بررسی بازدهی تعدیل شده برمبنای ریسک صندوق‌های سرمایه‌گذاری
صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک به عنوان یکی از مهم‌ترین واسطه‌های مالی نقش انتقال سرمایه را از سوی دارندگان منابع (آحاد جامعه) به سمت مصرف‌کنندگان (شرکت‌های تولیدی و خدماتی و سایر) بر عهده دارند. در کشور ایران برای اولین بار در قانون بازار اوراق بهادار مصوب سال ۱۳۸۴ این صندوق‌ها مورد توجه قرار گرفت و صندوق‌های سرمایه‌گذاری در سهام از ابتدای سال ۱۳۸۷ به عرصه بازار سرمایه قدم نهادند.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک به عنوان یکی از مهم‌ترین واسطه‌های مالی نقش انتقال سرمایه را از سوی دارندگان منابع (آحاد جامعه) به سمت مصرف‌کنندگان (شرکت‌های تولیدی و خدماتی و سایر) بر عهده دارند. در کشور ایران برای اولین بار در قانون بازار اوراق بهادار مصوب سال ۱۳۸۴ این صندوق‌ها مورد توجه قرار گرفت و صندوق‌های سرمایه‌گذاری در سهام از ابتدای سال ۱۳۸۷ به عرصه بازار سرمایه قدم نهادند.
مطمئنا با تشکیل صندوق‌های سرمایه‌گذاری یکی از آرزوهای دیرین بازار سرمایه ایران تحقق یافته است، اما این نهال نوپای بازار سرمایه ایران نیاز به بازبینی و بررسی مستمر دارد تا بتوان عملکرد مورد انتظار از این ابزار مالی را تحقق بخشید. از جمله شاخص‌های مورد نظر سرمایه‌گذاران برای انتخاب صندوق مورد نظر برای سرمایه‌گذاری توجه به بازدهی صندوق است، لکن برای آشنایان به مباحث مالی، این مساله امری بدیهی است که توجه صرف به بازدهی صندوق‌ها راهگشا نخواهد بود، برای توضیح مطلب فرض کنید شما
۱۰ میلیون تومان پول دارید و قصد دارید آن را سرمایه‌گذاری کنید، اما می‌دانید ۶ ماه دیگر سررسید بدهی شما به بانک الف به مبلغ
11 میلیون تومان است، در این شرایط با دید 6 ماهه هر سرمایه‌گذاری تصمیم به انتخاب یکی از گزینه‌های سرمایه‌گذاری می‌کند، ممکن است بانک را انتخاب کند که در این صورت سود سپرده 6 ماهه به او تعلق خواهد گرفت، ممکن است اوراق مشارکت بخرد، ممکن است در یک کار بازرگانی شریک شود و این امر هم امکان دارد که سهام بخرد یا واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌ها را برای خرید انتخاب کند، در این صورت‌گذار متحمل ریسکی شده است، بدین معنی که پس از 6 ماه ممکن است میزان آورده اولیه سرمایه‌گذار کاهش یا افزایش داشته باشد، اگر او در بانک سرمایه‌گذاری می‌کرد حداقل مبلغی را به عنوان سود سپرده دریافت می‌کرد، اما با خرید واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌ها سرمایه‌گذار ممکن است به سود دست یابد یا ممکن است ضرر کند.
ظرف ۶ ماه مورد نظر سرمایه‌گذار درصورت خوب بودن جو عمومی بازار سرمایه، سرمایه‌گذار مورد نظر ممکن است تا دو برابر یا حتی بیشتر نسبت به سپرده بانکی سود کسب کند، اما این مساله پاداش ریسکی است که پذیرفته، یعنی ممکن بود سرمایه‌گذار مورد نظر زیان هم بکند، حال در این جا می‌خواهیم عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری را با استفاده از معیارهایی بررسی کنیم که بازدهی را با توجه به ریسک در نظر می‌گیرند، یعنی بازدهی با توجه به میزان خطری که سرمایه‌گذاری در آن صندوق برای آن سرمایه‌گذار داشته است، مورد نظر است. برای سنجش بازدهی تعدیل شده بر مبنای ریسک معیارهایی وجود دارد که به معرفی آنها می‌پردازیم.
معیار شارپ: شارپ برای ارزیابی عملکرد بر روی 34 صندوق سرمایه‌گذاری مشترک طی سال‌های 1954 تا 1966 تحقیقی انجام داد و به معیاری دست یافت که به «نسبت پاداش به تغییرپذیری» ( RVAR) معروف است. این نسبت بر پایه تئوری بازار سرمایه استوار است.
در آن متوسط بازدهی کل پرتفوی در یک دوره زمانی، متوسط نرخ بازدهی بدون ریسک طی یک دوره زمانی، انحراف معیار بازدهی پرتفوی طی یک دوره زمانی و Excess Return بازده اضافی است.
در مورد RVAR این دو نکته را باید مد نظر داشت که این معیار بازده مازاد هر واحد از ریسک کل را اندازه‌گیری می کند و هرچه RVAR بیشتر باشد عملکرد پرتفولیو به همان اندازه بهتر خواهد بود. در این جا بازدهی بدون ریسک ۵/۱۵ درصد سالانه در نظر گرفته شده است. با توجه به معیار شارپ عملکرد ۱۸ صندوق سرمایه‌گذاری که نزدیک به ۲ سال فعالیت داشته‌اند، به شرح زیر بوده است. برای سنجش این شاخص، عملکرد صندوق‌ها از ابتدای سال ۱۳۸۸ تا پایان اردیبهشت ۱۳۹۰ و با استفاده از ۱۰۹ مورد بازدهی هفتگی صندوق‌ها بررسی شده است.
با توجه به این بررسی عملکرد چهار صندوق سرمایه‌گذاری و با توجه به معیار شارپ بهتر از بورس تهران بوده است.
معیار ترینر: پروفسور ترینر در اواسط دهه ۱۹۶۰ معیار مشابهی را به نام نسبت پاداش به نوسان‌پذیری (RVOL) مطرح کرد. مانند شارپ، ترینر نیز درصدد ایجاد ارتباط میان ریسک پرتفولیو با بازده آن برآمد.
که درآن متوسط بازدهی کل پرتفوی در یک دوره زمانی، متوسط نرخ بازدهی بدون ریسک طی یک دوره زمانی و شاخص ریسک سیستماتیک پرتفوی است. این معیار در واقع بیان‌کننده این مطلب است که در ازای یک واحد ازریسک سیستماتیک چه میزان بازده نصیب سرمایه‌گذار می‌شود.
بتا بیانگر آن بخشی از ریسک صندوق است که با سرمایه‌گذاری در صنایع مختلف و ایجاد تنوع در پرتفوی از بین نمی‌رود. با توجه به معیار ترینر عملکرد 18 صندوق سرمایه‌گذاری که نزدیک به 2 سال فعالیت داشته‌اند به شرح زیر بوده است. برای سنجش این شاخص، عملکرد صندوق‌ها از ابتدای سال 1388 تا پایان اردیبهشت 1390 و با استفاده از 109 مورد بازدهی هفتگی صندوق‌ها بررسی شده است.
با توجه به این معیار عملکرد ۸ صندوق سرمایه‌گذاری در دوره مورد نظر بهتر از بورس تهران بوده است.
ضریب بتا: قبلا توضیح داده شد که این ضریب در محاسبه معیار ترینر به کار می‌رود. برای بررسی کامل تر این معیار برای همه صندوق‌هایی که در حدود یک سال فعالیت داشته‌اند مورد محاسبه قرار گرفته است، نتایج بررسی‌ها به شرح جدول است.
طبق بررسی انجام شده تنها ضریب بتای ۷ صندوق سرمایه‌گذاری بیشتر از بورس تهران بوده، بنابراین بیشتر صندوق‌ها ریسک سیستماتیک کمتر یا برابر با بورس تهران داشته‌اند.
نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج حاصل از سنجش عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری با استفاده از معیارهای شارپ، ترینر و ضریب بتای صندوق‌ها، بخشی از صندوق‌ها که اگر تنها با معیار بازدهی آنها را مورد بررسی قرار می‌دادیم، عملکردشان قابل توجه نبود، به دلیل ریسک پایین عملکردشان فراتر از بورس تهران در دوره مورد نظر است.
از سویی دیگر شاهد این مساله هستیم که به‌رغم پایین‌تر بودن ریسک سیستماتیک بیشتر صندوق‌ها از بورس تهران، بازدهی تعدیل شده بر مبنای ریسک بیشتر صندوق‌ها با توجه به معیار شارپ کمتر از بورس تهران بوده است! پاسخ را می‌توان در بالاتر بودن ریسک غیرسیستماتیک صندوق‌ها دانست. عدم تنوع بخشی کافی در پرتفوی مساله‌ای است که در آینده مدیران صندوق‌ها، سرمایه‌گذاران و قانون‌گذاران باید به آن توجه کنند و راهکارهای لازم را برای تحقق پرتفوی متنوع با هدف برآوردن خواست سرمایه‌گذاران در کسب بازدهی ارائه کنند.
* کارشناس ارشد مدیریت مالی و تحلیلگر بورس
ارسال نظر