شروین شهریاری

پرسش: آقای یاور محسنی از شهر شیراز از طریق پست الکترونیک پرسیده اند: در آغاز هفته گذشته سهم فولاد مبارکه را برای خرید مد نظر داشتم و تقاضای مربوط را به کارگزار خود ارائه داده‌ام؛ اما پس از چند روز با وجود عرضه‌های مناسب موفق به خرید هیچ سهمی‌نشده‌ام. ایشان علت را «به هنگام شدن سیستم» ذکر کرده‌اند، لطفا در این مورد توضیح دهید. پاسخ: سامانه معاملات فعلی بورس تهران با برخی محدودیت‌های نرم‌افزاری مواجه است که گاهی همین محدودیت‌ها به بروز مشکلاتی در ثبت و انجام سفارش‌های خرید و فروش مشتریان منجر می‌شود و البته کارگزاران محترم نیز در بروز آن مقصر نیستند؛ از جمله این موارد، مساله‌ای است که این خواننده محترم به آن اشاره داشته‌اند.

در شرح این نارسایی، به اختصار می‌توان گفت در سهام دارای «صف»، وقتی حجم درخواست‌های خرید یا فروش در ابتدای زمان ثبت سفارش‌ها (قبل از شروع بازار) به صورت هم زمان توسط پایانه‌های معاملاتی به سامانه وارد می‌شود، گاه در اثر این تراکم، برخی کارگزاران قادر به ثبت سفارش‌ها مشتری خود در نماد مربوطه نمی شوند. در چنین شرایطی کارگزار با عبارت «به هنگام شدن سفارش مشتری» در رایانه خود مواجه می‌شود و به این ترتیب امکان ثبت یا حذف یا تغییر سفارش مشتری در سیستم تا زمان رفع شدن مشکل از میان می‌رود و پایانه معاملاتی مربوطه به اصطلاح از سهام مزبور «جا می‌ماند». این مساله در زمان جمع شدن صف‌های فروش یا عرضه ناگهانی صف‌های خرید، به ویژه هنگامی که چند پایانه به طور همزمان و سریع در حال عرضه یا خرید بلوک‌های سهم در یک نماد هستند نیز پیش می‌آید. نمونه این وضعیت را هفته گذشته در نماد «شخارک» به هنگام عرضه صف خرید در روز سه شنبه شاهد بودیم و به این ترتیب به علت به هنگام شدن سیستم، امکان ثبت یا تغییر دستورهای خرید و فروش در سقف نوسان مثبت (۲درصد) برای برخی کارگزاران میسر نبود.

این محدودیت‌های ناخواسته نرم‌افزاری بعضا باعث تخطی از رعایت اصل عدالت محوری در بازار سرمایه نیز می‌شود که امید است در چند ماه آینده با راه‌اندازی نرم افزار جدید و به روز‌رسانی سامانه معاملاتی و نیز اصلاح تدریجی قوانینی نظیر محدوده نوسان، شاهد حذف اینگونه نارسایی‌ها و افزایش کارآیی هر چه بیشتر بازار سرمایه کشورمان باشیم.

پرسش: آقای مرتضی قاسم پور از ارومیه، آقای تهرانی و خانم صالح یار از طریق ایمیل و نیز آقای کتابچی از اصفهان از طریق تلفن پرسیده‌اند: چرا نماد سهام شرکت ایرانیت که مدت دو سال بسته مانده است، بازگشایی نمی‌شود؟

پاسخ: در صورتی که بپذیریم نهاد نظارت بر شرکت‌ها، مدافع حقوق سهامداران و سرمایه‌گذاران است با مراجعه به صورت‌های مالی شرکت می‌توان پاسخ این سوال را دریافت کرد.

شرکت ایرانیت در سال ۱۳۸۴ طی مزایده‌ای، ۸۶‌درصد سهام شرکت فرآورده‌های ساختمانی ایران (سیپورکس) را از شرکتی وابسته به بانک صنعت و معدن، به قیمت بیش از ۱۲میلیارد تومان خریداری کرد که به علت عدم توان شرکت در پرداخت اقساط در نهایت تنها ۲۶درصد مالکیت سیپورکس را به خود اختصاص داد و مابقی سهام به شرکت‌های گروه سرمایه‌گذاری ملت (مهرام، سرمایه‌گذاری کارآفرین و...) واگذار شد. ایرانیت در سرفصل سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت در ترازنامه خود، این سرمایه‌گذاری ۸میلیارد تومانی را طبقه‌بندی کرده است. نکته قابل توجه این است که از این مبلغ حدود ۵میلیارد تومان وجه به شرکت پرشیا استحکام (از شرکت‌های وابسته) بابت حق امتیاز تحصیل سهام شرکت سیپورکس (که ایرانیت ۲۶درصد آن را دارا است) پرداخت شده است که ضرورت پرداخت این وجه با عنوان «حق امتیاز به شرکت» برای حسابرس روشن نشده است. همچنین ایرانیت بیش از ۱۰میلیارد تومان به شرکت پرشیا استحکام پرداخت مستقیم و غیرمستقیم داشته است که وضعیت توجیه این پرداخت‌ها و نحوه بازپرداخت آنها در تاریخ مجمع گذشته مشخص نبوده است. ضمن اینکه از این میزان مطالبات، ۵میلیارد تومان بابت همان حق امتیاز تسویه شده است.

مساله دیگر در باره قطعیت خود این معامله عمده (فروش سیپورکس از صنعت و معدن به گروه سرمایه‌گذاری ملت) است که اسناد این معامله به حسابرس ارائه نشده است. از طرفی این معامله در زمان مدیریت عامل پیشین بانک صنعت و معدن و با شرایط آن زمان به این گروه واگذار شده است که مدیریت جدید مجموعه صنعت و معدن اساسا با توجه به ارزش دارایی‌های سیپورکس این معامله را بدون توجیه تلقی کرده و معتقد است مالکیت سیپورکس باید در اختیار بانک صنعت و معدن قرار گیرد. از سوی دیگر، بدهی ۱۸‌میلیاردی سیپورکس به بانک صنعت و معدن توسط ایرانیت پرداخت و تسویه شده است.

علاوه بر آن در مجمع عمومی‌عادی شرکت اعلام شد که شرکت پرشیا استحکام قصد دارد، طی قراردادی جدید، کل سهام سیپورکس (۲۶درصد) متعلق به ایرانیت را به قیمت تمام شده و با احتساب نرخ بهره در دو سال گذشته خریداری کند و به این ترتیب ایرانیت را از مسائل ایجاد شده به واسطه خرید سیپورکس فارغ کند که هنوز اطلاعاتی از قطعی شدن این معامله به دست نیامده است.

به هر حال به نظر می‌رسد، با توجه به توضیحات فوق در شرایط فعلی بازگشایی نماد «سایرا» منوط به روشن شدن وضعیت موارد مزبور و تکلیف حساب‌های پرداختنی و دریافتنی این شرکت خواهد بود.

Shahriary-sh@yahoo.com