غلامعلی رحیمی - مهدیه علوی *
طی هفته گذشته قیمت آتی گاز طبیعی در بورس آمریکا (آتی ماه اول برای تحویل در ژانویه ۲۰۱۲) طی دوره ۵ دسامبر الی ۹ دسامبر ۲۰۱۱ از یک کاهش همراه با نوسان برخوردار بود. بر این اساس قیمت آتی گاز طبیعی در بورس نایمکس، با وجود کاهش سطح ذخایر زیر زمینی عملیاتی گاز طبیعی آمریکا معادل ۲۰ میلیارد فوت مکعب، به تبعیت از بازار نفت خام از حدود ۴۶۱/۳ دلار در هر میلیون بی.تی.یو تا کمتر از ۳۱۷/۳ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۹ دسامبر ۲۰۱۱ کاهش یافت.

از سوی دیگر، قیمت آتی گاز طبیعی در بورس لندن(ICE) برای تحویل در ماه ژانویه 2012، از افزایش برخوردار بوده و از حدود 0435/9 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 5 دسامبر 2011 تا بیش از 4071/9 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 9 دسامبر 2011 افزایش یافت. قیمت تک محموله گاز طبیعی در بازار هنری‌هاب از یک کاهش همراه با نوسان برخوردار بوده و ابتدا از حدود 49/3 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ یک دسامبر 2011 تا کمتر از 35/3 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 5 دسامبر 2011 کاهش یافت، ولی مجددا تا سطح 45/3 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 7 دسامبر 2011 افزایش یافت. این سطح قیمتی به میزان 35/43 درصد از قیمت 09/6 دلار در هر میلیون بی.تی.یو قیمت هنری‌هاب در اوایل سال 2010، پایین تر است.
از سوی دیگر، قیمت تک محموله گازطبیعی در بازار نیویورک از یک افزایشی ملایم همراه با نوسان برخوردار بوده و ابتدا از حدود ۹۳/۳ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۱ دسامبر ۲۰۱۱، با ۲۹ سنت (۴/۷ درصد) کاهش تا کمتر از ۶۴/۳ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۲ دسامبر ۲۰۱۱ کاهش یافت، ولی مجددا تا سطح ۹۴/۴ دلار در هر میلیون بی.تی.‌یو در تاریخ ۷ دسامبر ۲۰۱۱ افزایش یافت. همچنین قیمت تک محموله گازطبیعی در بازار شیکاگو با افزایش همراه با نوسان برخوردار بوده و ابتدا از حدود ۵۷/۳ دلار در هر میلیون بی.تی.یو تا کمتر از ۵۱/۳ دلار در هر میلیون بی.تی.یو کاهش یافت، ولی مجددا تا سطح ۶۰/۳ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۷ دسامبر ۲۰۱۱ افزایش یافت.
قیمت تک محموله گازطبیعی در بازار کالیفرنیای جنوبی نیز از یک افزایشی برخوردار بوده و با 10 سنت افزایش (7/2 درصد)، از حدود 66/3 دلار در هر میلیون بی.تی.یو تا بیش از 76/3 دلار در هر میلیون بی.تی.یو افزایش یافت. از سوی دیگر، قیمت تک محموله گازطبیعی در بازار تورنتوی کانادا از کاهش برخوردار بوده و با 7 سنت کاهش (8/1 درصد)، از حدود 94/3 دلار در هر میلیون بی.تی.یو تا کمتر از 87/3 دلار در هر میلیون بی.تی.یو کاهش یافت. قیمت تک محموله گاز طبیعی در بازار اروپا (ICE) نیز از کاهش برخوردار بوده و با 68 سنت کاهش (9/6 درصد)، از حدود 85/9 دلار در هر میلیون بی.تی.یو تا کمتر از 17/9 دلار در هر میلیون بی.تی.یو کاهش یافت. بر اساس برآوردهای اداره اطلاعات انرژی آمریکا میزان ذخایر زیر زمینی عملیاتی گاز طبیعی آمریکا طی هفته منتهی به 2 دسامبر 2011 در حدود 3831 میلیارد فوت مکعب بود که نسبت به هفته قبل از آن بیش از 20 میلیارد فوت مکعب کاهش یافته است. این ذخایر به میزان 102 میلیارد فوت مکعب بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 2 دسامبر 2010 بوده و به میزان 307 میلیارد فوت مکعب (7/8 درصد) بیشتر از متوسط 5 سال گذشته (2010- 2006) است. میزان متوسط ذخایر زیر زمینی گاز طبیعی آمریکا طی 5 سال گذشته در حدود 3524 میلیارد فوت مکعب بوده است.
در منطقه شرق، میزان ذخایر طی هفته منتهی به ۲ دسامبر ۲۰۱۱ نسبت به هفته قبل از آن به میزان ۱۶ میلیارد فوت مکعب کاهش یافته و در سطح ۲۰۵۸ میلیارد فوت مکعب قرار گرفته است، ولی به میزان ۹۶ میلیارد فوت مکعب (۹/۴ درصد ) از متوسط ۵ سال گذشته این منطقه بیشتر است. ذخایر در منطقه تولیدی ( آلاباما، آرکانزاس، کانزاس، لوئیزیانا و.... ) به میزان ۱۶۹ میلیارد فوت مکعب بالاتر از متوسط ۵ سال گذشته این منطقه یعنی ۱۰۸۷ میلیارد فوت مکعب بوده و نسبت به هفته قبل از آن به میزان ۵ میلیارد فوت مکعب کاهش یافته است. سطح ذخایر زیر زمینی عملیاتی گاز طبیعی منطقه تولید به میزان ۱۷ میلیارد فوت مکعب (۴/۱ درصد) از میزان مشابه سال قبل بیشتر است. سطح ذخایر زیر زمینی گاز طبیعی منطقه غرب آمریکا طی هفته منتهی به ۲ دسامبر ۲۰۱۱ نسبت به هفته قبل از آن به میزان یک میلیارد فوت مکعب افزایش یافته و در سطح ۵۱۷ میلیارد فوت مکعب قرار گرفته است که معادل ۴۳ میلیارد فوت مکعب بالاتر از متوسط ۵ سال گذشته این منطقه است.
به طور کلی سطح ذخایر زیرزمینی عملیاتی گاز طبیعی آمریکا که معادل 3831 میلیارد فوت مکعب است، در سطحی بالاتر از محدوده تاریخی 5 سال گذشته قرار دارد.
بررسی و تحلیل بازار فرآورده‌های نفتی:
قیمت بنزین سوپر بدون سرب در بازار بورس آمریکا (آتی ماه اول)، با کاهش همراه بود.طی هفته گذشته به دلیل افزایش شدید سطح ذخیره‌سازی‌های بنزین آمریکا معادل 1/5 میلیون بشکه و کاهش تقاضای بنزین آمریکا معادل 195 هزار بشکه در روز در هفته منتهی به 2 دسامبر 2011، افزایش ارزش دلار در مقابل یورو و همچنین به تبعیت از بازار نفت خام، قیمت بنزین سوپر بدون سرب از حدود 6137/2 دلار به ازای هر گالن در تاریخ 5 دسامبر 2011 تا کمتر از 5961/2 دلار به ازای هر گالن در روز 9 دسامبر 2011 کاهش یافت. البته طی دوره مذکور، انتشار اخبار و اطلاعاتی نظیر افزایش شاخص رویترز میشیگان، کاهش نرخ بیکاری در آمریکا، تشدید ریسک‌های ژئوپلتیک در منطقه خاورمیانه و همچنین افزایش نسبی ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی، از عوامل تقویت‌کننده قیمت بنزین در بازار آمریکا به شمار رفته و موجب شد تا قیمت بنزین تا سطح 6454/2 دلار به ازای هر گالن در روز 6 دسامبر 2011 افزایش یابد.در هفته منتهی به 2 دسامبر 2011 قیمت سوخت حرارتی نیز در بازار بورس نایمکس با توجه به عوامل کاهشی مذکور و همچنین افزایش قابل توجه سطح ذخیره‌سازی‌های فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا معادل 5/2 میلیون بشکه، از کاهش برخوردار بوده و ابتدا از حدود 9924/2 دلار به ازای هر گالن در تاریخ 5 دسامبر 2011 تا بیش از 0217/3 دلار به ازای هر گالن در روز 6 دسامبر 2011 افزایش یافت، ولی مجددا تا سطح 9125/2 دلار به ازای هر گالن در روز 9 دسامبر 2011 کاهش یافت.
طی دوره مذکور عواملی نظیر افزایش شدید تقاضای فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا معادل ۶۸۰ هزار بشکه در روز در هفته منتهی به ۲ دسامبر ۲۰۱۱، از عوامل تقویت‌کننده قیمت سوخت حرارتی در بازار آمریکا به شمار می‌رود. همچنین قیمت آتی‌های گازوئیل اروپا طی دوره مذکور، به دلیل تشدید نگرانی‌ها در ارتباط با مشکلات بدهی اروپا، کاهش رشد اقتصادی اتحادیه اروپا، ناامیدی سرمایه‌گذاران در پی ارائه دیدگاه‌های بدبینانه از سوی آلمان و انتشار آمارهایی حاکی از عمیق تر شدن وخامت شرایط بانک‌های اروپایی و همچنین گمانه‌زنی‌ها درباره احتمال کاهش رتبه اعتباری دولت آلمان و فرانسه از سوی موسسه آمریکایی S&P، از کاهش برخوردار بوده و از حدود ۱۳۲۹/۳ دلار به ازای هر گالن در تاریخ ۵ دسامبر ۲۰۱۱ تا کمتر از ۰۲۷۴/۳ دلار به ازای هر گالن در تاریخ ۹ دسامبر ۲۰۱۱ کاهش یافت.
انتشار اخبار و اطلاعاتی نظیر آمار مناسب بخش صنعت آلمان، آمار مناسب اقتصادی انگلیس، توافق 17 کشور عضو اتحادیه اروپا و 6 کشور نامزد عضویت در این اتحادیه برای افزایش همبستگی مالی و جلوگیری از تکرار بحران‌های کسری بودجه سال‌های اخیر و همچنین تصمیم بانک مرکزی چین برای تاسیس یک صندوق سرمایه گذاری 300 میلیارد‌دلاری در اروپا به منظور کمک به رشد اقتصادی اروپا و افزایش تقاضای کالاهای مختلف در این منطقه، از عوامل تقویت‌کننده قیمت فرآورده‌های نفتی در بازار اروپا است.
به طور کلی طی دوره مذکور افزایش تقاضای فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا معادل ۶۸۰‌هزار بشکه در روز در هفته منتهی به ۲ دسامبر ۲۰۱۱، از عوامل تقویت‌کننده قیمت فرآورده‌های نفتی و از سوی دیگر، افزایش سطح ذخیره‌سازی‌های بنزین آمریکا معادل ۱/۵ میلیون بشکه، فرآورده‌های میان تقطیر معادل ۵/۲ میلیون بشکه، سوخت جت معادل ۱۰۰ هزار بشکه، نفت کوره پسماند معادل یک میلیون بشکه و همچنین کاهش تقاضای بنزین آمریکا معادل ۱۹۵ هزار بشکه در روز از عوامل تضعیف‌کننده قیمت فرآورده‌های نفتی در بازار آمریکا است. بر اساس آمار منتشره امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران در روز ۸ دسامبر ۲۰۱۱، قیمت‌های تک محموله فرآورده‌های نفتی در بازارهای جهانی طی دوره ۲۹ نوامبر ۲۰۱۱ الی ۷ دسامبر ۲۰۱۱‌قیمت‌های متفاوتی را تجربه کردند. بر این اساس، قیمت تک محموله بنزین سوپر بدون سرب ۱۲/۳۶ دلار، گازوئیل۶۵/۲۲ دلار، سوخت جت۸/۲۰ دلار و نفت کوره ۵۳/۴ دلار در بازار خلیج فارس به ازای هر تن متریک طی دوره مذکور افزایش یافته است. در بازار خلیج فارس، هر تن بنزین سوپر بدون سرب به طور میانگین با قیمت ۵۸/۹۵۶ دلار، گازوئیل۹۵/۹۳۰ دلار، سوخت جت ۹۹۸ دلار و نفت کوره ۸۳/۶۷۱ دلار طی روز ۷ دسامبر ۲۰۱۱ مورد معامله قرار گرفت.همچنین قیمت تک محموله بنزین سوپر بدون سرب۳۴/۳۵ دلار، گازوئیل۷۷/۱۸ دلار، سوخت جت ۶/۲۱ دلار و نفت کوره ۴ دلار در بازار ژاپن به ازای هر تن متریک طی دوره مذکور افزایش یافته است. بر این اساس، هر تن بنزین سوپر بدون سرب۵۱/۱۰۰۵ دلار، گازوئیل۸۲/۹۷۹ دلار، سوخت جت۷۶/۱۰۲۹ دلار و نفت کوره ۳۸/۷۰۰ دلار در بازار ژاپن معامله شد. در بازار سنگاپور نیز تغییرات قیمت فرآورده‌های نفتی طی دوره مذکور به همین صورت بوده است.
منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی ( www.iies.org )
*کارشناسان بازار انرژی