شروین شهریاری *
پرسش از آقای کیانوری از طریق پست الکترونیک: اخیرا شایعاتی از افزایش نرخ خوراک پتروشیمی‌ها مطرح شده و در مورد پتروشیمی اراک (شازند) نیز گویا اجرایی شده است. تاثیر این مساله‌ بر سهام دیگر شرکت‌های پتروشیمی چیست؟

پاسخ: نوسانات شدید نرخ ارز در کشورها به طور طبیعی منجر به بر هم خوردن موازنه‌های اقتصادی می‌شود. یکی از معمول‌ترین این موازنه‌ها رابطه درآمد و هزینه شرکت‌ها است که در شرایط ثبات اقتصادی با یکدیگر همسو بوده و عمدتا نوساناتی با شتاب مشابه دارند. اما در شرایط عدم تعادل اقتصادی یکی از دو مولفه مزبور (درآمد یا هزینه) با سرعتی به مراتب بیشتر از دیگری تغییر می‌کند و همین مساله منجر به ایجاد نوسانات اقتصادی در فعالیت بنگاه‌ها و به تبع آن در فضای عمومی اقتصاد می‌شود.
در یک سال گذشته رشد نرخ ارز در ایران موجب شده تا شتاب رشد هزینه مواد اولیه و بهای تمام شده تولید در برخی صنایع مادر (نظیر خودروسازان) تا به اندازه‌ای نامتعارف باشد که کاهش شدید تولید و دشواری ادامه فعالیت صنعت را رقم بزند. از سوی دیگر، برخی صنایع دیگر (نظیر پتروشیمی‌ها) شاهد رویدادی در جهت معکوس بودند به نحوی که با نوسان صعودی ارز، جهش درآمدی شکل گرفت اما به دلیل ثابت بودن نسبی هزینه مواد اولیه‌، رشد هزینه‌ها به مراتب کمتر بود و همین امر فرصتی برای جهش نامتعارف حاشیه سود شرکت‌ها را ایجاد کرد.
این روند هر چند در یک نگاه کلی مشوق صادرات و افزایش تولید در برخی صنایع است اما با منافع سایر ذینفعان نظیر بیت‌المال (به عنوان تامین‌کننده مواد اولیه)، (صنایع پایین دستی و ...) مغایر است.
به همین دلیل، از حدود یک ماه قبل و پس از جا افتادن نرخ ارز مبادله‌ای در سیستم اقتصادی کشور، زمزمه‌هایی مطرح شد که بر مبنای آن باید هزینه خوراک واحدهای پتروشیمی بر مبنای رشد قابل توجه قیمت‌های فروش تعدیل شود. از همان زمان، در مورد گاز مصرفی که یکی از مواد اولیه اصلی برای برخی از کارخانه‌های پتروشیمی بورسی است، شایعات متعددی از نرخ ۱۷۰ تومانی گاز طبیعی تا ۳۵۰ تومان در هر مترمکعب مطرح شد.
با وجود آنکه هیچ یک از گمانه‌زنی‌های مزبور رسما تایید نشده، اما یک سناریو بیش از موارد دیگر تکرار شده است: 13 سنت در هر متر مکعب بر مبنای نرخ ارز مبادله‌ای. در اینجا از همین گمانه‌زنی اخیر برای مشاهده تاثیر افزایش نرخ گاز بر سودآوری برخی شرکت‌های پتروشیمی استفاده می‌کنیم. بر این اساس قیمت گاز مصرفی باید به محدوده 3000 ریال در هر متر‌مکعب افزایش یابد که نسبت به نرخ 700 ریالی کنونی جهش بیش از 4 برابری را نشان می‌دهد. بر مبنای این سناریوی فرضی به جدول زیر مراجعه کنید که تاثیر تحول مزبور در‌خصوص برخی شرکت‌های پتروشیمی بازار را نشان می‌دهد.


در خصوص ارقام جدول باید به چند نکته توجه داشت:
۱- این جدول تنها ۵ شرکت پتروشیمی پذیرفته شده در بازار سرمایه را مورد بررسی قرار داده که خوراک اصلی آنها گاز طبیعی است. به همین دلیل از بررسی سایر شرکت‌های پتروشیمی با خوراک متفاوت یا ترکیبی (نظیر خارک، شازند، آبادان و...) صرفنظر شده است. هر چند تحقق افزایش نرخ گاز احتمالا به معنای جهش هزینه خوراک در مجتمع‌های پتروشیمی غیرگازی نیز خواهد بود.
2- در مورد پتروشیمی مارون؛ میزان مصرف گاز در بودجه شرکت به تن اعلام شده که در جدول، رقم آن به معادل تقریبی متر مکعب تبدیل شده و با نرخ 750 ریالی محاسبه شده است.
۳- افزایش قیمت گاز مصرفی واحدهای پتروشیمی به ۳۰۰ تومان در هر مترمکعب براساس اطلاعات موجود یک سناریوی بدبینانه است؛ در همین راستا شایعاتی در خصوص نرخ گاز ۷ سنتی با احتساب دلار مبادله‌ای نیز مطرح شده که قیمت گاز را به حداکثر ۱۷۰ تومان در هر متر مکعب می‌رساند.
در این صورت تاثیر افزایش نرخ گاز بر سود سالانه سهام شرکت‌های مورد بررسی باید در حدود نصف ارقام ستون سمت چپ (تاثیر بر درآمد هر سهم) جدول در نظر گرفته شود.
۴- در سناریوی تحلیلی قیمت هر متر مکعب گاز مصرفی معادل ۳۰۰۰ ریال در طول کل سال در نظر گرفته شده است و تاثیر آن بر درآمد هر سهم شرکت‌ها در یک سال کامل ارائه شده است. باید توجه داشت بحث مزبور برای پتروشیمی‌ها اخیرا مطرح شده و احتمالا در بدترین سناریو در برگیرنده نیمه دوم سال ۹۱ خواهد بود.
بنابراین تاثیر گاز 300 تومانی بر درآمد هر سهم سال جاری باید نصف ارقام جدول در ستون «تاثیر بر درآمد هر سهم در یک سال» در نظر گرفته شود. (به جز پتروشیمی پردیس که سال مالی متفاوتی دارد.)
۵- همانطور که ارقام جدول نشان می‌دهند، تاثیر افزایش ۴ برابری قیمت گاز بر بهای تمام شده شرکت‌های پتروشیمی تا حدی قابل توجه است. با این وجود باید در نظر داشت که همه این شرکت‌ها در گزارشات اخیر خود حداکثر احتیاط را در بخش فروش لحاظ کرده‌اند و به این ترتیب تعدیلات مثبت بالقوه سود را به تاخیر انداخته‌اند.
یک بررسی کلی نشان می‌دهد که احتیاط در تنظیم بودجه فعلی شرکت‌ها تا اندازه‌ای بوده که حتی افزایش 4 برابری نرخ گاز را نیز پوشش می‌دهد؛ به این معنا که حتی در صورت تحقق سناریوی فرضی حاضر و افزایش قیمت گاز به 3000 ریال در هر متر‌مکعب احتمالا هیچ یک از شرکت‌های پنج گانه پتروشیمی مورد بحث مجبور به اعلام تعدیل منفی نسبت به آخرین پیش‌بینی سود نخواهند شد. با این وجود افزایش هزینه شرکت‌های پتروشیمی در پی رشد قیمت خوراک، امری انکارناپذیر است.
در پایان یادآور می‌شود بررسی حاضر در راستای پرسش خواننده محترم بر اساس یک سناریوی فرضی مبتنی بر تغییرات احتمالی قیمت گاز در آینده انجام شده است.
با توجه به مقاومت‌های مجتمع‌های پتروشیمی خصوصی در برابر این تصمیم از یک سو و عدم اعلام اخبار رسمی در خصوص تغییر نرخ گاز پتروشیمی‌ها از سوی دیگر، سناریوی مزبور تنها می‌تواند به عنوان یک گمانه‌زنی تحلیلی مد نظر قرار گیرد.
Shahriary_sh@yahoo.com