شروین شهریاری

* پرسش از طریق تلفن‌: در صورت افزایش سرمایه یک شرکت و عدم استفاده از حق تقدم، وضعیت حقوق سهامدارانی که در زمان افزایش سرمایه سهامدار شرکت بوده‌اند چگونه خواهد بود؟ پاسخ: افزایش سرمایه شرکت‌ها به روش‌های مختلفی از محل سود انباشته، ‌اندوخته طرح توسعه، آورده نقدی و مطالبات سهامداران، صرف سهام و ... صورت می‌پذیرد که برای اطلاع از مراحل قانونی هریک، باید به توضیحات مشروح قانون تجارت مراجعه کرد. اما در پاسخ به این پرسش، به نظر می‌رسد منظور خواننده محترم نوعی از افزایش سرمایه است که تمام یا بخشی از آن از محل مطالبات یا آورده نقدی سهامداران تامین می‌شود که اجرای این نوع افزایش سرمایه مستلزم انتشار گواهی حق تقدم شرکت در افزایش

سرمایه برای اشخاصی است که در زمان اعمال افزایش سرمایه، سهامدار شرکت بوده‌اند.

در این حالت، گواهینامه حق تقدم برای سهامداران قبلی ارسال می‌شود. پس ازآن، طبق روال معمول، نماد معاملاتی سهم در بازار بورس بازگشایی می‌شود. در این مرحله طی مدت دو ماه امکان خرید و فروش حق تقدم نیز در تابلوی بورس وجود دارد. البته طبق قانون، هیات مدیره اختیار تمدید مهلت استفاده از حق تقدم را نیز خواهد داشت.

در این شرایط، سهامدار قبلی می‌تواند مبلغ درخواست شده توسط شرکت را به حساب مربوطه واریز نماید تا تعداد سهام او در شرکت مورد نظر، متناسب با میزان افزایش سرمایه (و یا میزان مبلغ واریزی) افزایش یابد. اگر سهامدار مطالباتی از دوره‌های گذشته نداشته باشد، باید به ازای هر سهم و به میزان افزایش سرمایه، مبلغ ۱۰۰۰ ریال (که همان ارزش اسمی‌سهام است) را پرداخت نماید یا این که حق تقدم را به قیمت بازار به فروش برساند تا خریدار جدید فرصت شرکت در افزایش سرمایه را پیدا کند.

در برخی مواقع، سهامداران مایل به استفاده از حق تقدم شرکت در افزایش سرمایه نیستند ولی حق تقدم خود را نیز در بازار در مهلت قانونی به فروش نمی‌رسانند. در چنین مواردی براساس قانون، شرکت به نمایندگی از این سهامداران اقدام به عرضه حق تقدم استفاده نشده می‌نماید.

البته این اقدام پس از پایان مهلت دو ماهه صورت می‌پذیرد، به نحوی که نماد معاملاتی مجددا برای عرضه حق تقدم استفاده نشده بازگشایی می‌شود.

پس از طی این مرحله، شرکت اقدام به استعلام از بانک نموده و براساس ماده ۱۶۳ قانون تجارت، اقدامات لازم برای ثبت افزایش سرمایه را انجام می دهد. پس از انجام این مراحل، سهامدارانی که حق تقدم ایشان توسط شرکت در بازار به فروش رسیده، دارای مطالباتی متناسب با میزان حق تقدم استفاده نشده خواهند بود که می‌توانند با مراجعه به شرکت، مطالبات خود را به صورت نقدی و از طریق شبکه بانکی دریافت کنند.

*پرسش از خانم کرکوتی‌: سهام شرکت سرمایه گذاری غدیر این روزها حجم معاملات بالایی داشته به طوری که با تقسیم حجم معامله بر تعداد خریداران، سهم هر خریدار در بعضی روزها به بیش از ۵۰ میلیون تومان می‌رسد. توجیه این خریدها چیست و آیا می‌تواند به معنی خروج سهم از دست سرمایه گذاران خرد باشد؟

پاسخ: از تقسیم حجم معاملات بر تعداد خریداران بااستفاده از اطلاعات روزانه سایت‌های اطلاع رسانی بورس(‌Irbourse و TSEMC) نمی‌توان نتایج دقیقی در خصوص میزان معاملات هر خریدار استنباط کرد. منشاء این مساله به دو علت باز می‌گردد؛ اول اینکه حجم معاملات بلوکی در این آمار لحاظ می‌شود، بنابراین در ازای یک حجم بزرگ معامله، تنها یک خریدار بر آمار«تعداد خریداران» افزوده می‌شود. مساله دوم به معاملات با کد گروهی «ددد» در هر نماد معاملاتی مربوط می‌شود.

همان طور که اطلاع دارید، هر یک از پایانه‌های معاملاتی یک کد اختصاصی معامله گروهی در اختیار دارند. در بعضی موارد، به ویژه در خصوص سفارشات پر حجم و متعدد بر یک نماد معاملاتی، کارگزاران جهت سهولت از کد گروهی به منظور خرید استفاده می‌کنند و در پایان وقت اقدام به تخصیص کل حجم سهام خریداری شده به مشتریان، متناسب با میزان سفارش‌های آنها می‌نمایند.

در نمایش آمار معاملات در سایت‌های اطلاع رسانی بورس، کد گروهی یک ایستگاه معاملاتی به عنوان یک خریدار در سیستم ثبت می‌شود و حتی در صورتی که در چندین مرتبه خرید توسط این کد گروهی بر یک نماد انجام شود، سیستم تنها یک خریدار را در نمایش آمار «تعداد خریداران» محسوب خواهد کرد. بدیهی است در صورتی که کارگزار با کد معاملاتی سرمایه گذاران خرید را انجام دهد این رویه متفاوت بوده و به ازای هر کد خریدار، یک واحد بر تعداد خریداران افزوده خواهد شد.

بدین ترتیب می‌توان گفت که با لحاظ کردن اثر دو مورد فوق (معاملات بلوکی و کد گروهی)، تقسیم حجم معاملات بر تعداد خریداران نمی‌تواند نتیجه درستی در راستای تفسیر روند معاملات یک سهم به دست دهد.

گفتنی است پاسخ به پرسش فوق به صورت کلی ارائه شده و منظور تحلیل وضعیت شرکت سرمایه گذاری غدیر نبوده است.

Shahriary_sh@yahoo.com