سنا- صندوق‌های قابل معاملـه در بورس یکی از پرطرفدارتریـن نهادهای مالی هستند که رشد محسوس آنها بعد از پیدایش، موید موفقیت غیرقابل انکار آنها در بازارهای مالی جهان است. این صندوق‌ها امکان پیروی از بازده یک شاخص معین را فراهم می‌آورند و همانطور که از نام آنها پیداست، سهام آنها در بورس قابل معامله است. فعالیت اصلی این صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار یا دارایی‌های فیزیکی است که به عنوان دارایی پایه صندوق در نظر گرفته می‌شوند. بنابراین وضعیت صندوق، به عملکرد دارایی‌های آن بستگی دارد. پس از معرفی صندوق‌های قابل معامله (ETF) در بورس در سال ۱۹۹۳ میلادی، بازار جهانی این نوع صندوق‌ها، رشد فزاینده‌ای به ویژه در سالهای اخیر تجربه کرده است. به عنوان مثال، در ۹ ماه اول سال ۲۰۰۸ میلادی تنها ۳۲۸ صندوق جدید، سهام خود را به عموم عرضه کرده‌اند. در حالی که در سه ماهه پایانی سال۲۰۰۸، تعداد یک هزار و ۴۹۹ صندوق قابل معامله ایجاد شد که دارایی‌های تحت مدیریت آنها ۷۶۴ میلیارد دلار است. تا این زمان ۸۶ مدیر در ۴۳ بورس، مدیریت این دارایی‌ها را بر عهده داشته‌اند. آمریکا با ۶۸۱ صندوق فعال که دارایی تحت مدیریت آنها ۵۴۲/۲۶ میلیارد دلار است رتبه اول را دارد. پس از آن، اروپا با ۵۷۰ صندوق و ژاپن با ۶۰ صندوق قابل معامله در بورس به ترتیب رتبه‌های دوم و سوم را به خود اختصاص داده‌اند و دارایی‌های تحت مدیریت صندوق‌های قابل معامله در بورس به ترتیب رتبه‌های دوم و سوم را به خود اختصاص داده‌اند. دارایی‌های تحت مدیریت صندوق‌های قابل معامله در بورس در اروپا ۱۴۵/۱۷ و در ژاپن ۲۷/۵۶ میلیارد دلار است. در این بین، برآورد موسسه بارکلی نشان می‌دهد دارایی‌های تحت مدیریت صندوق‌های قابل معامله در کل جهان از ۷۶۴/۰۸ میلیارد دلار در سپتامبر ۲۰۰۸ به یک هزار میلیارد دلار در سال ۲۰۰۹ میلادی و ۲ هزار میلیارد دلار در سال ۲۰۱۱ میلادی افزایش یافته است. این در حالی است که، همانند صندوق‌های شاخصی، صندوق‌های قابل معامله در بورس حجم معاملات اندکی برای به روز رسانی پرتفوی خود انجام می‌دهند و در نتیجه مالیات کمی هم پرداخت می‌کنند. در حالت کلی این صندوق‌ها تنها زمانی اقدام به فروش اوراق بهادار پرتفوی خود می‌کنند که ترکیب شاخص هدف تغییر کرده باشد. از سوی دیگر، معاملات سهام صندوق در بورس هم کارآیی مالیاتی را افزایش می‌دهد. به این دلیل که، سرمایه‌گذاران می‌توانند سهام صندوق را در بورس به فروش برسانند و نیاز ندارند برای بازخرید سهام، اقدام به فروش سبد اوراق بهادار خود کنند و متحمل تبعات مالیاتی حاصل از سود سرمایه شود. همچنین مکانیسم ایجاد و انتشار غیر نقدی باعث می‌شود به منافع سهامداران فعلی صندوق از محل هزینه‌های مالیات صندوق لطمه‌ای وارد نشود. در این بین به بررسی صندوق‌های قابل معامله در بورس در کشورهای ترکیه، ایالات متحده آمریکا، اتحادیه اروپا و هنگ‌کنگ به صورت مختصر می‌پردازیم. ترکیه ۱- DJIST: صندوق قابل معامله داوجونز استانبول ۲۰ ، نخستین صندوق قابل معامله در بورس استانبول است. ۲- NFIST: اوراق موجود در بورس استانبول که مربوط به شرکت‌های غیر مالی و بانکی است. ۳- SMIST: صندوق قابل معامله در بورس مختص به اوراق ۲۵ شرکت کوچک موجود در بورس استانبول. ۴- GOLDIST/GLDTR/GOLD ETF: نخستین صندوق قابل معامله در بورس مبتنی بر اوراق طلا که عملکرد این فلز گرانبها را بر حسب گرم محاسبه می‌کند. ۵- FBIST-FTSE: صندوق قابل معامله در بورس بر مبنای اوراق قرضه که نخستین صندوق قابل معامله با درآمد ثابت است. ایالات متحده آمریکا در بازار آمریکا بزرگترین صندوق قابل معامله در این کشور صندوق Vanguard Total Stock Market در حدود ۱۹۰ میلیارد دلار دارایی دارد و دومین صندوق قابل معامله در این بورس Vanguard Total Bond Market ETF نام دارد در حالی که، سومین صندوق قابل معامله بزرگ در این کشور Vanguard S&P ۵۰۰ ETF است که پر طرفدارترین صندوق قابل معامله در این کشور نیز محسوب می‌شود و در حدود ۱۰۰ میلیون سهم روزانه در آن معامله می‌شود. اتحادیه اروپا در اتحادیه اروپا بسیاری از صندوق‌های قابل معامله در بورس در آن سوی مرزهای اروپا داد و ستد می‌شوند؛ به طور مثال، سهام‌های iShare در بریتانیا و صندوق‌های قابل معامله بر مبنای اوراق بهادار این کشور در ایرلند مورد پذیرش قرار گرفته‌اند و در بورس لندن دادوستد می‌شوند. دیگر صندوق‌های قابل معامله توسط موسسه Indexchange Investments AG ارائه می‌شوند و در بورس دویچه آلمان پذیرفته شده‌اند. Indexchange Investments AG یکی از زیرمجموعه‌های موسسه مالی HypoVereinsbank است که توسط موسسه جهانی بارکلی تاسیس شده و در حوزه اروپا فعالیت می‌کند.