قیمت سنگ آهن در انتظار کاهش نرخ مالیات

گروه بورس فلزات - علی‌غفوری: کاهش مالیات بر صادرات نرمه سنگ آهن کم عیار (زیر ۶۲درصد) از ۳۰۰ روپیه در هر تن به ۵۰ روپیه در هر تن احتمالا کمکی به صادرات نخواهد کرد چون صادرات این نوع سنگ فقط ۲۵درصد از کل فروش سنگ آهن را برمی‌گیرد.

اخیرا اعلام شده که پس از اعتصابات شرکت‌های معدنی و تجاری مالیات بر صادرات کاهش یافت. در حال حاضر این احتمال وجود دارد که با تغییر سناریوی هدف کاهش صادرات با ۱۰درصد کاهش از ۴۰درصد اولیه به ۳۰درصد مقطع کنونی تقلیل یابد. فدراسیون صنایع معدنی هند (FIMI) نماینده سازمان معادن سنگ آهن هند پیش‌بینی کرده است که با وجود کاهش مالیات بر صادرات سنگ آهن کم عیار این کاهش همچنان ادامه داشته باشد. در سال مالی گذشته هند بالغ بر ۹۰میلیون تن صادرات سنگ آهن داشته است که ۷۴درصد آن نرمه سنگ آهن بوده است.

از این میزان، نرمه سنگ آهن کم عیار فقط ۲۵درصد آن را به‌خود اختصاص داده است. اما از آنجایی‌که دولت از صادرات مالیات می‌گیرد احتمال امسال حداقل از میزان صادرات تا ۳۰درصد کاسته شود.

این کاهش مالیات صادراتی فقط آرامش‌ اندکی برای شرکت معدنی و صادرکنندگان در گوا که بالغ بر ۳۰درصد صادرات سنگ آهن را در اختیار دارد به‌وجود خواهد آورد. صادرات سنگ آهن در ماه مارس پس از اعمال تعرفه کاهش یافت.

FIMI معتقد است که نوسانات صادرات سنگ آهن بستگی خواهد داشت به کارخانه‌های فولادسازی چین، ضمنا FIMI درصدد این است که مالیات برای انواع سنگ آهن صادراتی کاهش پیدا کند و فقط مختص سنگ آهن کم عیار نباشد. منابع مطلع در صنایع معدنی معتقدند که دلیل کاهش مالیات بر صادرات نرمه سنگ آهن کم عیار جلب نظر مردم برای شرکت در انتخابات مجلس گوا بود.

منافع معدنکاران گوا

دبیرکل فدراسیون صنایع معدنی هند (FIMI) اعلام کرد این اقدام حداکثر سود را برای معدنکاران در Goa در برخواهد داشت چون عیار نرمه سنگ آهن آن بین ۵۹-۵۸درصد است گوا بالغ بر سی درصد صادرات از این کشور را در اختیار دارد.

در استان کارناتاکا کمربند چیترا دوگرا دارای سنگ آهن با عیار پایین است حال آنکه در بخش شرقی، ۵۰درصد تولید زیر عیار ۶۲درصد بود. اما کمربند سنگ آهن Bellary-Haspet نیز که در ایالت کارناتاکا قرار دارد هیچگونه سودی از کاهش تعرفه‌های صادراتی نخواهد بود چون نرمه سنگ آهن آن دارای عیاری بالای ۶۲درصد است. دبیرکل اضافه کرد که کاهش تعرفه اثر محدودی خواهد داشت اما تا حدی از میزان صادرات آن به چین کاسته خواهد شد.

در سال مالی ۶-۲۰۰۵ حدود ۲۷/۸۹میلیون تن کلوخه (سنگ آهن دانه درشت) و نرمه سنگ آهن از کل یکصد میلیون تن سنگ آهن تولیدی صادر شد.

از این مقدار نرمه بالغ بر ۹۷/ ۷۴ میلیون تن است که بخش اعظم آن نرمه سنگ آهن کم عیار بوده است. در میان فولادسازان عمده شرکت فولاد JSW ،Essar Steel و Ispat از نرمه سنگ آهن استفاده می‌کنند.

بنابه گفته منابع صنایع معدنی نیاز آنان به‌حدی نبود که کل تولید را جذب کند. شرکت فولاد اسار به ۸میلیون تن سنگ آهن نرمه و دانه درشت نیازمند است، صنایع ایسپات ۵/۲میلیون تن و شرکت فولاد JSW حدودا به ۷میلیون تن نیازمند است.

به‌طور میانگین ۴۰درصد تولید سنگ آهن کلوخه و ۶۰درصد نرمه است و در بعضی موارد حتی درصد نرمه بالاتر است. شرکت‌های فولادسازی امروزه چندان با کاهش تعرفه‌های صادراتی سنگ آهن موافق نبوده و همواره با آن مخالفت خواهند کرد.

کل ذخایر سنگ آهن هماتیتی تخمینا ۱۱۰۰۰میلیون تن است که عیار آهن آن حداقل ۵۵درصد بوده و از بزرگترین ذخایر در جهان محسوب می‌شود که شامل چهار ناحیه یا ایالت گوا، کارناتاکا، جهارخند و اوریسا است. گوا تنها ایالت در هند است که تولیدات آن سنگ آهن کم عیار بوده و دارای صد معدن و ۱۵ صادرکننده با میزان صادرات ۳۵میلیون تن در سال است.

این ایالت دارای امتیاز یا مشخصه‌ای است یعنی دو بندر مهم Mormugao و Panjim که هزینه یا شارژ جابه‌جایی در آن پایین بوده و شرکت‌های معدنی با استفاده از تجهیزات این دو بندر حتی بین قسمت‌های ۳۵-۲۵ دلار در هر تن نیز سودآور هستند. اما اخیرا با اعمال تعرفه‌های صادراتی معدنچیان فعالیت چندانی در بازار نخواهند داشت چون خریداران حاضر به پرداخت پول بیشتری نسبت به قیمت‌های قراردادی نخواهند بود. با توجه این تعرفه‌های صادراتی، هزینه حمل و نقل و هزینه‌های کارگری نتیجه این خواهد بود که معدنچیان زیر ۲۰ دلار در هر تن فروخته و صادرات اقتصادی نخواهند بود.

اما شرکت‌های معدنی با عیار سنگ آهن بالا تحت تاثیر این مالیات قرار نگرفته‌اند و به‌دلیل تحقق بالاتر (۷۵-۶۵ دلار در هر تن) در مقایسه با تحقق (۳۵-۲۵ دلار در هر تن) شرکت‌های معدنی با عیار سنگ آهن پایین‌تر این امکان را می‌دهد که بتوانند هزینه تعرفه را جبران کنند. فولادسازان ژاپنی، کره‌ای و چینی علاقه‌ای به افزایش قیمت‌ها ندارند. آنان تهدید کرده‌اند که در صورت گران کردن قیمت‌ها نیازهای خود را از طریق برزیل و استرالیا تامین خواهند کرد. اما صادرکنندگان هندی می‌بایستی طبق قرارداد عمل کنند و چاره‌ای نداشته حتی باید آنان در شرایط زیر قیمت سنگ خود را بفروشند این قراردادها به‌صورت قراردادهای ۱۰-۸ دهساله بوده و به‌رغم اقتصادی نبودن هیچکدام از طرفین نمی‌توانند از قرارداد فیمابین عدول کنند. بنابراین برای حل اختلافات می‌بایستی به دادگاه روی آورند.

احداث واحد تغلیظ امری حیاتی است

شرکت‌های معدنی با سنگ آهن کم عیار (نرمه) به‌دنبال ایجاد واحدهای تغلیظ هستند تا سنگ خود را به عیار بالاتر (کلوخه) تبدیل کنند. ساخت یک کارخانه تغلیظ نیاز به ۵۰۰-۲۰.میلیون روپیه سرمایه‌گذاری دارد تا روزانه ۱۰۰۰۰-۵۰۰ تن ظرفیت تولید داشته و حداقل یکساله به بهره‌برداری برسند. برای یکسال یا باید فعالیت‌های خود را کاهش داده و یا برای جلوگیری از هرگونه ضرری تولیدات خود را انبار کنند.

اما سنگ آهن کم عیار دارای ناخالصی‌های مانند سیلیکا (Sioz) و آلومینا (Alzo۳) است که اگر تغلیظ شود ۳۰درصد لجن به‌همراه خواهد داشت.

دفع لجن یا گل مشکل دیگری است که روی محیط‌زیست تاثیر منفی خواهد گذاشت. بنابراین معدنچیان به‌طور موقت فعالیت خود را متوقف کرده و در بلندمدت منتظر راه‌حلی هستند. هند حدودا ۸۰درصد از سنگ آهن خود را فقط به چین صادر می‌کند.

فقط در همین سال‌های اخیر است که سنگ آهن کم عیار این ایالت بازار گرمی پیدا کرده است چون تقاضای چین شدیدا بالا رفته است. حدودا ۴۰درصد از سنگ گوان زیر عیار ۵۸درصد است که در نتیجه تجار سنگ آهن را مجبور ساخته است قبل از صدور سنگ آهن عیار آن را به ۶۲درصد برسانند. اما با تعرفه‌های جدید صنعت گران می‌گویند که تغلیظ سنگ آهن اقتصادی نیست.

کاهش صادرات

با وجود ۹درصد افزایش در ۱۱ ماهه سال مالی ۲۰۰۷-۲۰۰۶ ، صادرات سنگ آهن در ماه مارس از ۵۷/۱۰میلیون تن در سال ۲۰۰۶ به ۱۶/۷میلیون تن در ماه مارس ۲۰۰۷ کاهش یافت. کل صادرات از ۵۷/۷۸میلیون تن (بین آوریل ۲۰۰۶ و فوریه ۲۰۰۷) به ۶۱/۸۵میلیون تن در دوره قابل مقایسه آن در سال گذشته رسید.

در نتیجه با تمهیدات دولت هند صادرات سنگ آهن باید حدودا در سال مالی کنونی (خاتمه آن مارس ۲۰۰۸) تا ۴۰درصد کاهش پیدا کند و این در صورتی است که خریداران چینی، ژاپنی و کره‌ای واردات خود از هند را به تعلیق بیاندازند. حداقل ۱۰ شرکت فولادسازی چینی ازجمله گروه بائواستیل (بزرگترین کارخانه فولادسازی در چین) تصمیم گرفته‌اند واردات خود را از هند متوقف کنند تا هند تعرفه‌های صادراتی خود را لغو کند تا آنان مجددا واردات خود را آغاز کنند. اطاق بازرگانی چین، صادرکنندگان و واردکنندگان فلزات و مواد معدنی و شیمیایی (CCC MC) اشاره کرده‌اند که تعرفه‌های صادراتی هزینه واردات سنگ آهن از هند را برای آنان ۵۰۰میلیون دلار افزایش خواهد داد و درخواست حذف این مالیات‌ها را کرده‌اند. CCCMC اعلام کرد در حال حاضر ۹/۲۲درصد واردات از هند کم شده است و در نتیجه از نظر واردات سنگ آهن از هند این کشور در ردیف سوم قرار گرفته است.

هند ۲۳درصد از ۳۲۶میلیون تن سنگ آهن واردات چین را در سال گذشته به‌خود اختصاص داده یا تامین کرده است که پس از استرالیا دومین صادرکننده بزرگ محسوب می‌شود. صادرکنندگان تخمین می‌زنند که از میزان صادرات حداقل ۱۲میلیون تن کاسته شود و در نتیجه درآمد گوا نسبت به سال گذشته به نصف خواهد رسید.

سال ۲۰۰۶ سال بی‌سابقه‌ای برای صادرات هند بود که از ۳۶میلیون تن سنگ آهن صادراتی ۲۵میلیون تن آن از منطقه گوا بوده است. کاهش صادرات سایه سنگینی روی اقتصاد گوا انداخته است که عمدتا سکنه آن کارگران و یا شرکت‌های معدنی هستند.

این ایالت امسال ۱۰درصد نرخ رشد پیش‌بینی می‌کند که با کاهش صادرات مواد معدنی این اقتصاد سرد شده است.

در اوایل این ماه حمل شمش محموله سنگ آهن توسط کشتی هر کدام با ظرفیت ۳۰۰هزار تن از هند به چین به‌دلیل تعرفه‌های جدید صادراتی لغو شد و تاکنون نیز ایالت هیچگونه سفارش جدیدی دریافت نکرده است.

علاوه بر این سنگ آهن کم عیار گوا توسط فولادسازان هندی استفاده نمی‌شود چون این کشور دارای سنگ آهن مرغوب‌تری است.

اجبار فولادسازان داخلی

شرکت‌های سنگ آهن از فولادسازان خواسته‌اند که نرمه‌های (با عیار کمتر از ۶۵درصد) آنان را بخرند چون قبلا اکثر فولادسازان هندی متعهد شده بودند که این کار را خواهند کرد. معدنکاران می‌گویند اینکار به نفع فولادسازان هندی است چون نیاز به فناوری بیشتر، سرمایه‌گذاری یا کوشش‌های بیشتری ندارد. فولادسازان هندی برای جلوگیری از مصرف بیشتر زغال کک شو (۱۵درصد) فقط از کلوخه سنگ (بالای ۶۵درصد) استفاده می‌کنند. دولت به هیچ‌وجه موافق لغو مالیات‌های صادراتی نیست.

بنابراین فروش سنگ آهن به داخل قوت قلبی به معدنکاران خواهد داد در غیر این‌صورت امکان رشد مستمر GDP به‌میزان ۹-۸درصد و افزایش تولید سنگ آهن از میزان ۴۰میلیون تن کنونی به سطح ۸۵-۸۰میلیون تن تا سال ۲۰۱۰ که دولت آن را قبلا برنامه‌ریزی و متعهد شده بود عملی نخواهد شد.

جنگ بر سر صادرات سنگ آهن اخیرا شدت بیشتری نیز پیدا کرده است چون صادرکنندگان از شرکت‌های فولادسازی داخلی خواسته‌اند که کل تولید آنان را به قیمت‌های بین‌المللی بخرند تا آنان نیز دیگر مجبور نشوند که مواد معدنی خود را به خارج صادر کنند. معدنکاران می‌گویند اگر محصولات ما را در داخل به قیمت‌های جهانی بخرند، دیگر علاقه‌ای به صادرات آن نخواهیم داشت.

دبیرکل فدراسیون صنایع معدنی هند (FIMI) می‌گوید معدنکاران می‌خواهند سنگ آهن را به قیمت نقد فوب به‌داخل بفروشند به‌شرط آنکه آنان کل تولید سنگ آهن کشور را بخرند. اگر فولادسازان در مقابل دولت رسما قول خرید کالای ما را بدهند، نیز کاملا با آنان همکاری خواهیم کرد.

شرکت‌های فولادسازی می‌گویند سنگ آهن هند نباید صادر شود، اما شرکت‌های معدنی می‌گویند که آنان به قیمت‌ها بهتر و بالاتری می‌توانند سنگ آهن خود را صادر کنند.

صادرکنندگان معتقدند که کارخانه‌های فولادسازی هندی تکنولوژی لازم را برای مصرف سنگ آهن نرمه آنان را ندارند و به همین دلیل عمدتا از کلوخه یا سنگ آهن دانه درشت برای تولید آلیاژ یا ترکیب شارژ استفاده می‌کنند.

دولت برای جلوگیری از صادرات سنگ آهن از اول ماه مارس اقدام به تحمیل ۳۰۰ روپیه در هر تن مالیات برای صادرات سنگ آهن کرد که این اقدام مورد ستایش فولادسازان و نکوهش شرکت‌های معدنی خصوصا سنگ آهن قرار گرفته است. هند دارای ۲۳میلیارد تن ذخیره سنگ آهن است که سال گذشته ۹۰میلیون تن صادرات داشته است. برخی از کارشناسان می‌گویند صدور سنگ آهن در آینده به نفع صنعت فولاد این کشور نخواهد بود چون دولت می‌خواهد تا سال ۲۰۱۲ حدود ۸۰میلیون تن سنگ آهن فولاد تولید کند.

دفع نرمه سنگ آهن معدنکاران را نگران کرده‌اند

با توجه به اینکه انتظار می‌رود در بین سال‌های ۲۰۰۸-۲۰۰۷ به‌دلیل اعمال تعرفه بر صادرات از میزان صادرات سنگ آهن ۳۰درصد کاسته شود معدنکاران نگران دفع نرمه سنگ آهن هستند که بالغ بر ۷۵درصد صادرات سنگ را در برمی‌گیرد. نرمه سنگ آهن تولید شده در جریان طبیعی عملیات استخراج معدن یا معدنکاری خطرات زیادی را برای محیط‌زیست به‌وجود می‌آورد که می‌توان به آلوده کردن آب و هوا اشاره کرد. طی سال گذشته هند ۹۲میلیون تن سنگ آهن (انواع نرمه) صادر کرده است.

اگرچه دولت مالیات بر صادرات را کاهش داده (برای نرمه سنگ آهن کم عیار با عیار کمتر از ۶۲درصد آهن) و از ۳۰۰ روپیه در هر تن به ۵۰ روپیه در هر تن رسانیده است، صنایع معدنی می‌گویند این اقدام چندان موجب افزایش صادرات سنگ آهن نخواهد شد چون صادرات سنگ آهن کم عیار فقط ۲۵درصد کل فروش خارجی یا صادرات را پوشش می‌دهد. برای استخراج هر تن سنگ آهن کلوخه ۵/۲ تن نرمه سنگ آهن تولید خواهد شد و آن را می‌توان فقط برای کوتاه مدت ذخیره کرد. اگر نتوان در ظرف یکسال ذخیره را دفع کرد عواقب جدی با خود در برخواهد داشت.

تحت شرایط غالب معدنچیان راه دیگری ندارند مگر اینکه نرمه را ذخیره کرده و به امید این باشند که تقاضای جهانی در ظرف سه ماه آینده بالا رود (به‌رغم تعرفه صادراتی). بدترین ضربه یا ضرر را معادن غربی هند می‌بینند. برعکس معادن شرقی که سنگ آهن آن سخت است در بخش غربی باید یک میلیون تن سنگ آهن استخراج شود تا ۲ لک (صد هزار) تن کلوخه سنگ آهن تولید شود. ۸ لک تن باقیمانده نرمه است.

نرمه زمانی به‌وجود می‌آید که کلوخه به ذرات ۱۸-۵ میلیمتری خرد شود تا واحدهای آهن اسفنجی و چدن‌ریزی را تغذیه کند. علاوه بر این نرمه سنگ آهن در طی مراحل بارگیری،‌ تخلیه و جابه‌جایی سنگ آهن توسط راه‌آهن و کشتی‌های به‌وجود می‌آید.

بیش از ۷۰درصد کل سنگ آهن تولید شده در کشور هند به‌صورت نرمه است. سنگ آهن نرمه انبار شده می‌تواند در طی فصل بارندگی دارد بستر یا مسیر رودخانه شده و آب‌ها را آلوده کند و یا اینکه روی زمین‌های کشاورزی نشسته و مزارع را خراب کند و یا به عبارت دیگر از میزان تولید کشاورزان بکاهد.