شناسنامه معاملات برق در بورس انرژی

محمدحسین بابالو: پس از معاملات روزانه، معاملات هفتگی برق هم در بورس انرژی راه‌اندازی شده و مورد معامله قرار گرفت تا فضایی جدید برای خریداران برق با مصرف بیش از ۵ مگاوات فراهم شود. با توجه به قوانین، مصوبات و دستورالعمل‌های معاملات برق در بورس انرژی، فضایی فراهم شده است تا خریداران بزرگ برق بتوانند نیاز خود را به‌صورت مستقیم از نیروگاه‌های تولیدی خریداری کرده و در فرآیندهای چانه زنی، به قیمت‌های بهتری دست پیدا کنند. به نظر می‌رسد در بورس انرژی خرید برق به‌صورت مستقیم از نیروگاه با قیمت‌هایی ۲۰ درصد ارزان‌تر از نرخ‌های فعلی برای مصرف‌کنندگان بزرگ چندان هم دور از ذهن نباشد. مطالعه شرح این نشست برای تمامی فعالان صنعتی و مصرف‌کنندگان بزرگ برق توصیه می‌شود. شاید راه‌اندازی معاملات مستقیم برق در بورس انرژی خود انقلابی برای شفافیت قیمتی و کاهش هزینه برق برای خریداران بزرگ بوده که پس از آن می‌توان به حمایت از سایر مصرف‌کنندگان کوچک‌تر و حتی خانوار نیز امیدوار بود.

چندی پیش جلسه‌ای در بورس انرژی برگزار شد که در آن از ۱۵ کارگزار برتر حوزه برق دعوت به عمل آمده و در آن شرایط کلی معاملات برق با محوریت خرید واحدهای مصرف‌کننده برق با نیاز بیش از ۵ مگاوات، مورد بررسی و کنکاشی کارشناسی قرار گرفت. در بین رسانه‌های معتبر تنها «دنیای اقتصاد» در این نشست حضور داشت که نیاز به اطلاع رسانی و دقیق و حرفه‌ای آن را دوچندان می‌سازد. بررسی شیوه‌های معامله کنونی برق در بورس انرژی، بررسی شیوه‌های جدید معامله برق برای مصرف‌کنندگان بالاتر از ۵ مگاوات در بورس انرژی، تمایل وزارت نیرو برای تقویت معاملات در بورس و شفافیت قیمتی بیشتر، ‌بررسی حمایت‌های قانونی معامله برق در بورس انرژی و معرفی ساز و کارهای اجرایی آن را می‌توان از مهم‌ترین عناوین مطرح شده در این نشست به شمار آورد.

در این نشست عنوان شد: هم اکنون وزارت نیرو نیز مایل است غالب برق تولید شده در کشور را در بورس انرژی عرضه کند، زیرا به این صورت دغدغه قیمت‌گذاری‌ها به آرامی تقلیل رفته و شرایطی رقابتی پیش روی بازار برق ایجاد خواهد شد. هم اکنون باید منافع بلندمدت تولیدکننده و مصرف‌کننده را در نظر بگیریم تا در نهایت به نرخی برسیم که تولید برق ادامه داشته، از سرمایه‌گذاری‌های جدید برای تولید برق حمایت شود و هم مصرف‌کننده از وضعیت عرضه و قیمت‌ها راضی باشد. همچنین وزارت نیرو مکلف است که برق خریداری شده در بورس انرژی را به دست مصرف‌کننده برساند. همین موارد نشان می‌دهد که باید به معاملات برق در بورس انرژی ذیل شرایط جدید معاملاتی توجه بیشتری داشته باشیم زیرا مزیت‌های بسیاری برای آن قابل‌تصور است. نکته دیگر را باید امکان خرید برق با قیمت‌هایی پایین‌تر در بورس انرژی دانست؛ جایی‌که مدیرعامل بورس انرژی گفت: هم‌اکنون رقمی نزدیک به ۶۸ تومان برای هر کیلووات ساعت در شبکه توزیع به‌فروش می‌رسد در حالی که به‌صورت میانگین ماه‌های اخیر (بدون احتساب هزینه انتقال) رقمی نزدیک به ۲۵ تومان ارزان‌تر در بورس انرژی مورد داد و ستد قرار گرفته است. وی افزود: از طرفی باید به این نکته نیز اشاره داشت که با توجه به قراردادهای بلندمدت با قید قیمت تضمینی باید عنوان کرد که برخی قیمت‌ها برای تولیدکنندگان چندان جذاب نیست. البته باید به این نکته نیز توجه کنیم که شرایط سخت بازپرداخت وجوه برای نیروگاه‌ها باعث شده تا جذابیت معامله در بورس انرژی ایجاد شود، همچنین قیمت‌های معامله در بورس انرژی، هزینه‌های تولید آنها را پوشش می‌دهد. از این پس باید جهت‌گیری فعالیت‌ها را به سمتی هدایت کنیم که نرخ‌ها جذابیت لازم را هم برای نیروگاه‌ها و هم برای مصرف‌کنندگان در‌بر‌داشته و از صرفه اقتصادی مطلوبی برخوردار باشد.

مدیرعامل بورس انرژی در پاسخ به پرسش «دنیای‌اقتصاد» درخصوص دورنمای قیمت‌ها در بورس انرژی عنوان کرد: در شرایط فعلی نیروگاه‌های مختلف تولیدکننده برق پس از عرضه به دولت با تاخیری ۹ماهه تا یکساله مطالبات خود را دریافت می‌کنند، بنابراین فروش برق با رقمی کمتر از قیمت‌های شبکه توزیع می‌تواند جذاب باشد؛ هرچند که در صورت بررسی سایر موارد همچون معافیت مالیاتی ۱۰ درصدی در بورس، حتی می‌توان تا ۲۰ درصد کمتر از قیمت‌های موجود برق را مورد داد و ستد قرار داد که رخداد بزرگ و مهمی برای مصرف‌کنندگان به‌شمار می‌رود. به گفته حسینی نکته مهم دیگر را می‌توان در رفتار شرکت‌های بزرگی دانست که از یکسو سهامدار شرکت‌های بزرگ مصرف‌کننده برق همچون صنعت فولاد هستند و از سوی دیگر، خود سهامدار برخی نیروگاه‌های بزرگ محسوب می‌شوند. شرایط معاملاتی جدید قطعا برای این قبیل شرکت‌ها مورد‌توجه خواهد بود تا به جای فروش برق به‌صورت مستقیم به شرکت مدیریت شبکه برق ایران، خود، این دارایی را منتقل کنند زیرا داد‌و‌ستد و تبادل مالی آنها، در بدنه خودشان صورت می‌گیرد.

حاشیه‌نگاری این نشست

هرچند که در این نشست فنی حاشیه خاصی تجربه نشد ولی برخی گفت‌وگوها و حتی چینش شرکت‌های مدعو، خود نشان‌دهنده تغییر رویکرد بورس انرژی به سمت هدایت و مدیریت کارگزاران فعال در داد‌و‌ستد برق و حمایت از آنها است. به عبارت ساده‌تر تاکنون به دلیل محدودیت شرکت‌های خریدار و فروشنده برق، انتقاد خاصی به صنعت کارگزاری وارد نبوده است، زیرا فعالان محدودی در این بازار حضور داشتند ولی از این پس که فضا برای حضور گسترده خریداران برق در بورس انرژی فراهم شده است دیگر افزایش تحرک صنعت کارگزاری و نیاز به حضور مشتری‌های جدید، به یکی از الزامات فعالیت‌ها در بورس انرژی تبدیل خواهد شد. به نظر می‌رسد رقابت بین شرکت‌های مختلف کارگزاری برای جذب خریداران بیشتر جدی‌تر بوده که بورس انرژی نیز قطعا اقدامات تشویقی بیشتری را برای این قبیل واحدهای کارگزاری به کار بسته و حتی این احتمال وجود خواهد داشت که در برابر شرکت‌هایی با فعالیت کمتر، موضع‌گیری‌هایی نه چندان صمیمانه اتخاذ کند. البته این مطلب تنها یک احتمال است نه بیشتر ولی بررسی‌های میدانی «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد که رقابت بین شرکت‌های کارگزاری برای جذب خریداران جدید برق جدی شده است. با توجه به تشکیل این جلسه و برخی تلاش‌های رسانه‌ای برای معرفی معاملات جدید برق، این امکان نیز وجود دارد که رویکرد کلی بورس انرژی به سمت تقویت حجم معاملات برق و داد و ستد سایر حامل‌های انرژی به مقاصد داخلی و صادراتی را از این پس شاهد باشیم که به نقش‌آفرینی فعال‌تر شرکت‌های کارگزاری نیاز دارد. ذات دعوت ۱۵ کارگزار برتر فعال در معاملات برق در کنار وجود رقمی بیش از ۵۰ کارگزار فعال در بورس انرژی نیز چنین احتمالی را تقویت می‌کند. این صحبت مدیرعامل بورس انرژی خطاب به کارگزاران حاضر را نیز می‌توان در چارچوب مورد توجه قرار داد آنجایی که دکتر حسینی گفت: در صنعت کارگزاری با محوریت توسعه بازار، فعالیت‌هایی که مورد نظر و نیاز است را شاهد نیستیم یعنی به افزایش فعالیت کارگزاری‌ها و جذب مشتریان جدید همچنین افزایش حجم معاملات نیاز داریم و هم‌اکنون با راه‌اندازی معاملات به‌صورت هفتگی، دیگر محدودیت تعداد بازیگران بازار همچون گذشته وجود ندارد.هم‌اکنون بورس انرژی توانسته است تا جایگاه خود را به‌عنوان یکی از ارکان بازار سرمایه تثبیت کرده و اعتماد بخش‌های بزرگ دولتی همچون وزارت نیرو و وزارت نفت را به خود جلب کند. حال پس از تثبیت موقعیت، تغییر کلی رویکردها به سمت رشد و توسعه معاملات این بورس کاملا منطقی به نظر می‌رسد.

گزارش کامل این نشست در صفحات 20 و 21 درج شده است.