سنا- کارشناس مالی اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار گفت: صکوک ابزاری برای توزیع عادلانه ثروت‌ها و درآمدهاست که می‌تواند ابزار مناسبی برای تقسیم منابع ملی برای کل مردم باشد. مصطفی زه تابیان با بیان مطلب فوق افزود: این اوراق، برای سرمایه‌گذاران امکان بهره‌مندی از سود حقیقی ناشی از طرح‌ها و فعالیت‌های اقتصادی را به صورت عادلانه‌‌ای فراهم می‌آورند.

وی ادامه داد: بدین ترتیب ثروت و درآمد در گستره وسیعی و بدون آنکه فقط در اختیار شمار معدودی از ثروتمندان باشد، جریان می‌یابد و این از جمله بزرگترین اهدافی است که اقتصاد اسلامی همواره در پی آن است.

تعریف ابزارهای مالی اسلامی (صکوک)

دایره‌المعارف «قاموس عالم لکل فن و مطلب» درباره‌ واژه‌ صکوک چنین بیان می‌کند: صک به معنای سند و سفته است و معرب واژه چک در فارسی می‌باشد. اعراب این واژه را توسعه دادند و آن را بر انواع حوالجات و تعهدات به کار بردند.

آنها این واژه را بر کتاب به صورت عام و بر سند اقرار به مال به صورت خاص اطلاق کردند.

در عرف عرب این واژه،‌ حواله، انواع سفته، سند و هر آنچه که تعهد یا اقراری از آن ایفاد شود را شامل می‌شود.

لفظ صکوک برای نخستین بار در سال ۲۰۰۲ در جلسه فقهی بانک توسعه اسلامی برای ابزار‌های مالی اسلامی پیشنهاد شد.

در اصطلاح مالی، صکوک اوراق بهادار مبتنی بر دارایی با درآمد ثابت یا متغیر منطبق بر قوانین شریعت و قابل معامله در بازار ثانوی است. با دقت در این تعریف، می‌توان به چهار ویژگی‌ این اوراق پی‌برد.

نخست اینکه اوراق مبتنی بر دارایی حقیقی است. دوم اینکه درآمد آنها می‌تواند، ثابت یا متغیر باشد. ویژگی سوم این است که صکوک قابل معامله در بازار ثانوی است و چهارم مبتنی بر اصول شریعت است..

منافع ابزارهای مالی اسلامی (صکوک)

بهترین راهکار تامین سرمایه پروژه بزرگ اقتصادی برای دولت‌ها، موسسات وابسته به دولت، موسسات خیریه، بنگاه‌های اقتصادی است، بنابراین با انتشار اوراق بهادار اسلامی، منابع مالی مردم را در سطح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی جمع‌آوری که پروژه‌های بسیار بزرگ سرمایه‌گذاری می‌کنند.

بهترین راهکار برای سرمایه‌گذارانی هستند که دارای مازاد وجوه بوده و قصد سرمایه‌گذاری منابع مالی خویش را دارند و در عین حال مایلند منابع خود را در صورت نیاز به آسانی باز پس گیرند. این کار شیوه‌ بسیار خوبی برای مدیریت نقدینگی است. بانک‌ها و موسسه‌های مالی اسلامی می‌توانند با یاری گرفتن از آن نقدینگی خود را در مدیریت کنند، به این صورت که اگر نقدینگی مازادی داشته باشند به خرید اوراق و چنان که نیاز به نقدینگی داشتند، به فروش آنها در بازارهای ثانویه اقدام کنند و از این راه کسری یا مازاد منابع نقدی خود را مدیریت کنند. بنابراین منابع مازاد جامعه را از طریق این اوراق به سمت فعالیت‌های مفید و مواد هدایت کنند.

این اوراق وسیله‌ای برای توزیع عادلانه ثروت‌ها و درآمدها است و برای سرمایه‌گذاران امکان بهره‌مندی از سود حقیقی ناشی از طرح‌ها و فعالیت‌های اقتصادی را به صورت عادلانه‌‌ای فراهم می‌آورند و بدین ترتیب ثروت و درآمد در گستره وسیعی و بدون آنکه فقط در اختیار شمار معدودی از ثروتمندان باشد، جریان می‌یابد و این از جمله بزرگ‌ترین اهدافی است که اقتصاد اسلامی همواره در پی آن است. به عبارت دیگر صکوک می‌تواند ابزار خوبی برای تقسیم‌ منافع ملی برای کل مردم باشد.

طبقه‌بندی ابزارهای مالی اسلامی (صکوک)

در یک طبقه‌بندی منطقی، می‌توان ابزارهای مالی اسلامی (صکوک) را در دو گروه جای داد:

گروه اول ابزارهای مالی غیر انتفاعی هستند که با اهداف خیرخواهانه و بدون کسب سود و منافع مالی منتشر می‌شوند، مهمترین آنها اوراق قرض‌الحسنه و اوراق وقف است.

گروه دوم ابزارهای مالی انتفاعی است که با هدف کسب سود و منافع مالی هستند. این گروه به دو دسته ابزارهای انتفاعی با بازدهی ثابت یا معین، و ابزارهای انتفاعی با بازدهی غیرمعین یا انتظاری تقسیم می‌گردند. مهم‌ترین ابزارهای انتفاعی با بازدهی معین، اوراق مرابحه، اوراق اجار‌ه‌، اوراق استصناع، اوراق منفعت و اوراق جعاله است، دسته ابزارهای انتفاعی با بازدهی انتظاری و در قالب عقود مشارکتی مانند اوراق مشارکت، اوراق مضاربه،‌ اوراق مزارعه، اوراق مساقات و اوراق وکالت را شامل می‌شوند. البته موارد یادشده، انحصاری نیست و ممکن است در آینده براساس معاملات اسلامی صکوک دیگری طراحی شود.