مصاحبه با مدیرعامل شرکت تامین‌اندیش پارس
نقش شرکتهای اعتبارسنجی در صنعت لیزینگ
اعتبار سنجی، به عنوان یکی از مراحل مهم در چرخه فعالیت موسسات مالی، از جمله شرکتهای لیزینگ، فرآیندی است که طی آن میزان اعتبار و توانایی افراد به لحاظ مالی و در موارد کالاهای سرمایه‌ای به لحاظ تخصصی و ... مورد سنجش قرار می‌گیرد. این فرآیند اما در ایران از سابقه چندانی برخوردار نیست، اولین شرکت در این خصوص شرکت تامین اندیشه پارس است که سهامداران آن شرکت لیزینگ پارسیان و تجارت پارسیان است.
فرهاد فهامی
اعتبار سنجی، به عنوان یکی از مراحل مهم در چرخه فعالیت موسسات مالی، از جمله شرکتهای لیزینگ، فرآیندی است که طی آن میزان اعتبار و توانایی افراد به لحاظ مالی و در موارد کالاهای سرمایه‌ای به لحاظ تخصصی و ... مورد سنجش قرار می‌گیرد. این فرآیند اما در ایران از سابقه چندانی برخوردار نیست، اولین شرکت در این خصوص شرکت تامین اندیشه پارس است که سهامداران آن شرکت لیزینگ پارسیان و تجارت پارسیان است. مطهری، مدیر عامل شرکت تامین‌اندیش اعتقاد دارد چنانچه فرآیند اعتبارسنجی درست انجام نشود قطعا در استمرار فعالیت موسسات و از جمله شرکتهای لیزینگ خدشه وارد می‌شود.
شرکت تامین اندیشه پارس که در بهمن‌ماه سال ۸۴ ثبت شده و فعالیت آن از اول سال ۸۵ آغاز شده است علاوه بر اعتبار سنجی با هدف وصول مطالبات معوق تاسیس شده و به گفته مطهری، از موفقیت بسیار بالایی برخوردار بوده است.
***
اعتبارسنجی دارای چه مراحلی است؟
برای مراحل اعتبارسنجی نمی‌توان بدون توجه به مبلغ و محل مصرف اعتبار فرآیند استاندارد و یکسانی توصیه نمود. هم‌اکنون در ایران هر موسسه مالی و اعتباری از جمله شرکتهای لیزینگ، اعتبارسنجی را براساس نظرات، یافته‌ها و تجربیات خودشان، درجه‌بندی کرده‌اند و مراحل مختلفی را برای آن تعیین کرده‌اند.
منظور من از مراحل اعتبارسنجی آن است که وقتی یک متقاضی به شرکت لیزینگ یا بانک وارد می‌شود، بانک شرکت اعتبارسنج را مامور مطالعه میزان اعتبار و توانایی شخص می‌کند و ادامه مراحل...
مراحل اعتبارسنجی، اساسا به نوع اعتبار برمی‌گردد. برای مثال اگر موضوع تسهیلات، خودرو سواری باشد، مطالعات گسترده‌ای موردنیاز نیست چرا که تسهیلات در‌خصوص واگذاری یک کالای بادوام است در حالی که واگذاری یک خودرو کار مراحل اعتبارسنجی گسترده‌تر می‌شود به عنوان مثال شغل متقاضی، ارتباط وی با شرکتهای حمل‌ونقل و چگونگی این ارتباط مورد مطالعه قرار می‌گیرد و همچنین تضامین بیشتری در این خصوص مطالبه می‌شود. البته این مراحل در شرکت‌ها و موسسات مختلف متفاوت است.
بنابر گفته شما، اولین مرحله، اعتبارسنجی متقاضی، از نظر اعتبار مالی، شخصیتی و تخصص است؟
چگونگی انجام این مرحله در شرکتهای مختلف متفاوت است، اما ماهیت کلی آن در همه شرکت‌ها مشترک است.
تفاوت ایران با دیگر کشورها به چه صورت است.
کشورهای توسعه‌یافته، به دلیل آنکه از شفافیت بیشتری در‌خصوص اطلاعات مالی و ... برخوردارند، در نتیجه شرکتهای اعتبارسنجی به صورت مستقل و کاملا تخصصی وجود دارند که کار اعتبارسنجی افراد را انجام می‌دهند. اما در ایران عدم دسترسی به اطلاعات لازم و وجود برخی مشکلات، باعث می‌شود موسسات مالی به پخش اطلاعات مربوط به مشتریان خود تمایل نداشته باشند. به همین دلیل شرکتهای تخصصی اعتبارسنجی وجود ندارد و هر شرکت یک بخشی به نام اعتبارسنجی دارد که اقدام به اعتبارسنجی متقاضی می‌کند.
دلیل این مساله در چیست؟
یکی از دلایل عمده آن است که در خارج به لحاظ توسعه فرهنگی و وجود سیستم‌های مکانیزه امکان دسترسی این شرکت‌ها به اطلاعات کلیه بانک‌ها و موسسات و درجه اعتباری افراد وجود دارد. برای مثال وقتی شخصی از یک بانک در گذشته اعتبار دریافت کرده اما تعهدات خود را درست انجام نداده لاجرم در لیست سیاه بانک مورد اشاره قرار گرفته است. شرکتهای اعتبارسنجی به این اطلاعات دسترسی دارند، ولی در ایران این مکانیزم به وجود نیامده است که بنابه دلایلی از جمله وجود مطالبات معوق، بانک‌ها و موسسات مالی فقط امکان دسترسی به اطلاعات خود را دارند و در نتیجه این شرایط منجر به این می‌شود که اعتبارسنجی در ایران متفاوت با دیگر کشورها انجام شود.
یکی‌دیگر از مسائلی که باعث تفاوت اعتبارسنجی در ایران می‌شود، مقوله بهره است از آنجا که در موسسات مالی خارجی تعیین نرخ بهره در اختیار هر موسسه است، در نتیجه وقتی برای یک فرد اعتبارسنجی صورت می‌گیرد بنابر میزان درجه اعتبار وی، نرخ بهره تغییر می‌کند. برای مثال اگر شخصی در درجه اعتبار ۴ قرار گرفت نرخ سود برای وی ۳درصد است اما اگر درجه اعتبار این شخص ۶ بود در نتیجه نرخ بهره برای وی افزایش می‌یابد.
در هند، به عنوان نمونه برای یک فرد بنابر اعتبار وی تسهیلات با نرخ بسیار بالا داده می‌شود، در همان روز به شخص دیگری که دارای اعتبار خوبی است و در لیست سفید بانک حضور دارد با نرخ سود پایین تسهیلات پرداخت می‌شود.
و در ایران اما اینگونه نیست؟
در ایران دامنه تغییر نرخ سود کوتاه است و در نتیجه مراحل اعتبارسنجی خیلی کلی انجام می‌شود و لاجرم ضوابط ارائه تسهیلات نیز کلی و برای همه افراد یکسان تعیین می‌شود.
سابقه اعتبارسنجی به صورت تخصصی و مستقل در ایران چگونه است.
شرکتی که به صورت مستقل و تخصصی اقدام به اعتبارسنجی بکند تاکنون در ایران وجود نداشته است. سال گذشته البته وزارت امور اقتصادی و دارایی در نظر داشت که یک شرکت اعتبارسنجی را با همکاری کلیه بانک‌ها تاسیس بکند، تا بدین وسیله اطلاعات افراد طرف معامله با سیستم بانکی در یک جا متمرکز شود و بانک‌ها از این طریق بتوانند با ریسک کمتر، تسهیلات واگذار کنند ولی ظاهرا هنوز این طرح عملیاتی نشده است.
شما چگونه عمل می‌کنید؟
شرکت تامین اندیش مامور انجام دو دو حلقه از یک زنجیره است. یکی بحث اعتبارسنجی افراد در بدو ورود و درخواست تسهیلات، دوم نیز، وصول اقساط معوق است. همانطور که می‌دانید، وصول اقساط معوق هم‌اکنون یکی از دغدغه‌های اساسی بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری است. شرکت تامین اندیش، به عنوان اولین شرکتی که در اساسنامه و اهداف فعالیت آن، نمایندگی وصول اقساط معوق کلیه بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری و اشخاص حقیقی و حقوقی اشاره شده است که هنگام ثبت شرکت نیز به لحاظ ارتباط با مقوله مالی، ثبت شرکت‌ها از بانک مرکزی استعلام و سپس اقدام به ثبت شرکت کرد و از آنجا که مقوله وصول مطالبات معوق در اولویت فعالیت‌ها بود، این شرکت، کار خود را با وصول مطالبات معوق شروع کرد و در‌خصوص اعتبارسنجی افراد نیز، در حال تشکیل یک بانک اطلاعاتی جامع هستیم تا از این طریق، بتوانیم اعتبارسنجی دقیقی از افراد قبل از دریافت تسهیلات داشته باشیم.
به نظر می‌آید مرحله اصلی، قبل از دریافت تسهیلات اعتبارسنجی متقاضی باشد چون در این صورت نحوه مواجهه موسسه لیزینگ با متقاضیانش در‌خصوص میزان تضامین کاملا متفاوت می‌شود. در این صورت بانک یا شرکت لیزینگ درک منطقی از امنیت سرمایه‌گذاریش خواهد داشت و در نتیجه پوشش ریسک منطقی نیز برای این مساله در نظر خواهد گرفت.
بله قطعا همین‌طور است. اما همانطور که در بالا اشاره شد محدودیت‌های موجود باعث شده تا ضوابط به صورت کلی برای تقریبا همه افراد یکسان باشد. البته در هر بانک یا موسسه مالی واحدهای اعتبارسنجی مستقر هستند تا اعتبارسنجی کلی انجام شود.
در مطالعاتی که انجام دادید، مهم‌ترین علت مطالبات معوق در چه مسائلی ریشه داشت؟
مهم‌ترین علت این مساله به همان مساله اعتبارسنجی مشتری برمی‌گردد که به طور دقیق انجام نمی‌شود. عامل دوم عدم اطلاع‌رسانی کافی است مطالعات ما همچنین نشان می‌دهد که در خیلی از موارد خود مشتری نیز نسبت به خودش اعتبارسنجی درستی نداشته است و تنها تحت تاثیر یک سری مسائل تبلیغاتی یا پیرامونی و بدون مطالعه دقیق از توانایی خود، اقدام به تقاضای تسهیلات می‌کند.
آیا شما می‌توانید در این خصوص اقدامی انجام دهید؟
بله، با اعتبارسنجی دقیق، این مشکلات به حداقل می‌رسد. چون پشت صحنه توانمندی‌های متقاضیان مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. این کار می‌تواند، نقطه «ایست» باشد برای جلوگیری از عدم پرداخت اقساط و اینکه فرد را به خرید یک خودرو کار مناسب با توانایی متقاضی و تسهیلات ارزان‌قیمت‌تر راهنمایی کنیم تا بتواند با پشتوانه مالی خود، به تعهداتش عمل کند.
آیا هم‌اکنون این فرآیند را انجام می‌دهید؟
در حال حاضر خیر، اما اعتبارسنجی واقعی یعنی همین. البته ما در برنامه‌های آتی خود این مساله را در دستورکار داریم. ببینید یک متقاضی براساس یک تبلیغ تلویزیونی یا روزنامه‌ای یا سفارش دوستان و همکارانش ممکن است اقدام به تقاضای اجاره یک خودروکار کند.
وی ممکن است اطلاعات و درک لازم در‌خصوص کالای مورد تقاضایش و حتی میزان توانایی خودش نداشته باشد اما شرکت لیزینگ یا شرکت اعتبارسنج این اطلاعات و دانش را در اختیار دارد و با یک اعتبارسنجی می‌تواند از خیلی از معوقات جلوگیری کند.
آیا سازوکارهای این مساله را تعریف کرده‌اید؟
چون شرکت ما، فعالیت خود را از ابتدای سال جاری شروع کرده. بنابراین، بسیاری از سازوکارها در مرحله مطالعه است. ضمن اینکه ما در حال انجام یک مطالعه میدانی روی کسانی که اقساط معوق دارند هستیم که نتایج آن در آینده نزدیک منتشر می‌شود.
در برخی مواقع، مشکلات بیرونی باعث ایجاد مطالبات معوق می‌شود برای مثال برای خودروهای ترانزیت که در هنگام مسائل بین‌المللی ممکن است، حجم فعالیتشان کم شود و بالطبع درآمد مستاجر کم شود و قادر به پرداخت تعهداتش در موعد مقرر نشود. در اینگونه موارد شما چه اقدامی می‌کنید؟
در واقع ما نمی‌توانیم برای اینگونه افراد کاری انجام دهیم بلکه این تسهیلات‌دهنده است که باید تصمیم بگیرد که چه انجام دهد. وظیفه ما ارائه گزارش کارشناسی واقع‌بینانه پیرامون یک مساله است و اینکه پیشنهاد کنیم که مثلا مدت اقساط را افزایش دهند یا ... ولی در هر حال تصمیم‌گیری برعهده تسهیلات‌دهنده است.
بیمه در بحث اعتبارسنجی چه کمکی به شما انجام می‌دهد؟
ما به شرکتهای بیمه هم می‌توانیم خدمات دهیم. یک اعتبارسنجی درست، برای هر دو طرف بیمه‌گر و بیمه‌شونده، پوشش ریسک کمتری را ایجاد می‌کند. بحث دیگر آن است که در مواردی که تعهداتی پرداخت نمی‌شود، بیمه بنابر قرارداد باید این تعهدات را پرداخت کند.
این شرکت می‌تواند به عنوان ابزار برای دریافت مطالبات معوق برای بیمه وارد عمل می‌شوند.
عوامل اصلی مطالبات معوق در مطالعات ۹ ماه فعالیت شما چه چیزی را نشان می‌دهد؟
تعویق پرداخت تعهدات در دلایل متعددی نهفته است مسائل جامعه و شرایط اقتصادی. به بیانی رکود بازار حمل و نقل ... باعث مطالبات معوق می‌شود یا موارد فردی و عدم توانایی مستاجر به پرداخت اقساط و...
در همه این موارد ضمن اینکه ما اقدامات لازم را در‌خصوص پرداخت مطالبات انجام داده پیشنهادهای لازم را نیز ارائه داده‌ایم.
برخورد کلی شرکت در پرداخت مطالبات چگونه بود؟
اساس کار ما عمدتا بر تعامل استوار بوده است با استفاده از فرصتی که بر افراد قائل می‌شویم و با توضیحاتی که به افراد ارائه می‌شود.
از طریق دعوت آنها به شرکت یا به صورت تلفنی، مشورت‌های لازم را به ایشان ارائه می‌دهیم.
ارزیابی شما از کار شرکت از زمانی‌که تاسیس شده چه بوده است؟
تجربه تقریبا ۹ ماهه ما نقاط روشنی را برای آینده نشان می‌دهند.
از یک طرف، کارکنان به مرور تخصصی‌تر عمل می‌کنند و با توجه به تجربه‌ای که کسب می‌کنند فرآیند کار به مرور مطلوب‌تر می‌شود. تبعا دوره وصول به دلیل آشنایی بیشتر کارکنان با مشکلات مشتریان و راه‌های رفع آنها به مرور کوتاه‌تر شده است.
از تجارب کشورهای دیگر هم استفاده کردید؟
ما برای تاسیس شرکت صرفا الگو گرفتیم و فرد خارجی را برای مشاوره دعوت نکردیم. نکته اساسی آن است که شرکتهای اعتبارسنجی عموما براساس ساختار فرهنگی و اقتصادی هر کشور طراحی می‌شود و ما هم همین کار را کردیم.
ارسال نظر