دنیای اقتصاد: تازه‌ترین آمار بانک مرکزی حاکی از آن است که نرخ رشد اقتصادی در پاییز سال جاری به ۸/ ۲ درصد رسیده است. این آمار نشان می‌دهد که شاخص تولید ملی در سومین فصل متوالی بالای صفر بوده و پس از ۸ فصل رکود در سال‌های ۹۱ و ۹۲، رشد اقتصادی در پاییز دمای بهاری خود را حفظ کرده است. تداوم رشد مثبت در فصل پاییز، باعث شد که اندازه اقتصاد ایران در ۹ ماه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل ۶/ ۳ درصد بزرگ شود و بخشی از افت ۹ درصدی در دو سال گذشته را جبران کند. تداوم رشد مثبت پاییز در تصحیح برخی ذهنیت‌ها نیز موثر بود. پیش از این برخی با گمانه‌زنی معتقد بودند دمای رشد در انتهای پاییز بار دیگر به زیر صفر برمی‌گردد اما آمار اخیر کماکان از تداوم روند افزایش تولید ناخالص داخلی حکایت دارد. بررسی جزئیات رشد اقتصادی ۸/ ۲ درصدی در پاییز حاکی از آن است که ۸/ ۰ واحد درصد از مقدار رشد در بخش «ساختمان» بوده و روند تولید این بخش در سه فصل نخست سال جاری افزایشی بوده است. همچنین سهم نفت از رشد پاییز ۵/ ۰ واحد درصد بوده است که نسبت به سهم یک واحد درصدی در رشد تابستان کمی کاهش یافته است. نکته قابل توجه در گزارش جدید بانک مرکزی رشد ۷/ ۱۰ درصدی صادرات و کاهش ۹/ ۱۰ درصدی واردات در پاییز بوده است.

رشد اقتصادی پاییز 8/ 2 درصد گزارش شد

دمای تولید در پاییز

گروه بازار پول: بانک مرکزی رشد اقتصادی پاییز را ۸/ ۲ درصد اعلام کرد. در نتیجه رشد اقتصادی ۹ ماهه نخست سال جاری به ۶/ ۳ درصد رسید. رشد اقتصادی پاییز، سومین رشد متوالی مثبت پس از ۸ فصل رکود بوده است. جزئیات آمارها در فصل پاییز نشان می‌دهد که بخش ساختمان بیشترین سهم را در رشد ۸/ ۲ درصدی ایفا کرده به‌نحوی‌که ۸/ ۰ واحد درصد حاصل ارزش افزوده بخش ساختمان بوده است. همچنین بخش صنعت نیز با کمک رشد قابل توجه تولید وسایل نقلیه موتوری سهم ۴/ ۰ واحد درصدی را در رشد پاییز به نام خود ثبت کرده است. نکته قابل توجه این موضوع است که ارزش افزوده بخش خدمات موسسات پولی و مالی با سهم ۶/ ۰ واحد درصدی از سهم بخش صنعت، کشاورزی و نفت بیشتر بوده است. در بخش سرمایه‌گذاری نیز روند افزایشی سرمایه‌گذاری بخش خصوصی تداوم یافته و رشد سرمایه‌گذاری بخش دولتی رقم پایینی را ثبت کرده است. علاوه بر این گزارش جدید بانک مرکزی از رشد ۹/ ۱۰ درصدی در صادرات کالا و خدمات و کاهش ۷/ ۱۰ درصدی واردات کالا و خدمات در پاییز خبر می‌دهد.

هت‌تریک رشد اقتصادی

بانک مرکزی نرخ رشد اقتصادی در پاییز سال جاری را معادل ۸/ ۲ درصد اعلام کرد. این گزارش نشان می‌دهد اقتصاد ایران برای سومین فصل متوالی در سال جاری رشد اقتصادی مثبت را تجربه کرده است. این در حالی است که از بهار سال ۹۱ تا زمستان سال ۹۲ به مدت هشت فصل متوالی، رشد اقتصادی منفی بود و اقتصاد در رکود قرار داشت. البته همانطور که کارشناسان اقتصادی پیش‌بینی کردند، از سطح رشد اقتصادی پاییز نسبت به دو فصل قبل کاسته شده است. در گزارش‌های قبلی بانک مرکزی نرخ رشد اقتصادی بهار را معادل ۶/ ۴ درصد اعلام کرد، اما در گزارش بعدی رشد اقتصادی بهار با تعدیل آماری به ۴/ ۴ درصد رسید. آمار جدید بانک مرکزی باز هم رشد اقتصادی بهار را کاهش داده و پس از بازبینی مجدد، رشد اقتصادی در بهار سال جاری را معادل با ۴‌درصد گزارش کرده است. همچنین در گزارش قبلی بانک مرکزی نرخ رشد اقتصادی تابستان معادل ۷/ ۳ درصد گزارش شده بود که این آمار نیز در گزارش جدید بانک مرکزی تغییر کرده و به ۹/ ۳ درصد رسیده است. حال با در نظر گرفتن آمار ۸/ ۲ درصدی پاییز، رشد اقتصادی ۹ ماهه نخست سال جاری معادل ۶/ ۳ درصد شده است. این در حالی است که رشد ۹ ماهه نخست سال گذشته منفی ۲/ ۲ درصد گزارش شده بود. بانک مرکزی در توضیح رشد اقتصادی سه فصل نخست بیان می‌کند: «رشد اقتصادی بالا در فصول اول و دوم با شیب ملایم‌تری در فصل سوم نیز تداوم یافته است. با توجه به آنکه در فصول دوم و سوم سال ۱۳۹۲، شدت انقباض تولید ناخالص داخلی در مقایسه با فصل اول کاهش یافته بود؛ بنابراین ملایم شدن آهنگ نرخ رشد اقتصادی بعد از فصل اول سال ۱۳۹۳ دور از انتظار نبود.»

تحقق رشد ۳ درصدی؟

برخی از کارشناسان معتقدند با توجه به روند فعلی می‌توان پیش‌بینی کرد که نرخ رشد اقتصادی تا پایان سال جاری به ۳ درصد برسد. در حال حاضر میزان رشد تولید ناخالص داخلی به قیمت‌های ثابت سال ۸۳ در ۹ ماه نخست سال جاری به ۱۵۱ هزار و ۸۸۶ میلیارد تومان رسیده است. بررسی‌های «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد برای اینکه رشد ۳ درصدی در سال ۹۳ محقق شود لازم است مقدار تولید ناخالص داخلی به قیمت پایه در زمستان به ۵۱ هزار و ۳۱۷ هزار میلیارد تومان برسد. رقمی که با توجه به آمار فصل‌های گذشته، قابل حصول است. بر اساس آمار منتشر شده میانگین تولید ناخالص داخلی در سه فصل نخست سال جاری معادل ۵۰ هزار و ۶۲۸ میلیارد تومان بوده است، بنابراین برای حصول رشد اقتصادی ۳ درصدی لازم است تنها هزار و ۳۱۱ میلیارد تومان بیشتر از میانگین سه فصل گذشته تولید کرد. باید تاکید کرد که رشد اقتصادی با مقایسه مقادیر تولید ناخالص داخلی (GDP) در بازه‌های زمانی متوالی نسبت به هم سنجیده می‌شود. در این سنجش، برای اینکه اثر تورم موجب ایجاد خطا در رشد اقتصادی نشود، همه آمارها با «قیمت‌های ثابت یک سال پایه» تعدیل می‌شود تا با یکسان شدن قیمت‌ها در نتیجه این تعدیل، تفاوت در مقادیر GDP فقط به دلیل ارقام متفاوت رشد اقتصادی باشد. به همین دلیل آمارهای گزارش فعلی نیز با استفاده از قیمت‌های ثابت سال پایه ۱۳۸۳ ارائه شده است، همچنین محاسبات صورت گرفته نیز براساس قیمت ثابت سال ۱۳۸۳ بوده است.

رشد ۶/ ۳ درصدی ۹ ماهه

براساس گزارش بانک مرکزی رشد اقتصادی در ۹ ماه نخست سال جاری معادل ۶/ ۳ درصد گزارش شده است. البته این میزان رشد بر اساس محاسبات از روش ارزش افزوده صورت گرفته است. در همه کشورها، برای محاسبه تولید ناخالص داخلی روش‌های متفاوتی به کار گرفته می‌شود که متداول‌ترین آنها، محاسبه از طریق «روش ارزش افزوده» و محاسبه از طریق روش «مجموع هزینه» است. در این روش، مجموع اجزای طرف «تقاضا» یا طرف «مخارج» اقتصاد (مخارج خصوصی، مخارج دولتی، سرمایه‌گذاری و خالص صادرات) محاسبه می‌شود. آمار بانک مرکزی نشان می‌دهد که رشد اقتصادی در ۹ ماه نخست سال جاری از طریق روش مجموع هزینه، رشد هزینه ناخالص داخلی به قیمت بازار در ۹ ماه نخست سال ۹۳ نسبت به مدت مشابه سال قبل ۳/ ۴ درصد بوده است بنابراین محاسبه میزان رشد اقتصادی از روش هزینه جاری نسبت به روش مجموع هزینه ۷/ ۰ واحد درصد بیشتر بوده است.

سهم بالای ساختمان در رشد اقتصادی

آمار بانک مرکزی در بخش ارزش افزوده، «میزان رشد» و «سهم» بخش‌ها را در رشد اقتصادی منتشر کرده است. بر اساس این گزارش از میزان ۸/ ۲ درصدی رشد پاییز، ۵/ ۰ واحد درصد سهم «نفت»، ۴/ ۰ واحد درصد سهم «صنعت»، ۸/ ۰ واحد درصد سهم «ساختمان» و ۶/ ۰ واحد درصد سهم «خدمات موسسات پولی و مالی» بوده و سهم سایر بخش‌ها حدود ۵/ ۰ واحد درصد بوده است. بنابراین در بین این گروه‌ها بیشترین میزان سهم رشد در بخش ساختمان گزارش شده است.

آمارها نشان می‌دهد که سهم بخش مسکن از رشد اقتصادی در سه فصل نخست سال جاری در مسیر صعودی قرار داشته است، در بهار سال جاری این سهم معادل منفی ۱/ ۰ واحد درصد بوده است، به بیان دیگر بخش مسکن عامل کاهشی در نرخ رشد بهار بوده است، اما در فصل تابستان میزان سهم ساختمان به ۷/ ۰ واحد درصد رسید و نقش قابل توجهی در رشد این فصل داشت. براساس آمار روند رو به رشد تولید بخش ساختمان در فصل پاییز نیز تداوم داشته به‌نحوی‌که از ۸/ ۲ درصد رشد این فصل، ۸/ ۰ واحد درصد به نام بخش ساختمان ثبت شده است. علاوه بر افزایش سهم ساختمان، میزان تولید ناخالص داخلی در بخش ساختمان در سه فصل نخست سال جاری روند صعودی طی کرده است. بر اساس آمار منتشر شده میزان تولید ناخالص داخلی به قیمت ثابت ۱۳۸۳ در پاییز سال جاری به ۳ هزار و ۹۰۸ تومان رسیده است، بنابراین این مقدار نسبت به پاییز سال گذشته ۳/ ۱۱ درصد رشد داشته است. این رشد در حالی مطرح می‌شود که با توجه به روند رکودی در بخش مسکن، انتظار ارائه این آمار دور از ذهن است. بانک مرکزی در پاسخ به این سوال معتقد است که افزایش رشد ساختمان به دلیل فعالیت‌های عمرانی دولت بوده و ارزش افزوده ساختمان در بخش خصوصی به میزان ثابت منفی ۵/ ۵ ثبت شده است، بنابراین می‌توان نتیجه‌گیری کرد که رشد ارزش افزوده شده بخش ساختمان در بخش دولتی به مراتب بیشتر از ۳/ ۱۱ درصد بوده است. در گزارش بانک مرکزی سهم بخش «صنعت» از رشد اقتصادی معادل ۴/ ۰واحد درصد گزارش شده است که نسبت به دو فصل نخست ( بهار ۴/ ۱ واحد درصد و تابستان ۶/ ۰ واحد درصد) میزان سهم صنعت از رشد کاسته شده است. با وجود کاهش سهم صنعت، نسبت به پاییز سال گذشته رشد بخش صنعت معادل با ۴/ ۲ درصد بوده است. گزارش بانک مرکزی در بخش کالایی صنعت نیز بیانگر آن است که «شاخص تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی» (که حدود ۷۰ درصد ارزش افزوده بخش صنعت را پوشش می‌دهد) در سه ماهه سوم سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل ۴/ ۲ درصد رشد کرده است. همچنین در ۹ ماه نخست سال جاری نیز ۲/ ۵ درصد به ارزش تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی افزوده شده است. بر اساس این گزارش، در میان ۲۴ گروه عمده کارگاه‌های بزرگ صنعتی، شاخص ۱۲ گروه در ۹ ماه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل مثبت بوده است. در بین این گروه‌ها بیشترین رشد ۹ ماهه مربوط به «تولید وسایل نقلیه موتوری، تریلر و نیم‌تریلر» معادل ۶/ ۵۹ درصد، «انتشار و چاپ و تکثیر رسانه‌های ضبط شده» معادل ۷/ ۱۵ درصد و «تولید چرم و مصنوعات» معادل ۹ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد کرده است؛ بنابراین به نظر می‌رسد قوه محرک بخش صنعت، تولید وسیله نقلیه است.

تداوم رشد سرمایه بخش خصوصی، افول بخش دولتی

در بررسی وضعیت تولید ناخالص داخلی از طریق محاسبه اجزای تقاضا (روش هزینه)، به چهار جزء «مصرف دولتی»، «مصرف خصوصی»، «سرمایه‌گذاری» (تشکیل سرمایه ثابت ناخالص) و خالص صادرات (تفاضل واردات از صادرات) به‌عنوان اجزای تشکیل‌دهنده GDP اشاره می‌شود. در بین این چهار جزء، متغیر «سرمایه‌گذاری» از طریق دو نوع طبقه‌بندی مورد بررسی قرار می‌گیرد: نوع سرمایه‌گذاری و عامل سرمایه‌گذاری. به این ترتیب سرمایه‌گذاری می‌تواند از طریق بخش «خصوصی» و «بخش دولتی» صورت بگیرد و سرمایه‌های وارد شده نیز می‌تواند صرف «ماشین‌آلات» یا «ساختمان» شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد رشد سرمایه‌گذاری بخش خصوصی بر حسب قیمت‌های ثابت در پاییز نسبت به مدت مشابه سال قبل ۶/ ۵ درصد بوده است، این در حالی است که در فصل بهار رشد این بخش ۸/ ۳ درصد و در فصل تابستان ۶/ ۳ درصد بوده است. این روند رشد سرمایه‌گذاری «بخش دولتی» در سطح پایین‌تری از بخش خصوصی بوده است؛ به‌نحوی‌که در فصل پاییز رشد سرمایه‌گذاری بخش دولتی به ۲/ ۰ درصد رسیده است.

به طور کلی در ۹ ماه نخست سال جاری ۳/ ۴ درصد به مصرف بخش خصوصی نسبت به سال قبل افزوده شده است، حال آنکه رشد مصرف بخش دولتی معادل ۳/ ۲ درصد بوده است؛ روندی که نسبت به سال گذشته تغییر قابل توجهی داشته است. در سال ۹۲ سرمایه‌گذاری بخش دولتی ۶/ ۱ درصد رشد داشته اما از سطح سرمایه‌گذاری بخش خصوصی کاسته شده است.

در فصل سوم سال جاری علاوه بر تغییر روند سرمایه‌گذاری، نوع سرمایه‌گذاری نیز تغییر کرده است، به‌نحوی‌که از رشد سرمایه‌گذاری در بخش ماشین‌آلات کاسته شده اما به میزان رشد بخش ساختمان افزوده شده است.

براساس آمار رشد سرمایه‌گذاری ماشین‌آلات در فصل پاییز معادل ۸/ ۴ درصد گزارش شده است؛ حال آنکه این رشد در فصل بهار معادل ۵/ ۱۳ درصد و در فصل تابستان معادل ۷/ ۱۵ درصد گزارش شده است. آماری که شدت کاهش رشد سرمایه‌گذاری در ماشین‌آلات را تایید می‌کند.

از سوی دیگر سرمایه‌گذاری در بخش ساختمان در فصل پاییز با ثبت رشد ۲/ ۲۱ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل رقم بالایی کرده است. بنابراین، بر اساس آمار منتشر شده از میزان سرمایه‌گذاری از بخش ماشین‌آلات کاسته شده و به میزان سرمایه‌گذاری بخش ساختمان افزوده شده است. بر اساس گفته‌های بانک مرکزی رشد قابل‌ ملاحظه تشکیل سرمایه بخش ساختمان به دلیل افزایش هزینه‌های عمرانی بخش دولت در این بخش بوده است.

افت واردات در مقابل رشد صادرات

یکی دیگر از نکات قابل توجه در آمار بانک مرکزی «رشد منفی واردات کالا و خدمات» در مقابل، «رشد مثبت صادرات کالا و خدمات» بوده است. بر اساس آمار منتشر شده رشد صادرات کالا و خدمات در پاییز نسبت به مدت مشابه سال قبل ۹/ ۱۰ درصد بوده است، حال آنکه در این مدت رشد واردات کالا و خدمات منفی ۷/ ۱۰ درصد بوده است.

بر اساس آمار منتشر شده در حالی قیمت ثابت میزان صادرات در پاییز معادل ۹ هزار و ۷۹۹ میلیارد تومان بوده است که میزان واردات کالا و خدمات در این فصل به ۶ هزار و ۴۸۶ میلیارد تومان رسیده است. آمار ۹ ماه نخست سال جاری نیز حاکی از آن است که کل میزان صادرات به قیمت ثابت به میزان ۲۹ هزار و ۳۸۱ میلیارد تومان بوده است که این رقم برای واردات ۱۹ هزار و ۲۷۶ میلیارد تومان گزارش شده است.

دمای بهاری رشد در پاییز