اصول تشکیل سبد سهام

گروه بورس- اعظم شریفی: سرمایه‌گذاران، اعم از حقیقی و حقوقی، برای کاهش ریسک سرمایه‌‌گذاری در سهام سایر شرکت‌ها، اقدام به خرید سهام متنوع (سبد سرمایه‌گذاری) می‌کنند. طبق نظریات علمی، تشکیل سبد سهام می‌تواند آثار نوسانات را بر بازده و ریسک سهام تعدیل کند. سرمایه‌گذاران همواره به دنبال اندازه‌گیری ریسک، جهت گرفتن تصمیمات سرمایه‌گذاری بهینه هستند. آنان همواره تلاش می‌کنند صرف ریسک سرمایه‌گذاری‌های خود را حداکثر سازند و به عبارتی بازدهی بیشتری را به ازای ریسک‌هایی که متقبل شده‌اند به دست آورند.

این تنوع‌بخشی قادر به کاهش ریسک غیرسیستماتیک (یعنی ریسک سرمایه گذاری در بازار) خواهد شد ولی قادر به کاهش یا حذف ریسک سیستماتیک (یعنی ریسکی که از خارج به بازار تحمیل می‌شود) نیست.در دهه ۱۹۵۰ اثبات اینکه تشکیل علمی سبد سهام، ریسک را کاهش و بازدهی را به حداکثر می‌رساند، انقلابی در جهان سرمایه‌گذاری به وجود آورد. در همین رابطه با دکتر ابوالفضل شهرآبادی، مدیر روابط عمومی شرکت بورس و استاد دانشگاه گفت‌و‌گویی انجام داده‌ایم تا اصول و ضرورت تشکیل سبد سهام را بررسی کنیم.

اصولا ضرورت تشکیل سبد سهام به جای تک سهم یا چند سهم چیست؟

به مجموعه سرمایه‌گذاری‌های یک شخصیت در گزینه‌های مختلف «پرتفولیو» یا «سبد سرمایه‌گذاری» گفته می‌شود که مجموعه‌ای از اوراق بهادار متفاوت است. هر کدام از این اوراق، معمولا دارای بازده و ریسک متفاوتی هستند. ریسک غیرسیستماتیک (یعنی ریسک بازار) را می‌توان از طریق تنوع بخشیدن به اوراق بهادار در سبد سهام کاهش داد یا از بین برد. در نتیجه، با حذف ریسک غیرسیستماتیک، مهم‌ترین بخش ریسک پرتفولیو به ریسک سیستماتیک (یعنی ریسکی که از خارج به بازار تحمیل می‌شود) مربوط می‌شود. هرچه تعداد اوراق بهادار مربوط به پرتفولیو بیشتر باشد میزان ریسک غیرسیستماتیک کوچک و کوچک‌تر می‌شود و ریسک کل پرتفولیو به ریسک سیستماتیک نزدیک‌تر می‌شود.

برخی معتقدند تشکیل سبد سهام و پخش کردن سرمایه به جای تمرکز بر یکی دو سهم قوی باعث از بین رفتن بازدهی آنها می‌شود. نظر شما درباره این جمله چیست؟

از نظر من، این باور اشتباه است. زیرا شاید تمرکز سرمایه بر یک یا دو سهم بازدهی بالایی داشته باشد اما با ریسک بالایی همراه است. این در حالی است که در سبد سهام میانگین بازدهی از میانگین بازدهی سهام موجود در سبد به دست می‌آید. در مقابل نحوه محاسبه ریسک سبد سهام این طور نیست؛ زیرا در صورتی که سبد سهام مدیریت صحیحی داشته باشد و به ضریب همبستگی در آن توجه شود، ریسک سبد سهام از میانگین ریسک مجموع سهام تشکیل‌دهنده سبد سرمایه‌گذاری پایین‌تر خواهد بود. به عبارت دیگر می‌توان در یک سطح بازدهی مشخص دو سبد سهام با سطح ریسک متفاوت داشت. نکته جالب این است که در صورت تشکیل سبد سهام با رعایت مبانی علمی ، شما می‌توانید حداکثر بازدهی را با حداقل ریسک یعنی حداقل احتمال انحراف از بازده مورد انتظار به دست آورید. در این راستا، ضریب همبستگی مثبت نشان‌دهنده افزایش ریسک و ضریب همبستگی منفی نشان‌دهنده کاهش ریسک سبد سهام است.

چگونه می‌توان ریسک سبد سهام را در حد بهینه نگاه داشت؟

در یک مجموعه سرمایه‌گذاری هرچه ضریب همبستگی بین بازده اعضای مجموعه به سمت (۱-) میل کند ریسک مجموعه کاهش می‌یابد.ریسک پرتفوی تنها متاثر از میانگین انحراف معیار اعضای مجموعه تشکیل‌دهنده آن با بازار (یعنی ضریب بتا) نیست، بلکه تنوع در سرمایه‌گذاری و چگونگی ارتباط بازده اعضا با یکدیگر نیز بر ریسک مجموعه تاثیر خواهد گذاشت.

به بیان دیگر، در یک مجموعه سرمایه‌گذاری هرچه تنوع از جهات مختلف (چه با بازار و چه با یکدیگر) بیشتر باشد، ریسک مجموعه کمتر خواهد شد.در همین حال، باید در نظر داشت ریسک مجموعه با اضافه شدن یک سهام، با شیب ثابتی کاهش نمی‌یابد بلکه در ابتدا که سهام جدید به مجموعه اضافه می‌شود، ریسک کل با شدت بیشتری کاهش یابد، به تدریج از شدت کاهش، کاسته شده و دیگر با ایجاد تنوع، ریسک کاهش نخواهد یافت. بنابراین باید از متنوع سازی بیش از حد نیز پرهیز کرد زیرا در عمل باعث کاهش ریسک نخواهد شد و تنها می‌تواند بازدهی را محدود کند.

چه تعداد سهام یا صنعت برای تشکیل سبد سهام مناسب است؟

قاعده ریاضی خاصی برای تعداد سهام موجود در سبد سهام وجود ندارد. اما تجربه و تحقیقات میدانی نشان می‌دهد وجود ۱۰ تا ۳۰ نوع سهام با توجه به سرمایه‌های مختلف می‌تواند با پایین آوردن ریسک غیرسیستماتیک بازدهی مناسبی را در سبد ایجاد کند.

این در حالی است که توزیع سرمایه‌های اندک در ۳۰ شرکت بازدهی ندارد و بهتر است هرچه سرمایه بالاتر باشد تعداد سهام متنوع‌تر باشد و سبد سرمایه‌های اندک شامل تعداد کمتری سهام باشد.

بازدهی سبد سهام در چه دوره‌هایی باید بررسی شود؟

در زمان‌هایی که بازار پرنوسان است وضعیت سبد سهام در بازه‌های زمانی کوتاه‌تر باید بررسی شود. اما در زمانی که بازار باثبات است و نوسان خاصی ندارد بررسی ماهانه و هفتگی نیز می‌تواند مدیریت معقول سبد سهام را به دنبال داشته باشد.