صانعی در ادامه صحبت‌هایش افزود: معاملات آتی، آپشن و دیگر معاملات به تایید شورای نگهبان رسیده و کمیته فقهی آن را تایید کرده و شورای عالی بورس نیز این قراردادها را که رییس بانک مرکزی عضوی از آن است به تصویب رسانده، به همین دلیل صحبت پیرامون این سخنان جایگاهی ندارد. دبیر کل کانون کارگزاران سازمان بورس و اوراق بهادار درباره قضیه پیش‌فروش سکه نیز گفت: بهترین مکان برای پیش‌فروش سکه، بورس کالا است. در واقع اگر بانک مرکزی در ماه‌های آینده بخواهد در بازار آتی، سکه را در بازار عرضه کند هیچ محدودیتی در این رابطه وجود ندارد. این در حالی است که اگر تمایلی به بازار آتی ندارد می‌تواند به صورت نقدی در قالب قراردادهای سلف یا به صورت کاملا نقدی در بازار عرضه‌هایش را انجام دهد. براساس گفته میرصانعی نقیصه یا کوتاهی از سوی بورس کالا صورت نگرفته و بانک مرکزی براساس قوانین و مقررات و با هماهنگی سازمان بورس و اوراق بهادار با هر شیوه‌ای که براساس منافعش صورت گیرد می‌تواند عرضه‌هایش را در بازار انجام دهد. وی در رابطه با اینکه آیا این بانک می‌تواند با توجه به ذخایر بانکی‌اش عرضه‌ها را در قالب قرارداد سلف انجام دهد یا نه؟ گفت: این موضوع به خود بانک مرکزی بر می‌گردد؛ در واقع این بانک براساس موجودی و منافع خود در کوتاه مدت و بلندمدت و براساس منافع و مصالح ملی می‌تواند در بازار حضور داشته باشد، از نظر بورس هر دو طرف معامله چه خریدار و چه فروشنده می‌تواند در رشد و توسعه بازار سرمایه کشور و انتفاع به خود شریک باشند.
پیشنهاد پیش فروش سکه در بورس کالا
محمود بهمنی رییس کل بانک مرکزی در صحبت‌هایش در نشست دیروز اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران همچنین از طرح پیش‌فروش سکه از سوی بانک مرکزی و امکان خرید یک تا هزار سکه خبر داد و عرضه آن را در ۲۰ هزار واحد بانکی پس از سه تا چهار ماه اعلام کرد و در مقابل رییس سازمان بورس و اوراق بهادار نیز از آمادگی این سازمان برای پیش فروش سکه بهار آزادی در بورس کالای ایران خبر داد و گفت: بانک مرکزی می‌تواند پیش فروش سکه را در بازار شفاف بورس کالا انجام دهد تا قیمت‌ها بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا مشخص شود. صالح‌آبادی، اظهار کرد: خوشبختانه معاملات آتی سکه به یک بازار رسمی و تحت نظارت تبدیل شده است، به طوری که معاملات این کالا با مکانیزم عرضه و تقاضا و در فضایی شفاف انجام می‌شود. سخنگوی سازمان بورس گفت: سرمایه‌گذاران در گذشته برای سرمایه‌گذاری در حوزه طلا باید این کالا را خریداری می‌کردند، اما آنان در حال حاضر می‌توانند سرمایه‌گذاری خود را از طریق اوراق آتی سکه انجام داده و از سود پیش‌بینی شده آن، استفاده کنند. وی خاطرنشان کرد: معتقدم بازار آتی سکه، امکان مناسبی برای بانک مرکزی است تا پیش فروش سکه برای ماه‌های آینده را از طریق بورس کالا انجام دهد که به طور حتم این امر باعث می‌شود تعادل در این بازار ایجاد و نرخ‌ها به سمت ارزش واقعی خود حرکت کنند. رییس سازمان بورس افزود: بورس کالا می‌تواند با تفاهم بانک مرکزی، بسترهای لازم برای پیش فروش سکه را در این شرکت فراهم کند.
دلایل عدم عرضه نقدی سکه در بورس کالا
در همین حال با توجه به طرح پیش فروش سکه از سوی بانک مرکزی این طرح در گذشته قرار بود از طریق بورس کالا صورت بگیرد، به‌طوری‌که تاریخ عرضه نقدی سکه در بورس کالا به ۱۱ تیرماه سال ۱۳۸۸ بر می‌گردد، در این روز کارشناسان اداره نشر اسکناس و مسکوکات بانک مرکزی از تالار بورس کالا دیدن کردند، نحوه معاملات را دیدند و با آماده کردن گزارشی در رابطه با عرضه نقدی سکه در بورس کالا توسط بانک مرکزی در تاریخ ۴ مهرماه ۱۳۸۸ اظهار شد که به بانک کارگشایی اعلام شده با هماهنگی بانک مرکزی عرضه سکه در بورس کالا انجام گیرد. اما با توجه به اینکه بانک کارگشایی زیر مجموعه بانک ملی قرار دارد، عرضه سکه در بورس موکول به تایید بانک ملی شد. مخالفت بانک ملی با ریاست محمود خاوری نسبت به عرضه سکه در بورس آغاز کش و قوس‌هایی بود که بین بانک مرکزی و بورس کالا تا سال ۱۳۸۹ ادامه پیدا کرد و از این زمان به بعد بود که با اظهارات رییس سازمان بورس و اوراق بهادار مبنی بر آمادگی این بازار نسبت به عرضه سکه و نبود اصرار برای انجام این کار تمامی صحبت‌ها در این رابطه به فراموشی سپرده شد. البته بانک مرکزی در ۱۴ آذرماه سال ۸۸ به صورت کتبی نسبت به عرضه سکه در بورس موافقت خود را اعلام کرده بود.
به نظر کارشناسان، با عرضه سکه در بورس به صورت نقدی، بانک مرکزی می‌تواند حجم زیادی از نقدینگی را در بازار جمع کند و با گرفتن کارمزدها در بازار روی تثبیت قیمت سکه نیز اثر گذار باشد.
ارسال نظر