پیامدهای تعدیلات سنواتی

رحمت‌اله هوشمندزعفرانیه* تصمیم‌گیری صحیح در بازار سرمایه نیازمند اطلاعاتی قابل اتکا، مربوط و به موقع است که بتوان با کمک آن منابع موجود و در دسترس را به گونه‌ای مطلوب تخصیص داد. این اطلاعات اگر بدرستی فراهم و پردازش نشود، اثرات منفی بر فرد تصمیم‌گیرنده در پی خواهد داشت. سود هر سهم و نسبت قیمت به سود هر سهم از جمله شاخص‌هایی است که مورد استفاده تحلیلگران و سرمایه‌گذاران قرار می‌‌گیرد. از طرفی، خود سود مبنای محاسبه مالیات، پاداش، سود تقسیمی و . . . می‌باشد. لذا، رقم سود بر مناسبات اقتصادی افراد ذینفع و ذیربط تاثیر گذار است.

رحمت‌اله هوشمندزعفرانیه* تصمیم‌گیری صحیح در بازار سرمایه نیازمند اطلاعاتی قابل اتکا، مربوط و به موقع است که بتوان با کمک آن منابع موجود و در دسترس را به گونه‌ای مطلوب تخصیص داد. این اطلاعات اگر بدرستی فراهم و پردازش نشود، اثرات منفی بر فرد تصمیم‌گیرنده در پی خواهد داشت. سود هر سهم و نسبت قیمت به سود هر سهم از جمله شاخص‌هایی است که مورد استفاده تحلیلگران و سرمایه‌گذاران قرار می‌‌گیرد. از طرفی، خود سود مبنای محاسبه مالیات، پاداش، سود تقسیمی و ... می‌باشد. لذا، رقم سود بر مناسبات اقتصادی افراد ذینفع و ذیربط تاثیر گذار است. از آنجا که محتوای اطلاعاتی تعدیلات سنواتی، اصلاح یا تعدیل سودی است که در دوره‌های قبل مبنای تصمیم‌گیری‌های اقتصادی قرار گرفته است؛ اما این رقم سود تعدیل شده، با تاخیر و پس از اخذ تصمیمات مرتبط، ارائه می‌شود. از این رو، در بسیاری از موارد امکان باز‌نگری در تصمیمات گذشته و یا اصلاح جریان‌های نقدی مبتنی بر این اطلاعات وجود ندارد. در استاندارد حسابداری شماره ۶ ایران، تعدیلات‌ سنواتی‌ «اقلام‌ مربوط‌ به‌ سنوات‌ قبل‌ که‌ در تعدیل‌ مانده‌ سود (زیان‌) انباشته‌ ابتدای‌ دوره‌ منظور می‌گردد و محدود به اقلامی که‌ از «تغییر در رویه‌ حسابداری‌» و «اصلاح‌ اشتباه‌» ناشی‌ گردد تعریف شده است. وجود تعدیلات سنواتی‌‌، علاوه بر آثار تغییر رویه، در بیشتر موارد نشان دهنده وجود تحریف بااهمیت یا اساسی در صورت‌های مالی دوره(ها)ی گذشته است که در رعایت استانداردهای حسابداری، اصلاح مربوطه به‌دلیل با اهمیت بودن، در سود و زیان دوره‌ گزارش منظور نمی‌‌‌شود. این بدان معنا است که استفاده‌‌کنندگان صورت‌های مالی، دچار تصمیم‌‌گیری نادرست بر اساس اطلاعات نادرست شده‌اند که منشا غیر‌سیستماتیک از نوع گمراه کننده داشته است. ایجاد فضای بی‌اعتمادی در بازار سرمایه، غیرقابل اتکاء تصور شدن صورت‌های مالی، تلاش برای دسترسی به اطلاعات در بیرون از بورس و ... ‌‌‌بخشی از پیامدهای این امر هستند. بنابراین، ارائه تعدیلات سنواتی در دوره‌های متوالی و رواج آن میان شرکت‌های ایرانی، به اعتبار صورت‌های مالی صدمه می‌زند و موجب تخصیص و توزیع ناکار آمد ثروت در جامعه و کاهش اعتماد مردم به بازارهای سرمایه می‌گردد. یکی دیگر از پیامدهای منفی تعدیلات سنواتی، اثر آن بر اعتبار حرفه حسابرسی است. هدف حسابرسان اعتبار بخشی به صورت‌های مالی است. صورت‌هایی که اکثر اطلاعات مورد نیاز برای تصمیم‌گیری در آن نهفته است. زمانی که صورت‌های مالی حسابرسی شده دوره‌های گذشته به دلیل اشتباهات حسابداری بااهمیت به طور مکرر تجدید ارائه می‌شود، اعتماد جامعه نسبت به اظهار نظر حسابرسان مستقل کمرنگ می‌شود. حرفه‌ای که پایه و اساس آن اعتماد جامعه است و اگر این اعتماد نباشد جایگاه آن در خطر است. از آنجا که تجدید ارائه صورت‌های مالی و ارائه رقم تعدیلات سنواتی می‌تواند پیامی منفی را به بازار سرمایه مخابره نماید، آگاهی از اهمیت و ماهیت تعدیلات سنواتی به تحلیلگران، سرمایه‌گذاران و اعتباردهندگان کمک می‌کند تا تصمیمات اقتصادی آگاهانه‌تری اتخاذ کنند. با توجه به گسترش استفاده از سیستم‌های اطلاعات حسابداری و افزایش تعداد حسابداران متخصص در ایران و محدود شدن روش‌های حسابداری با افزایش تعداد استانداردهای حسابداری و قوانین مربوطه، انتظار می‌رود که انجام تعدیلات سنواتی و تجدید ارائه صورت‌های مالی کاهش یابد. بنابراین، در صورت افزایش یا ثابت ماندن تعداد این قبیل شرکت‌ها، به ویژه با توجه به اهمیت رقم تعدیلات سنواتی نسبت به سود خالص دوره و سود و زیان انباشته ابتدای دوره، این تصور می‌تواند به ذهن متبادر شود که اشتباه حسابداری و اصلاح آن در دوره‌های آتی منافعی را برای مدیریت شرکت‌ها به همراه دارد و اطلاعات حسابداری، علاوه بر اینکه عاری از اشتباه نیست، از تمایلات جانبدارانه نیز عاری نمی‌باشد. با مطالب گفته شده در بالا، عزم جدی برای پیشگیری از تحریف صورت‌های مالی و جلوه مباح آن در قالب تعدیلات سنواتی‌‌، خواسته معقول و مشروع استفاده‌‌کنندگان اطلاعات بازارهای سرمایه است. بنابراین، نهادهای نظارتی، مخصوصا سازمان بورس و اوراق بهادار و تدوین کنندگان استانداردهای حسابداری باید در پی ایجاد قوانین و استانداردهایی در راستای کاهش تعدیلات سنواتی باشند. *کارشناس ارشد حسابداری، دانشگاه شهید باهنر کرمان [e-mail]