پرسش و پاسخ(۸۸۹۸۰۴۵۵) - ۲۳ دی ۸۶
*پرسش از آقای شمیم زواره از طریق پست الکترونیک: با مراجعه به صورت‌های مالی بانک‌ها مشاهده می‌شود که هزینه مطالبات مشکوکالوصول و استهلاک آنها نسبت به سال گذشته افزایش چشمگیری یافته است. این مساله می‌تواند سود خالص بانک‌ها را کاهش دهد. علت را چه می‌دانید؟
شروین شهریاری
*پرسش از آقای شمیم زواره از طریق پست الکترونیک: با مراجعه به صورت‌های مالی بانک‌ها مشاهده می‌شود که هزینه مطالبات مشکوکالوصول و استهلاک آنها نسبت به سال گذشته افزایش چشمگیری یافته است. این مساله می‌تواند سود خالص بانک‌ها را کاهش دهد. علت را چه می‌دانید؟ پاسخ: تحلیل بنیادی بانک‌ها دشوارترین و تخصصی‌ترین نوع دانش بنیادی را می‌طلبد، زیرا که علاوه بر مباحث متداول، تسلط بر حوزه مقررات بانکی و آشنایی نسبی با فرآیند حسابداری و حسابرسی بانک‌ها از اجزای لازم جهت تحلیل فاندامنتال وضعیت یک بانک است.
از این‌رو توصیه نگارنده به پژوهندگان تحلیل بنیادی این است که یادگیری خود را در اولین گام با بررسی شرکت‌های سرمایه‌گذاری آغاز کنند، سپس به عرصه تحلیل شرکت‌های تولیدی وارد شوند و در نهایت پس از تسلط بر تحلیل موسسات مالی کوچک (نظیر لیزینگ‌ها) در آخرین مرحله مطالعات خود را به سمت بانک‌ها سوق دهند.
در خصوص پرسش مطرح شده توسط خواننده محترم، افزایش هزینه مطالبات مشکوکالوصول باید در رابطه با مصوبه اخیر شورای پول و اعتبار به شماره ۲۸۲۳ مورخ پنجم اسفند ۸۵ مورد ارزیابی قرار گیرد. این دستورالعمل بانک‌ها را از ابتدای سال ۸۶ موظف به اخذ «ذخیره خاص» و انتقال آن به سود و زیان دوره می‌گرداند.
در اینجا می‌کوشیم مفهوم ذخیره خاص را به زبان ساده تشریح کنیم: همان‌گونه که می‌دانید بانک‌ها موظف به اخذ ذخیره عمومی‌در پایان سال مالی یا در مقاطعی که صورت‌های مالی تهیه می‌شوند، هستند.
نحوه محاسبه ذخیره عمومی، متناسب با میزان مطالبات بوده و برابر ۵/۱درصد کل تسهیلات اعطایی (قبلا ۲درصد) تعیین شده است. اما از ابتدای سال‌جاری علاوه بر ذخیره عام، شورای پول و اعتبار بانک را موظف کرده که دارایی‌های خود را طبقه بندی و بر مبنای آن ذخیره خاص در حساب‌ها منظور کند.
می‌دانیم که سپرده‌ها برای بانک ماهیت بدهی و تسهیلات ماهیت دارایی دارند. براساس دستورالعمل جدید، دارایی‌ها (تسهیلات) به چهار دسته تقسیم می‌شوند.
کیفیت هر فقره تسهیلات بر اساس سه پارامتر زمان، وضعیت مالی مشتری و صنعت یا رشته فعالیت مشتری ارزیابی می‌شود که ضعیف‌ترین این شاخص‌ها در مورد مشتری ملاک طبقه‌بندی دارایی خواهد بود. در اینجا این طبقه‌بندی چهارگانه را براساس پارامتر زمان ذکر می‌کنیم:
۱ - طبقه جاری: پرداخت اصل و سود تسهیلات یا بازپرداخت اقساط در سررسید صورت گرفته یا حداکثر از سررسید آن
۲ماه گذشته است.
۲ - طبقه سررسید گذشته: از تاریخ سررسید اصل و سود تسهیلات یا بازپرداخت اقساط بیش از ۲ ماه گذشته؛ ولی تاخیر در بازپرداخت هنوز از ۶ماه تجاوز نکرده است. در این صورت فقط مبلغ سررسید شده تسهیلات به این طبقه منتقل می‌شود.
۳ - طبقه معوق: اصل و سود تسهیلات که بیش از ۶ ماه و کمتر از ۱۸ ماه از تاریخ سررسید یا تاریخ قطع پرداخت اقساط سپری شده و مشتری هنوز اقدامی برای بازپرداخت مطالبات بانک ننموده است، به این طبقه منتقل می‌شود.
۴ - طبقه مشکوکالوصول: تمامی‌اصل و سود تسهیلاتی که بیش از ۱۸ ماه از سررسید یا از تاریخ قطع پرداخت اقساط آنها سپری شده و مشتری هنوز اقدام به بازپرداخت بدهی خود ننموده است، به این طبقه منتقل می‌شود.
حال براساس این طبقه بندی بانک موظف است در سال‌جاری برای مانده تسهیلات طبقه سررسید گذشته ۱۰درصد از کل مبلغ آن، برای مانده تسهیلات طبقه معوق ۲۰درصد و برای مانده تسهیلات طبقه مشکوکالوصول حداقل ۵۰درصد «ذخیره خاص» در حساب‌ها منظور کند. این ذخیره در حال حاضر تحت عنوان هزینه به سرفصل مطالبات مشکوکالوصول در صورت سود و زیان انتقال می‌یابد. البته ذکر این نکته ضروری است که بانک موظف است قبل از احتساب ذخیره خاص، ارزش وثیقه‌های مشتریان را محاسبه و آن را با اعمال ضرایبی از مانده تسهیلات کسر نماید که ذکر جزئیات این مساله به علت تخصصی بودن از حوزه این مقال خارج است.
اما آنچه بدیهی می‌باشد، این نکته است که با توجه به ترکیب فعلی تسهیلات ارائه شده توسط بانک‌ها و نیز با در نظر گرفتن انباشت انواع تسهیلات سررسید گذشته، معوق و مشکوکالوصول از سال‌های گذشته بانک‌ها نیازمند اخذ مقادیر قابل توجهی ذخیره خاص در حساب‌های سال‌جاری خواهند بود. بنابراین می‌توان گفت، همانطور که امسال دوران اوج اخذ ذخیره کاهش ارزش برای شرکت‌های سرمایه‌گذاری بوده، در مورد بانک‌ها نیز با وضعیت مشابهی در رابطه با اخذ ذخیره مطالبات مواجه هستیم که آثاری کاهنده بر در آمد بانک دارد. البته این مساله پس از اخذ ذخایر در سال‌جاری می‌تواند در سال‌های آتی با کاهش اثر کاهنده، انتظار افزایش سودآوری را برای بانک فراهم کند.
در خصوص بخش دوم پرسش که به ذخیره استهلاک اختصاص دارد، باید به رشد دارایی‌های ثابت بانک‌ها به ویژه افزایش چشمگیر تعداد شعب اشاره کنیم که اگر چه هزینه استهلاک را افزایش داده، اما مطالعات تاریخی نشان می‌دهد که در مجموع آثار مثبت افتتاح شعب جدید در مورد بانک‌های خصوصی در سرفصل جذب سپرده و در آمد بسیار بیشتر از هزینه استهلاک است که علت این امر نیز عمدتا به بهره‌وری بسیار بالای این موسسات مربوط می‌شود.
Shahriary_Sh@yahoo.com
ارسال نظر