بانک توسعه اسلامی، فعال در اجاره‌داری
تامین مالی به روش لیزینگ در IDB
دنیای اقتصاد- مجمع بانک توسعه اسلامی، هم اکنون شامل ۵۶ کشور اسلامی و سرمایه آن بالغ بر ۱۵میلیارد دینار اسلامی، معادل ۲۰میلیارد دلار است. این بانک تلاش می‌کند با ارائه تسهیلات و تجهیز منابع در روش‌های مختلف، به موسسه‌های اقتصادی یا برای پروژه‌های مختلف در کشورهای عضو، در تحقق هدف محوری خود، یعنی توسعه اقتصادی و اجتماعی اعضا گام بردارد. بانک توسعه اسلامی طی ۳۰ سالی که از تاسیس آن می‌گذرد بخش قابل توجهی از منابع خود را در شاخه لیزینگ به کار انداخته است. از سوی دیگر، ایران به عنوان عضو دارای رتبه چهارم، به لحاظ سرمایه از اعضای هیات‌مدیره این بانک است که طبعا با توجه به موقعیت خود محق است تا سهم قابل توجهی از منابع و تسهیلات را جهت تجهیز منابع موسسه‌های بخش خصوصی خود و راه‌اندازی پروژه‌های مورد نظر این موسسه‌ها درخواست کند. در این حال، با توجه به شرایط حاکم بر شرکت‌های لیزینگ در زمینه کمبود منابع ارزان قیمت، این شرکت‌ها می‌توانند تحت مکانیزم‌های موجود یا ابتکاری برای پروژه‌های خود منابع مالی تامین کنند. نوشتار زیر که از سوی واحد مطالعات انجمن شرکت‌های لیزینگ ترجمه و تدوین شده به صورت مبسوط به این مساله پرداخته است. بانک توسعه اسلامی در تحقق رسالت خود جهت کمک به رشد اقتصادی کشورهای عضو از روش‌های مختلف تامین مالی که منطبق بر اصول و ضوابط شرعی باشد، استفاده می‌نماید.
در قالب این روش‌ها بانک تاکنون پروژه‌های گوناگونی را در بخش‌های کشاورزی، صنعت، طرح‌های کشت و صنعت و سایر بخش‌های زیربنایی به مرحله اجرا درآورده است.
بانک همچنین بنگاه‌های اقتصادی کوچک و متوسط (SME) و واحدهای خرده صنعتی را نیز از طریق روش‌های مالی مناسب مورد حمایت قرار می‌دهد.روش‌های مورد نظر را می‌توان تحت دو سرفصل کلی روش‌های توافقی و روش‌های معمولی تقسیم‌بندی کرد.روش توافقی مشتمل بر اعطای وام (Loan Financing) و ارائه کمک‌های فنی بوده و روش معمولی شامل لیزینگ، فروش اقساطی، سلف و تعیین خط اعتباری (Lines of Financing) می‌باشد.
البته روش‌های دیگری نظیر مشارکت در سهام و مشارکت در سود نیز مورد استفاده بانک قرار دارد.
روش لیزینگ
لیزینگ (اجاره) یکی از روش‌های تامین مالی متوسط تا بلندمدت است که با توجه به ماهیت آن به صورت فروش منفعت و بهره‌وری، کاملا بر اصول شرعی استوار می‌باشد.
با تعریف دیگر، لیزینگ به ترتیبات اجاره‌ای متوسط و بلندمدت برای تامین مالی تجهیزات سرمایه‌ای و یا سایر دارایی‌های ثابت اطلاق می‌شود که در آن بانک به عنوان موجر، دارایی‌های مورد نیاز مستاجران را جهت اجاره آنها برای مدت معین و در برابر پرداخت اقساط اجاره ادواری تامین می‌نماید.بنا به نظر و تجربه عملی بانک، لیزینگ منبع مطلوبی برای تامین مالی متوسط تا بلندمدت برای جوابگویی به نیازهای مالی طرح‌های سودآور در بخش‌های صنعت، معدن، کشاورزی و به طور کلی زیربخش‌های مهم تولید ناخالص داخلی هر کشور به شمار می‌رود.ویژگی این روش وجود انعطاف لازم به دلیل امکان تعیین اقساط و دوره اجاره با توجه به سودآوری پروژه، عمر مفید کالا و نیازهای نقدینگی متقاضی می‌باشد.
اهداف و مشتریان
تحت سازوکار لیزینگ، بانک توسعه اسلامی اقلام مختلفی نظیر کارخانه‌ها، ماشین‌آلات و تجهیزات را برای تولیدات صنعتی، طرح‌های کشت و صنعت، طرح‌های زیربنایی، حملونقل و به طور کلی کالاهای مصرفی دارای عمر مفید (بیش از دوره اجاره) تامین کرده است.
نکته قابل تاکید بانک برای اعطای تسهیلات، ماهیت سودآور بودن طرح‌ها در هر دو بخش عمومی و خصوصی است.
ابزار لیزینگ همچنین برای طرح‌های کشتیرانی، تانکرهای نفتی، قایق‌های ماهیگیری و سایر وسائل تخصصی حملونقل دریایی
(چه به صورت نو یا با عمر حداکثر ۵ سال) مورد استفاده قرار گرفته است.بانک معمولا کلیه هزینه‌های تامین ماشین‌آلات و تجهیزات را که مشتمل بر قیمت سیف کالا، هزینه‌های حملونقل داخلی نصب و راه‌اندازی می‌باشد، تامین می‌نماید.
نحوه تقاضای تسهیلات
کلیه تقاضاهای تسهیلات اجاره‌ای برای تامین کالاهای مورد نیاز باید همراه با گزارش توجیهی مربوط به پروژه و از طریق بانک مرکزی کشور عضو ارائه شود.اقلام مورد نیاز برای اجاره باید از نظر فنی شفاف بوده و طول عمر مفید آن بیش از مدت زمان اجاره باشد.بانک ارگان‌های دیگری را نیز در داخل خود برای اعطای تسهیلات لیزینگ به صورت مستقیم ایجاد کرده است.
از جمله دپارتمان مدیریت دارایی‌ها و شرکت اسلامی توسعه بخش خصوصی که به صورت مستقل به هر دو بخش خصوصی و عمومی سرویس می‌دهند.
شرایط و مقررات
بانک مالکیت دارایی‌ها را تا پایان دوره اجاره برای خود محفوظ می‌دارد که می‌تواند تا ۲۰سال قابل تمدید باشد.البته یک دوره حداکثر ۵ساله نیز برای راه‌اندازی پروژه در نظر گرفته می‌شود که تعیین مدت دقیق آن با توجه به طول عمر دارایی‌های مورد اجاره، پیش‌بینی جریان نقدینگی و مدت‌زمان مورد انتظار برای راه‌اندازی طرح صورت می‌پذیرد.
قسط اجاره به‌نحوی تعیین می‌گردد تا نرخ بازدهی سالانه را که در حال حاضر ۱/۵درصد در نظر گرفته شده است، حاصل نماید. نرخ بازدهی به‌طور ادواری و با توجه به شرایط بازار مورد تجدیدنظر قرار می‌گیرد. بانک با توجه به شرایط و مقررات جدیدی که اخیرا وضع کرده است پرداخت زودتر از موعد تعهدات را مجاز می‌داند.اقساط اجاره با دینار اسلامی که مساوی یک واحد حق برداشت مخصوص در صندوق بین‌المللی پول است، محاسبه می‌شود. نرخ بازدهی مورد بحث تا شش ماه از تاریخ تصویب پروژه توسط هیات‌مدیره بانک معتبر خواهد بود. بانک اختیار دارد تا زمانی که قرارداد اجاره در محدوده شش ماهه مذکور به امضا نرسیده است هر نرخ دیگری را که مناسب تشخیص دهد، برقرار نماید.
حداقل منابعی که بانک در قالب عملیات لیزینگ برای هر پروژه تامین می‌نماید (۲) میلیون دینار و حداکثر آن (۵۰) میلیون دینار می‌باشد. در پایان دوره اجاره و پرداخت کامل اقساط، بانک مالکیت کالا را به مستاجر هبه می‌نماید.
مستاجر باید ضمانت‌نامه غیرقابل برگشت و نامشروط را از طریق دولت و یا یکی از بانک‌های درجه اول کشور متبوع خود که مورد قبول بانک باشد به منظور پوشش کامل تعهدات مربوط در قالب قرارداد اجاره ارائه نماید.
ضمنا مستاجر باید به‌طور کامل دارایی‌های مورد اجاره را به نفع بانک و نزد یکی از شرکت‌های بیمه‌ای مورد پذیرش بانک بیمه نماید. بانک اشکال دیگر ضمانت‌نامه‌ها، نظیر اعتبار اسنادی به صورت (STAND-BY)، تضامین شرکتی و ظهرنویسی اسناد دریافتنی را نیز در صورت تشخیص مورد قبول قرار خواهد داد.
خرید اقلام اجاره‌ای
خرید اقلام قابل‌اجاره، توسط مستاجر و به نمایندگی از سوی بانک و با بهره‌گیری از دانش فنی سازندگان و مشاوران فنی بانک صورت می‌پذیرد.
اقلام مورد اجاره عموما از طریق انعقاد مناقصه بین‌المللی که رقابت مطلوبی بین سازندگان ایجاد می‌نماید و در چارچوب شرایط و مقررات مصوب مربوط خرید انجام می‌گیرد. البته زمانی که تجهیزات با تایید بانک و از طریق فروشندگان حائز شرایط خریداری شوند، مناقصه محدود و یا مذاکرات مستقیم نیز می‌تواند به صورت ساده‌‌تر خریداری اقلام موردنظر را محقق نمایند. در صورتی که خریداری کالا از کشورهای عضو بانک صورت گیرد، حاشیه سودهای ترجیحی برای این کالاها برقرار می‌گردد.پرداخت‌های مربوط به تسهیلات مصوب طبق روش بانک و پس از تعیین دقیق هزینه‌ها عملی می‌شود. پیش‌پرداخت تا میزان (۲۰درصد) و در برابر ارائه ضمنانت‌نامه بانکی مورد قبول بانک، امکان‌پذیر خواهد بود. بعد از نهایی شدن قرارداد و خاتمه تشریفات مناقصه، بانک از متقاضی می‌خواهد تا اعتبار اسنادی لازم را به نفع فروشنده گشایش نماید.
لیزینگ کشتی
در مورد اجاره کشتی‌ها، بعد از تفاهم‌نامه یا قرارداد ساخت منعقده فیمابین بانک و فروشنده، پیش‌پرداخت معادل (۱۰درصد) قیمت کالا به فروشنده پرداخت می‌شود و مابقی به هنگام تحویل کشتی تادیه خواهد شد.برای این مقصود بانک منابع مالی لازم را تامین و آن را در اختیار نماینده خود در شهری که مالکیت کشتی در آن به ثبت خواهد رسید، قرار می‌دهد.در ارتباط با ساخت وسائل جدید حملونقل دریایی، بانک از مستاجر می‌خواهد تا اعتبار اسنادی تضمین‌شده و غیرقابل برگشت را به نفع فروشنده گشایش نماید. پرداخت‌ها با توجه به پیشرفت مراحل ساخت مفاد قرارداد و شرایط اعتباری اسنادی مورد نظر صورت خواهد گرفت.
ترجمه و تدوین: واحد مطالعات انجمن شرکت‌های لیزینگ ایران
ارسال نظر