غلامعلی رحیمی- مهرزاد زمانی*
بهای نفت خام در بازارهای جهانی طی هفته گذشته (۱۶ اوت الی ۲۰ اوت ۲۰۱۰) از یک روند کاهشی همراه با نوسان برخوردار بود.

قیمت نفت خام WTI در بورس نایمکس (آتی‌های ماه اول)، در ابتدا در پی امیدواری‌های ناشی از رشد سود شرکت‌ها و تولیدات صنعتی در آمریکا، رشد شاخص بازار سهام آمریکا به سبب اخبار منتشر شده درباره سود فراتر از انتظار شرکت‌های خرده‌فروشی همچون وال مارت و هوم دیپت و همچنین کاهش ارزش دلار در مقابل یورو، از حدود 24/75 دلار در هر بشکه در تاریخ 16 اوت 2010 تا بیش از 77/75 دلار در هر بشکه در تاریخ 17 اوت افزایش یافت.
ولی مجددا به دنبال انتشار اخبار نگران‌کننده درباره وضعیت اقتصادی ژاپن و آمریکا، بروز نشانه‌های جدید از کند شدن روند رشد اقتصادی و افزایش آمارهای مربوط به بیکاری در آمریکا، تشدید نگرانی‌ها از تداوم تقاضای ضعیف نفت خام در ماه‌های آتی، طرح‌های چین برای کاهش رشد مصرف نفت این کشور تا سال ۲۰۲۰، کاهش ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی و افزایش نگرانی‌ها درباره حساسیت مصرف‌کنندگان، افزایش ارزش دلار در مقابل یورو و همچنین رکورد زنی ذخایر نفت خام و فرآورده‌های نفتی آمریکا در هفته منتهی به ۱۳ اوت ۲۰۱۰ و رسیدن آن به سطح ۰۱۳/۱ میلیارد بشکه که بیشترین رقم از سال ۱۹۹۰ میلادی تاکنون به شمار می‌رود، قیمت نفت خام WTI تا سطح ۸۲/۷۳ دلار در هر بشکه در تاریخ ۲۰ اوت ۲۰۱۰ کاهش یافت.
شاخص بازار سهام نشانه‌ای از میزان اعتماد مصرف‌کنندگان بوده و توجه سرمایه‌گذاران نفتی به این مساله، سبب شده است تا بازار نفت خام و سهام هم‌جهت باشند.
رشد اقتصادی ژاپن در سه ماهه دوم سال ۲۰۱۰ تنها ۱/۰ درصد و پایین‌تر از رقم‌های پیش‌بینی شده بود. همچنین بر اساس اعلام وزارت کار آمریکا، تعداد اظهارنامه‌های بیکاری در هفته گذشته بیش از پیش‌بینی این وزارتخانه افزایش یافته است و این بدان معنا است که میزان مصرف بنزین در نتیجه کاهش مسافرت‌ها، کاهش خواهد یافت.
بانک مرکزی ایالت فیلادلفیای آمریکا نیز اعلام نموده است که فعالیت تولیدی در منطقه مجاور اقیانوس اطلس، در ماه اوت 2010 کاهش یافته است.
بر اساس آمار منتشره از سوی اداره اطلاعات انرژی آمریکا، نشانه‌های مختلفی از کند شدن روند رشد اقتصادی در این کشور مشاهده شده و تقاضای نفت این کشور، از زمان آغاز رکود اقتصادی در دسامبر سال ۲۰۰۷، با ۶ درصد کاهش، به ۷/۱۹ میلیون بشکه در روز رسیده است.
تحلیلگران معتقدند تا پیش از بروز نشانه‌های قطعی از بازسازی اقتصادی، قیمت نفت خام در محدوده 80- 70 دلار در هر بشکه، نوسان خواهد کرد.
البته طی هفته گذشته، کاهش سطح ذخیره‌سازی‌های نفت خام آمریکا معادل ۸۰۰ هزار بشکه در هفته منتهی به ۱۳ اوت ۲۰۱۰، از عوامل تقویت‌کننده قیمت‌های نفت خام به شمار می‌رود که تا حدودی در کند شدن روند کاهشی قیمت نفت خام طی هفته گذشته نقش داشته است.
بر اساس آمار دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، قیمت سبد نفتی اوپک طی دوره 16 اوت الی 19 اوت 2010، ابتدا از حدود 27/72 دلار در هر بشکه تا بیش از 25/73 دلار در هر بشکه در تاریخ 17 اوت افزایش یافت، ولی مجددا تا سطح 03/73 دلار در هر بشکه در تاریخ 19 اوت کاهش یافت. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به 19 اوت 2010 با 2 دلار و 48 سنت کاهش نسبت به هفته پیش از آن به هر بشکه 72 دلار و 90 سنت رسیده است.
میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به ۱۳ اوت ۲۰۱۰ معادل ۷۵ دلار و ۳۸ سنت بود.
همچنین میانگین ماهانه بهای سبد نفتی اوپک طی ماه اوت (تا 19 اوت 2010)، با 3 دلار و 19 سنت افزایش نسبت به میانگین ماه ژوئیه 2010 به هر بشکه 75 دلار و 69 سنت رسیده است. میانگین بهای سبد نفتی اوپک در ماه ژوئیه 2010 معادل 72 دلار و 50 سنت در هر بشکه بود.
سبد نفت خام اوپک در بردارنده ۱۲ نوع نفت خام اعضای این سازمان شامل مخلوط الجزایر، گریسول آنگولا، اورینته اکوادور، سنگین ایران، سبک بصره، صادراتی کویت، اس ‌سیدر لیبی، سبک «بونی» نیجریه، مارین قطر، سبک عربی عربستان سعودی، موربان امارات و بی.سی.اف ۱۷ ونزوئلا است.
میانگین بهای هر بشکه نفت خام صادراتی ایران با 2 دلار و 37 سنت کاهش نسبت به هفته قبل (11 اوت 2010)، در روز 18 اوت 2010 به بشکه‌ای 72 دلار و 64 سنت رسیده است.


بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین وزنی بهای هر بشکه نفت خام سبک ایران به مقصدهای مختلف در روز چهارشنبه (18 اوت 2010) 73 دلار و 46 سنت بود و همین رقم برای نفت خام سنگین در سطح 72 دلار و 10 سنت قرار داشت. همچنین قیمت هر بشکه نفت خام سبک ایران به بازار آفریقای جنوبی 73 دلار و 82 سنت و هر بشکه نفت خام سنگین ایران به این بازار 73 دلار و 27 سنت گزارش شده است.
هر بشکه نفت خام سبک ایران در بازار آسیا ۷۳ دلار و ۶۸ سنت، شمال غربی اروپا ۷۳ دلار و ۶۹ سنت و در بازار مدیترانه ۷۲ دلار و ۴۲ سنت معامله شده است.
هر بشکه نفت خام سنگین ایران نیز در بازار آسیا 71 دلار و 93 سنت، شمال غربی اروپا 73 دلار و 14 سنت و در بازار مدیترانه 71 دلار و 17 سنت به فروش رسیده است.
طی دوره ۱۱ اوت الی ۱۸ اوت ۲۰۱۰، بیشترین کاهش در قیمت نفت خام سبک و سنگین ایران در بازار آسیا با ۶۲/۲ دلار کاهش در هر بشکه به وقوع پیوسته است. بر این اساس، میانگین وزنی بهای هر بشکه نفت خام سبک و سنگین ایران به مقصدهای مختلف، به ترتیب به میزان ۳۴/۲ و ۳۹/۲ دلار در هر بشکه طی دوره مذکور کاهش یافته است.
قیمت نفت خام برنت دریای شمال نیز در بورس لندن(ICE) برای تحویل در ماه اکتبر 2010، ابتدا به میزان دو دلار و 8 سنت افزایش یافته و از حدود 85/74 دلار در هر بشکه در تاریخ 16 اوت 2010 تا بیش از 93/76 دلار در هر بشکه در تاریخ 17 اوت رسید، ولی مجددا به میزان دو دلار و 67 سنت تنزل نموده و تا سطح 26/74 دلار در هر بشکه در تاریخ 20 اوت کاهش یافت. بر اساس آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا میزان ذخایر نفت خام این کشور در هفته منتهی به 13 اوت 2010 معادل 2/354 میلیون بشکه بوده است که در مقایسه با هفته قبل (6 اوت 2010) به میزان 800 هزار بشکه کاهش یافته است و معادل 6/10 میلیون بشکه از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 14 اوت 2009 بیشتر است.
میزان این ذخایر بر حسب روز نسبت به هفته قبل معادل ۱/۰ روز افزایش یافته و در سطح ۱/۲۳ روز قرار گرفته است که معادل ۶/۰ روز کمتر از میزان مشابه سال قبل است.
طی دوره مذکور، سطح خوراک پالایشی آمریکا به میزان 172 هزار بشکه در روز افزایش یافته و در سطح 238/15 میلیون بشکه در روز قرار گرفته است که به میزان 734 هزار بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل است.
میزان تولید نفت خام آمریکا طی دوره ۶ اوت ۲۰۱۰ الی ۱۳ اوت ۲۰۱۰ به میزان ۱۱۳ هزار بشکه در روز افزایش یافته و در سطح ۳۵۲/۵ میلیون بشکه در روز قرار گرفته است و معادل ۱۸۳ هزار بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۱۴ اوت ۲۰۰۹ است.
در همین زمان میزان واردات نفت خام آمریکا از 441/9 میلیون بشکه در روز به 561/9 میلیون بشکه در روز (معادل 120 هزار بشکه در روز) افزایش یافته است که به میزان 448/1 میلیون بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل است.
پیش‌بینی قیمت:
در هفته گذشته قیمت نفت خام WTI با حمایت سنگین 75 دلار روبه‌رو بود، ولی در نهایت در آخر هفته حمایت مذکور نتوانست مانع کاهش قیمت شود و شکسته شد.
آمار منتشره از وضعیت بی‌ثبات اقتصاد کشورهای توسعه یافته موجب کاهش قیمت نفت گردید.
از طرف دیگر وضعیت ذخیره‌سازی‌های نفت خام نیز وضعیت مطلوبی را نشان می‌دهد که همراه با شرایط اقتصادی شرایط تنزل قیمت نفت را مهیا کرد.
آمارهای اقتصادی آمریکا در هفته گذشته دلالت بر شرایط نامناسب داشت، به طوری که شاخص اعتماد مصرف‌کننده کاهش داشت و آمار بیکاران نیز افزایش یافت و آمار مربوط به بخش مسکن نیز تنزل داشت.
آمار مربوط به منطقه یورو دلالت بر وضعیت بهتر در مورد کشورهای با اقتصاد قوی‌تر و وضعیت رکود اقتصاد‌های ضعیف‌تر دارد. به هر حال شرایط نامناسب اقتصادی موجب شده که قیمت روند نزولی به خود گیرد. عدم افزایش تقاضای نفت نیز موجب سطح بالای ذخیره‌سازی‌های نفت خام شده است؛ بنابراین از طرف این عامل مهم بازار نفت نیز، فشار کاهشی بر قیمت وارد می‌شود.
ذخیره‌سازی‌های بنزین که نسبت به سال‌های گذشته بسیار فراتر رفته است نیز شاهد عدم افزایش تقاضای بخش حمل‌ونقل است. از سوی دیگر، ظرفیت مازاد تولید اوپک به بیش از ۵ میلیون بشکه بالغ شده است که تا حدودی اطمینان خاطر از لحاظ عرضه فوری نفت در شرایط اضطراری را به‌وجود آورده است.
در هفته جاری در روند کاهشی سطح 8/71 دلار مانع کاهش بیشتر و در مسیر افزایشی سطح 75 دلار و سپس 78 دلار مانع افزایش بیشتر خواهد شد.
منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی (www.iies.org)
* کارشناسان ارشد اقتصاد انرژی