مدیرکل اقتصادی بانک مرکزی و رئیس دفتر شاخص‌های قیمت مرکز آمار، دلایل اختلاف آماری را تشریح کردند
روایت دوگانه از آمار تورم
گروه بازار پول- یکی از موضوعات جانبی مورد بحث در مورد شاخص تورم در ایران، وجود دو مرجع رسمی اعلام‌کننده مقادیر این شاخص است. این دوگانگی به‌ویژه در سال‌های گذشته که تورم مقادیر نسبتا کم‌سابقه‌ای را ثبت کرد، موجب شد که اختلاف بین دو آمار رسمی نیز افزایش پیدا کند. به‌عنوان مثال، آخرین آمار اعلام شده از تورم مربوط به دی‌ماه است که بر اساس روایت بانک مرکزی، میزان آن ۷/۳۴ درصد و براساس روایت مرکز آمار، معادل ۱/۳۲ درصد بوده است. مدیرکل اقتصادی بانک مرکزی در بیان دلایل اختلاف آمارهای مربوط به تورم، به عواملی مثل «نظام جمع‌آوری داده‌ها»، «روش‌های قیمت‌گیری»، «پوشش جغرافیایی»، «سبد کالاها و خدمات» و «ضرایب اهمیت» اشاره کرده است.
گروه بازار پول- یکی از موضوعات جانبی مورد بحث در مورد شاخص تورم در ایران، وجود دو مرجع رسمی اعلام‌کننده مقادیر این شاخص است. این دوگانگی به‌ویژه در سال‌های گذشته که تورم مقادیر نسبتا کم‌سابقه‌ای را ثبت کرد، موجب شد که اختلاف بین دو آمار رسمی نیز افزایش پیدا کند. به‌عنوان مثال، آخرین آمار اعلام شده از تورم مربوط به دی‌ماه است که بر اساس روایت بانک مرکزی، میزان آن 7/34 درصد و براساس روایت مرکز آمار، معادل 1/32 درصد بوده است. مدیرکل اقتصادی بانک مرکزی در بیان دلایل اختلاف آمارهای مربوط به تورم، به عواملی مثل «نظام جمع‌آوری داده‌ها»، «روش‌های قیمت‌گیری»، «پوشش جغرافیایی»، «سبد کالاها و خدمات» و «ضرایب اهمیت» اشاره کرده است.
عوامل اختلاف در آمارهای تورم
علیرضا مقتدایی در گفت‌و‌گو با «ایرنا» در پاسخ به پرسشی در مورد دلایل اختلاف نرخ تورم اعلامی از سوی بانک مرکزی و مرکز آمار با وجود یکسان شدن سال پایه (۱۳۹۰) در هر دو مرجع تعیین آمار، تاکید کرد که سال پایه تنها عامل تعیین‌کننده نرخ تورم نیست. با وجودی که سال ۱۳۹۰ در مرکز آمار و بانک مرکزی به صورت یکسان به‌عنوان سال پایه تعیین شده، نرخ تورم اعلامی به دلایل دیگر متفاوت است. وی افزود: در حال حاضر نرخ تورم اعلامی از سوی بانک مرکزی و مرکز آمار همسو است. از آنجا که درصد تغییر نقطه به نقطه شاخص کل قیمت در اسفند ماه سال ۱۳۹۲ تقریبا در هر دو نهاد یکسان است، این عدد در محاسبات بانک مرکزی ۷/۱۹ درصد و در محاسبات مرکز آمار ایران ۶/۱۹ درصد بوده است. مدیرکل آمارهای اقتصادی بانک مرکزی خاطرنشان کرد: اگرچه تئوری و الگوی یکسانی در محاسبات دو نهاد وجود دارد؛ ولی «نظام جمع‌آوری داده‌ها»، «روش‌های قیمت‌گیری»، «پوشش جغرافیایی»، «سبد کالاها و خدمات» و «ضرایب اهمیت» در مرکز آمار ایران و بانک مرکزی متفاوت است؛ بنابراین نرخ تورم اعلامی از سوی هر یک از نهادها نیز دارای اختلاف است.
بررسی قیمت ۳۸۵ کالا و خدمت
مقتدایی با اشاره به تغییر سال پایه از سال ۱۳۸۳ به ۱۳۹۰ برای محاسبه نرخ تورم در بانک مرکزی گفت: سبد اقلام در نظر گرفته شده برای محاسبه نرخ تورم دارای دو جزء است: اقلام مشمول سبد و ضرایب اهمیت آنها. این مقام مسوول در بانک مرکزی با بیان آنکه سبد اقلام این بانک برای محاسبه نرخ تورم دارای ۳۸۵ قلم کالا یا خدمت به‌عنوان نماینده مصرف خانوارها است، گفت: تعداد اقلام قابل بررسی در سبد برای محاسبه نرخ تورم اهمیت چندانی ندارد، بلکه نوع انتخاب اقلام، رعایت استانداردها و ضرایب اهمیت آن باید در نظر گرفته شود. مقتدایی گفت: بانک مرکزی براساس استانداردهای بین‌المللی سبد شاخص را از میان تمام اقلام مورد مصرف خانوار تهیه کرده؛ بنابراین همزمان با تغییر سال پایه از سال ۱۳۸۳ به سال ۱۳۹۰، تعداد اقلام و ضرایب اهمیت آنها نیز تغییر کرد.
تفاوت معناداری بین تورم بانک مرکزی و مرکز آمار وجود ندارد
مباحث کنونی درخصوص دوگانگی آمار تورم در شرایطی مطرح می‌شود که اواخر هفته گذشته، نادر حکیم‌پور، رئیس دفتر شاخص قیمت مرکز آمار ایران درخصوص شیوه‌های متفاوت آمارگیری از تورم گفته بود: مرکز آمار نرخ تورم را براساس بهای ۴۵۱ قلم کالا محاسبه می‌کند. نادر حکیمی‌پور در گفت‌و‌گو با «ایرنا»، افزوده بود: به لحاظ کلی اگر یک جامعه داشته باشیم و دو نمونه از این جامعه را مورد بررسی قرار دهیم، به طور یقین نتایج دو نمونه اندکی با هم تفاوت دارد. وی گفت: تفاوت معناداری بین نرخ تورم بانک مرکزی و مرکز آمار ایران وجود ندارد و هر دو نرخ همگرا هستند. به طوری که روند شتاب یا کاهش در هر دو یکسان است. وی تاکید کرد: روش‌های محاسه نرخ تورم در مرکز آمار ایران و بانک مرکزی همسان است و تفاوتی ندارد، اما تعداد اقلام در سبد کالایی مرکز آمار ایران بیشتر از بانک مرکزی است. حکیمی پور همچنین درخصوص تعداد مناطقی که قیمت‌ها در آنها ارزیابی می‌شود، گفت: تعداد شهرها و روستاهایی که در آنها قیمت‌ها مقایسه می‌شود بیش از تعداد شهرهایی است که بانک مرکزی مورد سنجش قرار می‌دهد به عبارتی پوشش مرکز آمار بیش از بانک مرکزی است. رئیس دفتر شاخص قیمت مرکز آمار
ایران در پایان افزود: مرکز آمار ایران نرخ تورم را به تفکیک مناطق شهری و روستایی اعلام می‌کند در صورتی که بانک مرکزی فقط این نرخ را برای مناطق شهری کشور محاسبه می‌کند.
آمار تورم هر ماه تا دوازدهم ماه بعد
مدیرکل اقتصادی بانک مرکزی درخصوص زمان‌بندی محاسبه و اعلام آمار تورم از سوی این نهاد گفت: برای محاسبه نرخ تورم در هر ماه قیمت‌گیری از اقلام از روز اول تا آخرین روز همان ماه انجام می‌شود، سپس کارشناسان این بانک در یک بازه زمانی ۱۰ تا ۱۱ روزه قیمت‌ها را راستی‌آزمایی، پالایش، همگن سازی و تعدیل کیفی کرده و سپس محاسبات را انجام می‌دهند. وی ادامه داد: بنابراین بانک مرکزی نرخ تورم هر ماه را یازدهم یا دوازدهم ماه بعد برای کل کشور اعلام می‌کند.
این در حالی است که درخصوص زمان انتشار آمارها، مدیرکل دفتر شاخص‌های مرکز آمار ایران یادآور شد: اطلاعات مربوط به تورم شهری در هفتم هر ماه استخراج و تا نیمه همان ماه روی سایت مرکز آمار قرار گرفته و اطلاع‌رسانی می‌شود، ضمن اینکه برای انجام مقایسه همچنین حفظ سری زمانی تا چهار یا پنج ماه ابتدایی مبنا، نرخ تورم براساس هر دو سال اعلام خواهد شد و سپس تنها طبق سال پایه جدید محاسبه می‌شود.
وی همچنین روش جمع‌آوری اطلاعات قیمتی را در تفاوت نرخ تورم بی‌تاثیر ندانست و افزود: مرکز آمار ایران محاسبه شاخص تورم را به تفکیک شهری و روستایی انجام می‌دهد از سویی دیگر اقلامی را که این مرکز برای دریافت قیمت بر پایه سال ۹۰ مدنظر قرار می‌دهد، نزدیک به ۴۵۱ قلم کالا است در حالی که بانک مرکزی سبد کالایی در حدود ۳۸۰ قلم را قیمت‌گیری می‌کند. حکیم‌پور تعداد شهرهایی را که مرکز آمار از آنها قیمت‌گیری می‌کنند ۳۷۸ شهر و ۲۹۳ منطقه شهری عنوان کرد و گفت: در این مورد نیز با بانک مرکزی اختلاف‌هایی وجود دارد که بخشی از تفاوت‌های موجود در نرخ تورم به این مساله برمی‌گردد.
چرا بانک مرکزی تورم روستایی را نمی‌سنجد؟
مدیرکل آمارهای اقتصادی بانک مرکزی در پاسخ به این پرسش که مرکز آمار جامعه روستایی را علاوه‌بر جامعه شهری برای محاسبه نرخ تورم مدنظر قرار می‌دهد و چرا بانک مرکزی تنها جامعه شهری را در این زمینه در نظر گرفته است، گفت: بحث روستایی یا شهری بودن به ترکیب شهرنشینی و روستانشینی هر کشور برمی‌گردد. وی ادامه داد: از نظر اقلیمی برخی از کشورها نرخ تورم را براساس پوشش روستایی محاسبه می‌کنند و برخی دیگر براساس پوشش شهری محاسبات را انجام می‌دهند. مقتدایی با تاکید بر اینکه بانک مرکزی براساس جامعه شهری محاسبات نرخ تورم را انجام می‌دهد، اظهار کرد: گروه شهرهای کوچک مورد بررسی توسط بانک مرکزی، شهرهای مجاور روستاها هستند و به همین دلیل به نوعی روستاها نیز در تعیین نرخ تورم در نظر گرفته می‌شوند و این رهیافت مورد تایید سازمان‌های بین‌المللی هم است. وی با تاکید بر اینکه، بازار روستاها در شهرهای کوچک نزدیک روستاها است و عمده داد و ستد روستاها و به تبع آن سطح قیمت در شهرها تعیین می‌شود، گفت: علاوه‌بر این، دلایل فنی دیگری در این زمینه مدنظر بانک مرکزی است.
همسویی آمار بانک مرکزی و مرکز آمار
این مقام مسوول در بانک مرکزی گفت: نرخ تورم کل کشور در سال ۱۳۹۲ توسط بانک مرکزی ۷/۳۴ درصد اعلام شد که این رقم تقریبا برآیند نرخ تورم اعلامی شهری و روستایی توسط مرکز آمار است. زیرا مرکز آمار نرخ تورم شهری در سال ۱۳۹۲ را ۱/۳۲ درصد و نرخ تورم روستایی را ۱/۳۶ درصد اعلام کرده بود. وی تاکید کرد که نکته اساسی همسویی این دو عدد است که هر دو تنزل نرخ تورم را نشان می‌دهند. آمارهای بانک مرکزی حاکی از کاهش ۷/۵ واحد درصدی نرخ تورم در فاصله مهر تا اسفندماه است و براساس آمارهای مرکز آمار ایران نیز کاهش حدود ۲/۴ واحد درصدی را در این فاصله زمانی شاهد هستیم و این نکته قابل توجهی است که در هر دو بررسی می‌توان موفقیت‌های اقتصادی دولت را شاهد بود. به گفته وی این امر نشان از نتیجه تصمیمات و سیاست‌های صحیح اتخاذ شده، همچنین تقید دولت به رعایت انضباط پولی و مالی و دیگر موفقیت‌های نظام در سطح بین‌المللی دارد.
ارسال نظر