محمدحسن جولازاده

رشد سریع تولید آهن‌ اسفنجی در کشور هند ادامه داشته و جهان با تولید نزدیک به ۶۰‌میلیون تن آهن اسفنجی رکورد جدیدی را به ثبت رساند. در سال ۲۰۰۶ کشور جمهوری اسلامی ایران با تولید ۸۵/۶‌میلیون تن آهن اسفنجی رده سوم جهان را به خود اختصاص داد. کشورهای اسلامی در سال گذشته بیش از ۸/۳۱‌درصد آهن اسفنجی دنیا را تولید کردند. میزان تولید آهن اسفنجی جهان در سال ۲۰۰۶ با ۷‌درصد افزایش معادل ۴‌میلیون تن نسبت به سال گذشته به ۸/۵۹‌میلیون تن رسید. برای ۳۷ سال متوالی، واحدهای آهن اسفنجی فرآیند میدرکس با ۷/۵۹‌درصد تولید آهن اسفنجی جهان معادل ۷/۳۵‌میلیون تن در رده اول فرآیندهای تولید آهن اسفنجی دنیا ایستاد.

در سال ۲۰۰۶، ۳/۸۰‌درصد محصولات آهن اسفنجی دنیا به روش پایه گازی به‌دست آمده است. سهم فرآیند اچ.وای.ال. در تولید آهن اسفنجی جهان ۴/۱۸‌درصد معادل ۱۱‌میلیون تن گزارش شده است. سهم فرآیند فینمت و پایه زغالی در تولید آهن اسفنجی به ترتیب ۲ /۲ و ۹/۱۹‌درصد به ثبت رسیده است.

۷۵‌درصد آهن اسفنجی تولید شده به روش پایه گازی در سال گذشته براساس فرآیند میدرکس بوده است. همانند چندین سال گذشته کشور هند پیشتاز تولید آهن اسفنجی جهان بوده است. کشور هند با ۷۴/۱۴‌میلیون تن تولید نزدیک به ۲۵‌درصد آهن اسفنجی جهان را عرضه کرده است. راه‌اندازی چندین واحد آهن اسفنجی جدید در این کشور با فرآیند پایه زغال منجر به افزایش تولید آهن اسفنجی معادل ۴‌میلیون تن شده است. این مقدار تقریبا معادل میزان افزایش تولید آهن اسفنجی جهان است. به‌عبارت دیگر رشد تولید آهن اسفنجی به غیر از کشور هند در دیگر نواحی جهان قابل ذکر نیست. کشورهای ونزوئلا، ایران، مکزیک و عربستان سعودی به ترتیب با تولید ۶۱/۸، ۸۵/۶، ۱۷/۶ و ۵۸/۳‌میلیون تن آهن اسفنجی رده‌های دوم تا پنجم تولیدکنندگان آهن اسفنجی جهان را کسب کردند. ۵ کشور یاد شده بیش از دو سوم آهن اسفنجی جهان را تولید می‌کنند. سهم کشورهای اسلامی در تولید آهن اسفنجی جهان نزدیک به ۳۲‌درصد است.

در دو ناحیه دنیا به دلیل مشکلات تامین مواد خام افت تولید به‌وجود آمده است. در آمریکای شمالی قیمت گاز طبیعی بالا باقی مانده و باعث کاهش تولید آهن اسفنجی در کشور آمریکا و کانادا شده است. در سال ۲۰۰۶ حاصل جمع میزان تولید آهن اسفنجی این دو کشور زیر ۷۰۰‌هزار تن بوده است و نسبت به سال ۲۰۰۵، ۱۰۳‌هزار تن کاهش تولید مشاهده شده است. به‌رغم گران بودن قیمت گاز طبیعی در کشور مکزیک واحدهای آهن اسفنجی با ظرفیت کامل بهره‌برداری شده است. در کشور ونزوئلا کمبود طولانی مدت گندله آهن اسفنجی منجر به کاهش میزان تولید آهن اسفنجی شده است و پیش‌بینی می‌شود این کمبود و کاهش تولید در سال جاری نیز ادامه پیدا کند. در کشور ایران با توجه به واحدهای موجود فولادسازی با فرآیند کوره قوس الکتریکی و کمبود قراضه، واحدهای آهن اسفنجی با ظرفیت کامل کارکرده و نزدیک به ۸۵/۶‌میلیون تن محصول عرضه شده است.

هلدینگ جهانی فولاد تحت پوشش گروه اسپات میتال کارخانه فولاد دلتای نیجریه را خریداری کرده و دو واحد میدرکس موجود آن را در اواخر سال ۲۰۰۶ مجددا راه‌اندازی کرده است.

شرکت نوکر واحد آهن اسفنجی قدیمی ایر را از کنونت لوسیانا به پوینت لیسانس تیرنیداد منتقل کرده و تحت عنوان نو ـ ایرن چند روز قبل از اتمام سال قبلی راه‌اندازی کرده است.

در اواخر ماه دسامبر سال گذشته واحدهای حدید میدرکس در عربستان سعودی و هند در حال راه‌اندازی بود.

چند واحد دیگر فرآیند میدرکس در حال تکمیل و احداث بوده و مطابق برنامه‌ریزی‌ها در سال ۲۰۰۷ در کشورهای قطر، روسیه و عربستان راه‌اندازی خواهد شد.

در طول سال ۲۰۰۶ قیمت قراضه با نرخ دلار خیلی بالا بوده است. واحدهای تولید آهن اسفنجی در سطح جهان کاملا با سوددهی مطلوب کار کردند. ساخت و ساز واحدهای جدید برای سال ۲۰۰۸ پیش‌بینی شده است. تعدادی پروژه آهن اسفنجی نیز برای آخر سال جاری در نظر گرفته شده است. رشد سریع تولید آهن اسفنجی برای آینده قابل پیش‌بینی است. میزان استفاده از ظرفیت واحدهای نصب شده فرآیندهای میدرکس، اچ.وای.ال، فینمت و پایه زغالی در سطح جهان به ترتیب ۲/۱۳۱، ۲/۷۳، ۴/۹۵ و ۸۰‌درصد بوده است. در سال ۲۰۰۶ نزدیک به ۸۱/۷‌میلیون آهن اسفنجی و ۷۵/۶‌میلیون تن بریکت گرم به نقاط دیگر دنیا انتقال یافته است (جمعا ۵۶/۱۴‌میلیون تن) که از طریق راه دریا و خاکی به ترتیب به میزان ۸/۶ و ۷۵/۷‌میلیون تن صادرات صورت گرفته است. یادآوری می‌شود چدن مذاب، آهن اسفنجی و قراضه مواد اصلی شارژ کوره‌های فولادسازی جهان را تشکیل می‌دهند. در سال گذشته جهت تولید ۱۲۴۰‌میلیون تن فولاد خام ۸۷۳‌میلیون تن چدن مذاب، ۸/۵۹‌میلیون تن آهن اسفنجی و در حدود ۵۰۵‌میلیون تن قراضه در سراسر جهان مورد مصرف قرار گرفته است. در واقع سهم آهن اسفنجی در تولید فولاد خام جهان ۵/۴‌درصد است در حالی‌که این نرخ در ایران بیش از ۶۵‌درصد است.

منبع: معدن و توسعه