گروه بازار پول- عضو کارگروه طرح تحول بانکی با اشاره به اینکه «بانکداری مشارکتی» در طرح تحول مورد توجه قرار گرفته و در نسخه اولیه آن گنجانده شده، گفت: طبق این طرح که ابعاد مختلف و گسترده‌ای دارد سود علی‌الحساب حذف خواهد شد. بیژن بیدآباد در گفت‌وگو با «فارس» درخصوص جزئیات طرح بانکداری مشارکت در سود و زیان یا P.L.S که در طرح تحول اقتصادی مورد توجه قرار گرفته، اظهار کرد: طرح بانکداری راستین از اوایل دهه ۱۳۸۰ به عنوان تحقیقات نظری در پژوهشکده پولی و بانکی مطرح شد. وی افزود: در سال ۸۶ بانک ملی علاقه‌مند به پیاده‌سازی این طرح شد و از آن زمان تاکنون به صورت مداوم در اداره تحقیقات و برنامه‌ریزی بانک ملی این طرح پیگیری شد و نهایتا در سال ۸۹ اولین شعبه بانکداری مشارکت در سود و زیان راستین در یکی از شعب بانک ملی افتتاح شد.این عضو کارگروه طرح تحول بانکی تصریح کرد: در آن زمان اولین قدم برای تحقق این نوع بانکداری برداشته شد؛ به دلیل اینکه دستاوردهای این نوع بانکداری به شدت زیاد بود تصمیم گرفتیم تا نسبت به تنظیم مقررات لازم برای این نوع بانکداری، آیین‌نامه اجرایی و مقررات لازم برای اجرای آن تدوین شود. وی ادامه داد: بعد از تشکیل ۸۲ جلسه کارشناسی حقوقی در بانک ملی لایحه قانونی بانکداری راستین و پیش‌نویس آیین‌نامه اجرایی آن تدوین شد که در ماه گذشته تقدیم کارگروه طرح تحول بانکی شد.این اقتصاددان با بیان اینکه مقدمات این طرح در سال گذشته به کارگروه طرح تحول بانکی تقدیم شده بود، گفت: این طرح در جلسات متعددی بحث و بررسی شد، اما لایحه و آیین‌نامه از قبل تدوین شده بود؛ به دلیل اینکه کار کارشناسی زیادی روی آن انجام گرفته بود نیازی‌های عملیاتی کارگروه را برآورده می‌ساخت و در نهایت مورد توجه کارگروه قرار گرفت و امیدواریم در مراحل بعد از آن استفاده شود.

اصلاحات طرح مشارکت در سود، زیان بازار سرمایه را هم اصلاح می‌کند

وی در مورد جزئیات این طرح گفت: از منظر نظری، بانکداری راستین بانکداری بدون ربا و بانکداری اسلامی را با هم دارد، به گونه‌ای که ضمن اصلاح نظام بانکی بازار‌های پول و سرمایه را اصلاح خواهد کرد؛ در بانکداری مشارکتی فعالیت‌هایی در کشورهای زیادی اجرایی شد تا این نحو بانکداری تدوین شود ولی به دلیل پیچیدگی کار اغلب بانک‌هایی که بانکداری مشارکتی را اجرا می‌کردند در نیمه راه از آن کناره‌گیری کرده و به راه استفاده از ربا بر می‌گشتند.

طراحی ۱۰۰ اصل عملیاتی بانکداری اسلامی

بیدآباد افزود: در بانکداری راستین همه مسائل و مشکلات بانکداری کشور مورد توجه قرار گرفت و با توجه به اصول بانکداری اسلامی که نزدیک به ۱۰۰ اصل عملیاتی است و تمامی آموزه‌های اسلامی و اخلاقی را با توجه به فناوری‌های روز مورد توجه قرار می‌د‌هد، استفاده شد. وی با بیان اینکه طرح ارائه شده در دو بخش لایحه قانونی و آیین‌نامه اجرایی بانکداری اسلامی است، افزود: در لایحه قانونی ضمن اصلاح عقود قبلی و همچنین معیار‌ها و نهادهای مالی جدید چند اصل به عنوان عقود جدید در سطح عقود معین مطرح شده و چنانچه این عقود و ضوابط اجرایی شود می‌تواند بسیاری از مشکلات عملیات بانک‌ها را اصلاح کند.

فعالیت بانک به عنوان واسطه وجوه

این اقتصاددان تصریح کرد: در بانکداری راستین بانک‌ها به عنوان واسطه وجوه بین مجری و سپرده‌گذار فعالیت می‌کنند و در نتیجه بانک از حاشیه سود تسهیلات پرداختی و سپرده سود نمی‌برد بلکه از ارائه خدمات مدیریت سرمایه برای سپرده‌گذار منفعت برای خود ایجاد می‌کند. به گفته وی، در این نوع بانکداری قراردادها صوری نیست و برنامه‌ای که به بانک ارائه می‌شود باید پاسخگوی آن باشد و عدم پاسخگویی وی منجر به خسارت‌هایی برای فرد می‌شود.

طراحی نهادهای جدید مالی

بیدآباد افزود: در بانکداری راستین واحدهای جدیدی تحت عنوان ارزیاب و امین وارد فعالیت‌های بانکی می‌شوند که این واحدها نظارت بر حسن اجرای عملیات بانکی را دارد. همچنین زیر سیستم‌های متعددی طراحی شده که هرکدام از آنها وظیفه خاصی را به عهده دارد که موجب می‌شود انواع روش‌ها و ابزارهای بانکداری اسلامی در آن قالب ارائه شود.وی با ذکر مثالی در این باره گفت: در بخش «تامین شخصی راستین» براساس مفاد ۲۶ و ۳۱ قانون برنامه پنجم توسعه شرایط تاسیس صندوق‌های مستمری خصوصی و دولتی را طبق ضوابط بانکداری و قوانین حاکم بر بیمه تامین اجتماعی ایجاد می‌کند که عملا معضل و مشکلات فعلی سیستم تامین اجتماعی را تعیین می‌کند.عضو کارگروه طرح تحول بانکی افزود: زیر سیستم تکافل اجتماعی راستین، بخشی است که در آن اشخاص خیر می‌توانند منابع خود را برای امور خیریه عام‌المنفعه نزد بانک سپرده‌گذاری کنند تا بانک منافع و اصل منابع فرد را در قالب بیمه‌های تکافل اجتماعی از طریق حواله یا به تقاضای شخص خریدار به طور بلاعوض یا به صورت قرض دراختیار افراد فقیر قرار دهد.به گفته وی، این زیر سیستم معضلات فعلی بخش‌های قرض‌الحسنه و همچنین سیستم‌های موجود حمایتی را نیز مرتفع می‌سازد.

۲۸ ابزار مالی جدید در بانکداری راستین

بیدآباد تصریح کرد: در بانکداری راستین ۲۸ گواهی جدید به عنوان ابزارهای مالی جدید تعریف شده که این گواهی‌ها در سیستم بازار گواهی راستین به صورت اینترنتی قابل خرید و فروش است؛ این گواهی‌ها به عنوان ابزار مالی جدید به گونه‌ای طراحی شده که هر کسی بتواند اقدام به خرید این گواهی‌‌ها نموده و منابع خارجی را وارد فعالیت‌های اقتصادی داخلی کند و این موضوع سبب خواهد شد که فعالیت‌های بین‌المللی جذب سرمایه به راحتی در کشور انجام شود بدون آنکه مشکلات و معضلات فعلی جذب سرمایه را داشته باشد.

اوراق قرضه اسلامی می‌شود

وی با بیان اینکه اوراقی تحت عنوان اوراق مبادله راستین طراحی شده است، گفت: این اوراق می‌تواند به راحتی جایگزین اوراق قرضه شود که قانون عملیات بانکداری بدون ربا، آنها را ربوی شناخت و از دور خارج کرد؛ عدم وجود اوراق قرضه به منزله نبود ابزار کافی دولت و بانک مرکزی برای تنظیم سیاست‌های مالی و پولی کشور است.

این استاد دانشگاه گفت: از طرفی اوراق مبادله راستین می‌تواند فعالیت‌‌های تجاری، تخصصی و توسعه‌ای را پوشش دهد و می‌تواند نیاز بانک‌ها را در شرایط بدون ربا فراهم آورد؛ از طرف دیگر بانک‌ها می‌توانند با درخواست اشخاص اقدام به انتشار اوراق مبادله راستین نمایند و این موضوع به معنی تامین مالی شرکت‌ها و بنگاه‌های داخلی تاثیر بسزایی در بازار سرمایه ایجاد خواهد کرد.

وی در پاسخ به این سوال که تفاوت این اوراق قرضه با اوراق قرضه رایج در کشورهای غربی چیست؟ گفت: اوراق مبادله راستین تبادل دو دارایی برای مدتی معین بین دو فرد است؛ به عنوان مثال استفاده از دارایی نفر دوم توسط نفر اول برای مدتی معین در قبال همین استفاده برای نفر اول در همان مدت است. بیدآباد تصریح کرد: این اقدام به معنای مبادله استفاده از منابع طرفین است و در نتیجه بدون آنکه نرخ بهره وارد عملیات مالی شود، شرایط تامین مالی را فراهم می‌کند.

مشارکت در سود و زیان در قالب عقود ۷ گانه

وی با اشاره به بخش‌های دیگر این نوع بانکداری گفت: یکی از این ویژگی‌ها زیرسیستم مشارکت در سود و زیان است که از جمله آنها تامین مالی جعاله، مضاربه، اجاره، امانی و همچنین تامین شخصی راستین و تکافل اجتماعی است. هرکدام از این زیرسیستم‌ها برای تامین نیازهای مختلف بانکی طراحی شده است که جزئیات تفصیلی زیادی دارد، طی هزار ماده قانونی در آیین‌نامه اجرایی، روش عملیاتی آن قید شده است.