احسان حاجی*

از آنجایی که ممکن است مردم برداشت‌های متفاوتی از مفهوم بازار ارز داشته باشند در این جا ضرورت یک نگاه دقیق و جامع به این موضوع احساس می‌شود. از دیدگاه اقتصادی، بازار ارز به یک مکان مشخص اطلاق نمی‌شود بلکه یک شبکه جهانی و الکترونیکی از بانک‌ها، صراف‌ها و واسطه‌ها‌ است که با روش ارتباطات الکترونیک با یکدیگر مرتبط بوده و به انجام انواع عملیات پولی و ارزی به وی‍ژه تبدیل پول‌های مختلف به یکدیگر می‌پردازند. شرکت‌ها و موسسات مالی و تجاری معمولا برای تبدیل پول‌ها به جای مراجعه مستقیم به بازار به بانک‌های خود مراجعه می‌کنند.

در چند دهه اخیر بازار ارز از رشد بسیار زیادی برخوردار شده و فعالتر شدن آن به توسعه امور سرمایه‌گذاری خارجی و تجارت برون مرزی نیز کمک شایانی کرده است. در سال ۱۹۸۶ متوسط ارزش مبادلات روزانه ارزی در مقیاس جهانی حدود ۲۰۰‌میلیارد‌دلار بود. در سال ۱۹۸۹ این رقم به ۶۵۰‌میلیارد، در سال ۱۹۹۵ به حدود ۱۰۰۰‌میلیارد و تا پایان سال ۱۹۹۸ این رقم به حدود ۱۵۰۰‌میلیارد‌دلار و در آخرین آماری که سال ۲۰۰۷ ارائه شد، این رقم به ۳۰۰۰ میلیارد‌دلار افزایش یافت. نگاهی به عدد ۳۰۰۰ میلیارد‌دلار حجم مبادلات روزانه بازار ارز می‌تواند نقش حساس این بازار را در قلمرو بازرگانی بین‌المللی به خوبی نشان دهد.

امروزه بازارهای بزرگ ارز در درجه اول در لندن، نیویورک، توکیو و سنگاپور قرار دارند. مراکز درجه دوم برای مبادلات ارزی هم شامل زوریخ، فرانکفورت، پاریس، هنگ‌کنگ، سانفرانسیسکو و سیدنی هستند. در سایر مراکز عمده تجاری و کشورهای مختلف جهان هم بازارهای ارز در مقیاسی کوچک‌تر وجود دارند و به نوعی در روابط پولی و تجاری بین‌المللی نقش ایفا می‌کنند. در سال‌های ۱۹۹۹ و ۲۰۰۰ میانگین ارزش مبادلات ارزی بازار لندن روزانه بیش از ۶۵۰‌میلیارد‌دلار بوده است. این رقم برای بازار نیویورک ۳۶۰‌میلیارد دلار و برای بازار توکیو ۱۵۰‌میلیارد دلار و برای بازار سنگاپور ۱۴۰‌میلیارد دلار بوده است.

از دیدگاه کارشناسان دو جنبه از بازار ارز دارای اهمیت است اول این که این بازار هیچ‌گاه به طور کامل به خواب نمی‌رود و در هر لحظه در گوشه‌ای از جهان یک بازار ارز باز و فعال است.

دوم این که بازار ارز از یک حالت یکپارچگی برخوردار است و بیشتر مراکز تجاری و پولی و مالی مختلف در سراسر جهان از طریق شبکه‌های پیشرفت ارتباطی به یکدیگر پیوسته هستند. این پیوستگی به طور دائم بوسیله خطوط مستقیم تلفن، شبکه‌های رایانه‌ای و سایر سیستم‌های ارتباطی برقرار می‌شود. یکی از پیامدهای این یکپارچگی یکسانی نرخ‌های تبدیل از دو مرکز تجاری و بازارهای مناطق مختلف جهان است.

www.irfx.ir