بورس ایده یا بورس دارایی‌های فکری

محبوبه عرب* بند (د) ماده (۱۷) قانون برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی مقرر داشته‌ که از ایجاد و توسعه بورس ایده و بازار فناوری به منظور استفاده از ظرفیت‌های عملی در جهت پاسخگویی به نیاز بخش‌های صنعت «کشاورزی و خدمات» حمایت مالی شود. در همین جهت سازمان بورس اوراق بهادار پس از مطالعات و اقداماتی که حدود پنج‌سال به‌طول انجامیده روز سه‌شنبه مورخ ۱۱/۴/۱۳۹۲ یک نشست تخصصی پیرامون بازار دارایی فکری (بورس ایده) برگزار کرد. بررسی سوابق موضوع نشان می‌دهد که درهمه کشورهای جهان همه ساله از سوی کارآفرینان، نخبگان علمی و کارآزمودگان تجربی صدها اختراع، نوآوری و اکتشاف صورت می‌گیرد که از قوه به فعل درآوردن آنها نیازمند تامین مالی و سرمایه‌گذاری است.

محبوبه عرب* بند (د) ماده (۱۷) قانون برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی مقرر داشته‌ که از ایجاد و توسعه بورس ایده و بازار فناوری به منظور استفاده از ظرفیت‌های عملی در جهت پاسخگویی به نیاز بخش‌های صنعت «کشاورزی و خدمات» حمایت مالی شود. در همین جهت سازمان بورس اوراق بهادار پس از مطالعات و اقداماتی که حدود پنج‌سال به‌طول انجامیده روز سه‌شنبه مورخ ۱۱/۴/۱۳۹۲ یک نشست تخصصی پیرامون بازار دارایی فکری (بورس ایده) برگزار کرد. بررسی سوابق موضوع نشان می‌دهد که درهمه کشورهای جهان همه ساله از سوی کارآفرینان، نخبگان علمی و کارآزمودگان تجربی صدها اختراع، نوآوری و اکتشاف صورت می‌گیرد که از قوه به فعل درآوردن آنها نیازمند تامین مالی و سرمایه‌گذاری است. در واقع کشورهای با اقتصاد دانش محور (knowledge Economy) رشد و توسعه صنعتی خود را مدیون همین بخش (بخش ایده‌ها، فناوری و اختراع) هستند به طوری که این موضوع یکی از شاخص‌های اصلی اقتصادی جهان است. حقوق مالکان فکری IP intellectual property شامل حقوق قانونی ناشی از فعالیت‌های فکری و ذهنی در زمینه‌های صنعتی، عملی، ادبی و هنری است. این حقوق خود به دو بخش مالکیت صنعتی و حق انحصاری اثر تقسیم می‌شود. براساس تعاریف رایج مالکیت صنعتی (intellectual property) شامل اختراع ثبت شده (patent) اختراعات کوچک (utility model)، طرح‌های صنعتی (intellectual Designs )، نشانه‌های جغرافیایی (Geophysical indication) علائم تجاری - خدمات (Trade & senile) و اسرار تجاری (& senates Trade) بوده که حق انحصاری اثر (Copyright) نیز به حقوق پدیدآورندگان اثر ادبی و هنری تعلق دارد. پیشرفت و توسعه روزافزون سرمایه انسانی و دارایی‌های فکری باعث تشکیل سازمان جهانی مالکیت فکری شد که این سازمان وظیفه نظارت بر تنظیم قراردادهای بین‌المللی به‌نام‌های معاهده پاریس (۱۸۸۳) برای محافظت از مالکیت صنعتی و معاهده برن (۱۸۸۶) برای محافظت از حق انحصاری اثر را دارد. در دهه ۲۰۰۰ نیز موافقتنامه تریپس درحفاظت از جنبه‌های تجاری مالکیت فکری تنظیم شده است که سازمان تجارت جهانی بر اجرای این موافقتنامه نظارت دارد. در ایران نیز برای نخستین بار در سال ۱۳۰۴ قانون مالکیت علائم و تصویب قانون ثبت علائم تجاری و در سال ۱۳۱۰ نیز قانون ثبت اختراعات و حمایت از اختراع و علائم تجاری تصویب شد. بعدها در سال ۱۳۳۸ ایران به معاهده پاریس ملحق شد و در سال ۱۳۸۰ نیز ایران به عضویت سازمان جهانی مالکیت فکری درآمد. متاسفانه به‌رغم سابقه سنواتی قابل ملاحظه قانون‌گذاری در زمینه دارایی‌های فکری و معنوی و به‌ویژه با توجه به تاسیس سازمان پژوهش‌های عملی و صنعتی ایران در سال ۱۳۵۹، تاکنون شاهد عملکرد موثر نهادهای مسوول و تاثیرات دارایی‌های فکری در سرمایه‌های اجتماعی و ثروت انسانی و همچنین اثرگذاری این دارایی‌ها بر تولید ناخالص داخلی نبوده‌ایم. برگزاری اولین نشست تخصصی پیرامون این موضوع شاید باعث شود دریابیم که در حال حاضر ثروت انسانی به‌عنوان منبع لایزال ثروت جوامع بشری در گرو دارایی‌های فکری و معنوی است. تجربه سخنرانان نشست تخصصی بازار دارایی‌های فکری در ایران گویای آن بود که به ویژه در حوزه فناوری و IT، ایران دارای قابلیت‌های ویژه‌ای است که بهره‌برداری لازم از آن صورت نمی‌گیرد. تحقیقات جهانی نشان‌دهنده آن است که در نخستین گام باید نهاد حافظ «توسعه دارایی‌های فکری» مشخص شود که با توجه به رسالت اتاق‌های بازرگانی در دنیا این نهاد زیر مجموعه این اتاق‌ها قرار دارند. به طور مثال مرکز جهانی دارایی‌های فکری در آمریکا در اتاق بازرگانی آن مستقر است. منبع: سازمان جهانی دارایی‌های فکری و مرکز جهانی دارایی‌های فکری * مدرس دانشگاه- کارشناس ارشد حسابداری